VOV4.Jarai- Gialai le\ sa boh tơring ]ar ]ư\ siăng, gah bruă pơtô juăt hrăm hră do\ bưp lu tơlơi dleh tơnăp. Khă anun hai, khul ]ơđai hrăm hră [ơi plơi pla ama\ng tơring ]ar, [u djơ\ tơlơi hrăm hră thâo rơgơi đô] ôh.

Samơ\ hơmâo pran jua khin ksem pơmin boh thâo, kiăng pơ\ ana\p anai pơsir brơi plơi pla.

Phrâo anai hơmâo  2 ]ô ]ơđai hrăm hră anih 12 A1 THPT Trường Chinh, tơring glông }ư\ Sê, hơmâo ksem pơmin gio\ng, tơlơi ]ih pơmin pơkra rai kơmơk vi sinh, mơng phun hla [âo Ang, hla kyâo anai kyâo glai ]a\t lu [ơi kual anai, dưi hơmâo pơkrem mơng 10-20 prăk blơi kơmơk pruai brơi hơmua pơdai.

Ksem pơmin tơlơi anai, ba glăi brơi phung ]ơđai hơmâo pri mrô 2, ama\ng tơlơi pơ plông boh thâo ia rơgơi, brơi phung ]ơđai hrăm hră anih 12, gơnong lon ia.

Hasa ama\ng 2 tơlơi ]ih đề tài, le\ adơi Trần Hoàng Quân, tơkeng thun 1999.

Quân brơi thâo, hlâo adih, hrim thun am^ ama, pha brơi hdôm pluh klăk prăk, pioh blơi kơmơk, samơ\ [u [ia\ ôh blơi djơ\ kơmơk ]a, [u hiam, mă bruă lup la] đô].

Pap drap brơi tơlơi rơngot hơ ning, dleh glăn tơlơi mă bruă kơ neh met wa, adơi pơmin mă pô `u, năng ai `u mơnuih [ôn sang tư\ pơkra ma\ pô kơmơk vi sinh [ia\ prăk, nga\ mơng hla rok tok, [ia\ prăk, laih anun hiam brơi kơ phun pla ama\ng đang ha [u? Tơlơi pơmin ]i pơkra rai kơmơk vi sinh mơng hla [âo Ang, ngă brơi adơi Quân hăng nai pơtô Nguyễn Thị Diệu Hạnh, nai pơtô môn sinh học, sang hră THPT Trường Chinh, tơtring glông }ư\ Sê hling hlang bia\ mă:

“ Hlăk kâo lăi tơlơi pơmin pô kâo, kâo lăi anun le\ hasa tơlơi pơmin đô]. Kiăng mơng tơlơi pơmin anai jing hơmâo s^t hai [u?, kâo kho\m hduah hră pơar phara phara, ]i kơ phun [âo Ang. Tơdơi ngă lông lăng, kâo hơmâo lăi brơi [ing ]ơđai, tơlơi pơkra lông lăng `u hiưm pă, a`a\m hơbơi pơtơi, pơkra hiưm pă, kâo kơ nong lăi [ia\ đô]. Tơlơi do\ glăi kâo ngă mă hjan pô kâo abih”.

Dua ]ô ]ơđai Quân, Hiền, Nai pơtô hlăk ksem pơmin pơkra rai kơmơk mơng hla [âo Ang

Iâu thim gơyut ama\ng sa boh anih le\ Bùi Thị Hiền nga\ hro\m, Quân hăng Hiền pơ phun ngă yơh, hduah hră pơar ]ih glăi kyâo [âo Ang anai.

Boh tơhnal brơi ta [uh, ama\ng sa thun [ơi phun hla [âo Ang anai hlăt huăi [o\ng răm ôh, kah hăng hla, phun, bơnga, akha leng hơmâo kơmơk lu soh, hiăm hloh le\ phun pre ]i ]uh bơnga.

Hasa tơlơi yôm hloh le\, ama\ng sa thun, [ơi phun `u huăi hơmâo hlăt pơ]ra\m ôh.

Yua kơ anun yơh, hasa tơlơi ]ang rơmang pơkra rai kơmơk, [ing ]ơđai hơmâo pơmin rai pơkra rai jrao pơdjai hlăt dơng, mơng hlâo [âo Ang anai.

Ngă lông lăng tal blung mơng 2 ]ô ]ơđai anai, ba glăi tu\ yua, tơdơi pơluk hla phun [âo Ang, ]ơ ]oh phe], jing h^ chế phẩm tricodekma, pơhrui glăi mơng  vi sinh, ia kơmơk lu.

Ngă tui blung a, a`a\m bơi mơtah, a`a\m bơi bơnga brơi ta [uh, hla bơi hiam mơtah bia\ mă, tơlơi bluh đ^ `u [ia\ hrơi, pơkă hăng kơmơk pơ\ kon, hlăt huăi pơ]ra\m đơi ôh.

Khă aniun hai, kiăng lăi pơthâo yua tui lu, [ơi hơmua lon, brơi mơnuih [ôn sang ngă hơmua [u amu` ôh. Adơi  Trần Hoàn Quân brơi thâo:

“ Tơdah kâo lăi pơthâo công thức brơi abih băng mơnuih [ôn sang, kiăng mơnuih [ôn sang ngă tui, gơ`u [u đăo ôh, yua dah kâo do\ anet đơi, gơ`u [u kiăng pơ djơ\ truh tơlơi s^ mdrô.

Gơnang mơng am^ ama laih anun mơnuih ama\ng sang ano\, kâo pơsur sa dua boh sang ano\ yua lăng [ia\ đô], lăng glăi boh tơhnal hiưm pă, gơ`u mă ngă tui [ơi hơmua pơdai”.

Ba gơnam `u pơkra rai, nao pơ plông gah boh thâo ia rơgơi, pioh brơi ]ơđai hrăm anih 12, [ing adơi hơmâo pri mrô 2 tar [ar dêh ]ar ta, jing h^ lơm 2 ama\ng hơdôm ]ơđai rơgơi hloh, ama\ng tar [ar dêh [ar ta thun 2015-2016.

Samơ\ pri bơni s^t nik [ing adơi, jing gơnam tam pô, dưi hơmâo mơnuih [ôn sang đăo gơnang ngă tui [ơi hơmua pơdai.

{ơi ano\ `u lu mơnuih mơna] mă phun [âo Ang hlăk ]uh bơnga, pioh hơ uh ngă kơmơk, pioh pơkrem brơi bơyan tơdơi anai.

Ayo\ng Lê Hồng Kê, mơnuih pla a`a\m hơbơi pơtơi [ơi Thôn Mỹ Thạch 2, tơring glông }ư\ Sê lăi:

“ Tal anun mơng 35-37 hrơi kah nao ma\ hla [âo Ang. Ră anai hro\ trun do\ 30 hrơi laih, tơdah pơkă lăng hăng hlâo, pơkrem mă mơng 10-12 klăk prăk.

Kah ha\ng hlâo adih, yăp lăng sa blan, kâo nao pruih ia jrao hlăt  mơng 3- 4 wơt. Samơ\ rai mă jrao mơng [ing ]ơđai, sui sui đô] kâo nao pruih, huăi [uh tah hlăt pơ]răm”.

Mơnuih [ôn sang tơring glông }ư\ Sê yua kơmơk mơng hlâo [âo Ang

Boh tơhnal mơng kơmơk vi sinh mơng phun hla [âo Ang, [ơi đang a`a\m hơbơi pơtơi, ngă hro\ laih prăk kak, mă bruă [ơi plơi pla mơng 10-20%, laih anun pơhro\ h^ hrơi blan pla a`a\m hơbơi pơtơi.

Yua mơng anai yơh, ngă brơi lu sang ano\ đăo gơnang,  pơ phun ngă lông, pơblih h^ kơmơk eh rơmô kơbao, tuh brơi phun kơ phê, hăng phun tiu.

Bơ kơ [ơi sang hră anet tơring kual }ư\ Sê, pri bơni Quân ha\ng Hiền, jing hasa tơlơi pơhư] prong prin brơi tơlơi ]ang rơmang, hăng pran jua hơr kơ tơlơi ksem pơmin boh thâo ia rơgơi, mơng gơnam sinh học, pơkrem prăk kak, ba glăi tu\ yua brơi hơmua pơdai plơi pla pô.

Nai Nguyễn Thị Huệ, kơ iăng khua Sang hră THPT Trường Chinh, tơring glông }ư\ Sê lăi:

“Rơgao mơng anun, phung ]ơđai hrăm hră pơ\ kon [uh tui anai, tơlơi hơr ksem pơmin boh thâo ia rơgơi, ba glăi lăp bia\ mă.

Tơdơi kơ anun, hơmâo lu ]ơđai hrăm hră ăt hơmâo tơlơi pơmin pơ]eh, hăng ksem pơmin lăng mơn.

To\ tui ha\ng tơlơi Đề tai thun hlâo adih, thun anai, nai Diệu Hạnh, ăt pơtô ba 2 ]ô ]ơđai anih 12 ksem pơmin, blan 12 anai, ano\ pơ plông gơnong tơring ]ar.

Sang hră ]ang rơmang tơli đề tài anun, pơđ^ kyar mơng đề tai hđăp, amra ba glăi tu\ yua djơ\ hăng tơlơi ]ang rơmang”.

Rơluch Xuân: Pô ]ih hăng pôr