VOV4.Jarai - Añăm tơpung mơng djuai ania M’nông lăi phara hăng djop djuai ania kual Dap kơdư hnun mơn lĕ añăm ƀong jơman mơng glai rưng pioh glăi, añăm tơpung ăt riă hơte amuñ amĕ đôč ƀing ta hơtuk riă hăng hla biap, tơdŭ huai, añăm tam mơng glai rưng… Anai lĕ añăm ƀong pơdah gru grua tơnă hơbai sui mơng đưm hlâo, juăt riă hơte amăng sang anŏ mơnuih djuai ania M’nông hăng riă hơte lơ̆m nao pơ glai, nao pơ đang hmua laih dong amăng mông ƀong huă čơkă tuai rai ngui pơ sang.

Lơ̆m riă hơte añăm tơpung, kiăng kơ hơmâo añăm hla biap, tơdŭ huai, riă hrŏm hăng lu añăm tam mơng glai rưng laih dong rơsun, hla biap, pơhăng, tơdŭ huai, trong phĭ hăng sa, dua añăm tam pơkŏn amăng glai. Ayong Y Lục (Ama Vi), dŏ ƀơi Ƀon Dru, tơring kual Đăk Mân, tơring glông Krông Nô, tơring čar Dak Nông lăi pơthâo kơ añăm tam juăt yua lơ̆m hơte añăm tơpung:

“Añăm tơpung lĕ añăm juăt riă hơte tui gru grua mơng đưm đă ră hlâo kơ mơnuih djuai ania M’nông. Kiăng kơ hơmâo añăm anai, arăng juăt mut amăng glai kiăng kơ pĕ glăi añăm tam. Blung hlâo lĕ pĕ añăm biap, trơ̆i tơdŭ huai hăng añăm pơkŏn dong. Đing o khŏm nao koh amăng glai đing o hiam lơ̆m tuk riă añăm kah mơng ƀâo mơngưi. Hlâo kơ koh đing o, khŏm ruah đing hiam, amăng lăm kô̆ pôh, ƀu dưi mă yua đing amăng lăm jŭ, yua hlăt ƀong laih. Laih dong, koh đing anet dong kiăng kơ jroh trun añăm tam brơi pơsăn. Đing o prong pioh dưm añăm hăng đing o anet pioh jroh trun añăm yua anun đing khŏm tơpă. Đing pioh jroh trun añăm khŏm kuah rơgoh hơđuh hŭi kơ tlep ƀơi añăm”.

Đing o kiăng kơ riă añăm tơpung lĕ đing anăm mơda đơi ƀudah anăm tha đơi ôh. Lơ̆m riă hơte ƀing ta yua sa ƀĕ thong añeng tơma kiăng khuer amăng ƀơi mơbah đing kiăng kơ ia amăng đing o huăi blai đuăi gah rơngiao lơ̆m riă hơte. Tơlơi anai lĕ yôm biă mă, tơlơi anai amra ngă kơ añăm ƀong jơman, phara hăng hơdôm añăm ƀong pơkŏn hơbai mơng hla ƀiăp, tơdŭ huai hăng añăm tam pơkŏn. Laih anun dong, amra mă yua sa gai kram kiăng kơ jroh trun nao añăm tam mut amăng đing o, anun lĕ tơdŭ huai, mơnong un, añăm biap, rơsun. Laih anun, arăng tŏ apui, hơdôm đing o amra dưm pơdong đĭ čuh amăng apui. Kơ bruă anai, ayong Y Lục (Ama Vi) dŏ ƀơi Ƀon Dru, tơring kual Đăk Mâm, tơring glông Krông Nô brơi thâo: lơ̆m hơte riă añăm tơpung kiăng kơ dar nao dar rai hluai tui mông; sui mơng 30 truh 50 mơnit kiăng kơ añăm amăng đing lêng kơ tơsă dưm kơnar.

“Tơdah kiăng hơtuk riă tañ kiăng tŏ apui ƀong kơtang, dưm lu djuh. Tơdơi anun tuh ia amăng đing o gap ƀrô, dưm tơdŭ huai phrâo lôk hơđuh hlâo, añăm ƀiăp dưm hăng glông, tuč rơnuč lĕ dưm ngôk hra, rơsun. Hơtuk riă truh đing o bluk, mă tơbiă jroh nao jroh rai kiăng kơ pơsăn. Tơdơi anun ƀing ta huč lăng rơƀăt hă aka. Laih anun dong, jroh trun sa wŏt dong. Tơdah kiăng ƀâo hiam khŏm hơtuk riă tui anun kah mơng djơ̆ hăng tơlơi phiăn tui gru grua mơng mơnuih djuai anai M’nông”.

Ayong Y Lục ăt brơi thâo, añăm tơpung lĕ añăm ƀong sui mơng đưm hlâo mơng mơnuih djuai ania M’nông. Ñu čang rơmang črâo brơi ană tơčô kơ bruă riă hơte añăm jơman anai.

“Hơtuk riă añăm tơpung tui gru grua djuai anai M’nông đưm hlâo adih ƀu hơmâo wŏt akan ôh, kơnong hrŏm hăng mơnong, añăm ƀiăp, tơdŭ huai lĕ jơman hloh. Tơdơi anun, yua wŏt mơmuă un brŭ dưm hrŏm. Mơmuă un lĕ čuh hơtă un rông amăng sang anŏ, dưm nao ha ƀuông đôč, tơdah dưm lu đơi ăt ƀu jơman ôh, bâo dong. Kâo ăt kiăng črâo brơi ƀing hlăk ai čơđai thâo riă hơte añăm tơpung pioh glăi mơng ơi yă: arăng juăt lăi “Ama pioh glăi ană tŏ tui”. Tơdơi anai ƀing hlăk ai kiăng hrăm tui ƀing tha kiăng kơ djă pioh na nao. Pơhmutu nao pơ glai rưng ƀu hơmâo gô̆ amô̆ tơnă hơbai kiăng thâo hyu koh đing o hơbai añăm, tơnă asơi. Đing o dưi yua djop mơta, riă hơte añăm tơpung hăng ngă đing brong dong, samơ̆ kiăng ruah đing hiam, anăm koh đing jŭ, tơdah yua đing jŭ tơnă hơbai ƀâo khiă mơtăm”.

Añăm tơpung tui gru grua djuai ania M’nông riă hơte hăng añăm tam amuñ ĕp amăng glai rưng hăng riă hơte ăt amuñ ƀong jơman bơbuă amăng drơi jăn brơi abih bang mơnuih, biă mă ñu ƀing tha rơma, ƀing čơđai anet laih dong pioh čơkă tuai rai pơ sang ƀong huă hrŏm. Mơng đưm đă tuh ră anai, mơnuih djuai ania M’nông lêng kơ thâo tơnă hơbai lu añăm ƀong jơman mơng djuai ania pô. Añăm tơpung ƀu djơ̆ kơnong pioh ƀong rĭm hrơi amăng sang anŏ ƀudah nao pơ glai, nao pơ hmua mơ̆ ăt pioh čơkă tuai rai ƀong huă pơ sang amăng hơdôm hrơi ngui ngor mơ-ak.

Siu Đoan: Pơblang