VOV4.Jarai - Băn ao mơñam djuai Êđê amra lăng lĕ hơnong pơkă thâo ƀăt bruă mơng đah kơmơi djuai ania Êđê đưm. Ră anai, hăng tơlơi ƀat bruă mơng pô, lu adơi amai hmâo pơkĕ hrom hơdôm gru grua bôh thâo, băn ao mơñam djuai ania Êđê hăng hơdôm mrai rơnuk anai, mơñam rai hơdôm gơnam phrâo kiăng hmâo jơlan pơhrui prăk. Rơngaih mơñam băn ao glăk hơkrŭ glăi ƀơi lu plơi pla Daklak, ƀu djơ̆ kơnong kơ pơgang hơdôm anô̆ yôm bôh thâo đưm ô̆h mơ̆, ñu dô̆ ngă tui ba glăi bôh tŭ yua kơ bruă bơwih ƀong, sa hơdră pioh đah kơmơi djuai ania Êđê pơsit tơlơi pơčeh phrâo amăng mơnuih mơnam rơnuk anai.

Mơmot blan 4, amăng sang amai H’ Ler Êban, pơ̆ ƀôn Kniết, să Ea Ktur, tơring glông Čư̆ Kuiñ, tơring čar Daklak, 3 čô mơnuih tơčôh băn ao glăk sit tôp gơnam ječ kiăng hmao kơ arăng blơi yua. Amai H’ Trim Êban, brơi thâo, 60 blah băn ao anai dưi hmâo sa sang jưh tuai bơwih kơ bruă pơdô̆ rơkơi bơnai ƀơi Buôn Ma Thuột rơkâo blơi băn ao kơ mơnuih mă bruă. Ao hăng tơkai băn eng jŭ, ƀơi dlông tơkuai ao, tơngan ao hăng gâu băn eng dưi mơñam bơnga mơñam hăng tơngan mơng djuai ania Êđê. Amai H’ Trim ruai glăi, giăm hmâo 5 thun rơgao, mơng bruă hơneč mă tơčôh gơnam ƀơi anai amăng mơmot, ñu hmâo dong prăk pơhrui glăi kơ pô.

“Rim blan pơhrui hmâo mơn 3 klăk prăk, anun lĕ kơnong kơ mă amăng mơmot đô̆č, tơdah mă wot tơhrơi thơ nua ñu pha ra”.

Pô thâo mơñam mrai H’ Yar Kbuôr

Hăng amai H’ Yăm Bkrông, ƀơi ƀôn Čư̆ Êbông, să Ea Kao, plơi prong Buôn Ma Thuột, mơng bruă mă lom hơneč mă mông wăn, rơngaih mơñam băn ao jing laih bruă phun amăng rơbêh kơ pluh thun rơgao, Amai H’ Yăm ruai glăi, ră anai wot 3 rơnuk amăng sang anô̆ leng kơ thâo rơngaih mơñam, hăng hmâo 5 čô mơnuih glăk jing mơnuih amăng Anom mă bruă hrom mơñam băn ao Tơng Bông, plơi prong Buôn Ma Thuột:

“Kâo hrăm hăng thâo hơdră mơñam, hơdră rơngaih mrai laih anun glăi pơ̆ sang pơtô brơi adơi kâo đôč. Kiăo tui anun kâo pơtô brơi 2 čô ană kâo hăng gơñu leng kơ thâo rơngai rơñam. Mut amăng anom mă bruă hrom lĕ kâo mă hăng ƀong prăk blan ƀơi anai hlao, ƀơi anai kâo rơngaih mơñam, bơ̆ glăi pơ̆ sang lĕ rơngaih mơñam hăng tơngan”.

Sa dua mơta gơnam mơñam phrâo pioh yua rim hrơi

Bruă rơngaih mơñam glăk hơkrŭ glăi ƀơi lu plơi pla amăng Daklak, ngă pơhư̆č wot mơnuih tha rơma hăng hlăk ai gum hrom. H’ Phê Bê Bkrông, 23 thun, ding kơna hlăk ai hloh mơng Anom mă bruă hrom rơngaih mơñam Tơng Bông, ră anai lĕ čơđai gưl dlông hrăm thun tuč rơnuč Sang hră cao đẳng sư phạm Daklak. H’ Phê Bê ruai glăi, amăng 4 thun rơgao, rơngaih mơñam băn ao djru ñu hmâo hmăi prăk pioh kơ bruă hrăm hră hăng blơi ƀong, jai kiăng khăp bruă mă đưm:

“Hơdôm bơnga mơñam ƀơi ao, ƀơi băn eng lĕ kâo leng kơ thâo laih. Rim bơnga leng kơ hmâo bôh tŭ yua pha ra. Kiăng dưi ngă hơdôm tơlơi anai khom gir run, triăng, khăp kơ bruă hăng kiăng djă pioh gru grua bôh thâo đưm, băn ao mơng djuai ania pô”.

Hrom hăng hơdôm gơnam rơngaih mơñam, gơnam mơñam Êđê anai hmâo dong lu mơta phrâo, kah hăng băn sum, kơdung băk, ƀop, hrĕ drăng kơ-iăng, gơnam djă pioh yua kơ tuai čuă ngui; băn tap kơƀang, gơnam pơhrôp ƀơi pơnăng kơ hơdôm bôh sang jưh tuai. Hơdôm gơnam mơñam tui hơdră phrâo ăt ngă djơ̆ pran ƀing neh wa, ƀing adơi amai mơn, kiăng djă pioh gru grua bôh thâo đưm. Kiơ̆t kiŭt amăng băn ao phrâo, yă H’ Rum Byă, ƀơi să Drai Bhăng, tơring glông Čư̆ Kuiñ, lăi lĕ.

“Băn ao anai hmâo tơlơi pơkĕ hrom kơplah wah hơdôm bơnga băn ao đưm hăng mrai mơñam, tơčôh tui ră anai, buh lăng klă biă, găp brô mơtăm. Băn ao anai amra mă yua amăng hơdôm tal jơnum ngui prong kah hăng hơdôm tal ngă yang pin ia ƀudah hơdôm tal jơnum ngui lĕ ƀing gơmơi amra čut băn ao anai”.

Djop brơi băn ao mơng mơnuih ƀôn sang, gơnam djă pioh, gơnam pơhrôp kơ hơdôm kual tuai čuă ngui, sang jưh tuai, đah kơmơi Êđê ƀơi lu plơi pla Daklak hmâo pơwot glăi hăng không anguh mơñam. Lu anih anom hmâo pơdŏng anom mă bruă hrom, grŭp mă bruă hrom rơngaih mơñam, rơđah biă ñu kah hăng ƀôn Tơng Jŭ hăng ƀôn Bông (plơi prong Buôn Ma Thuột), să Ea Tul (tơring glông Čư̆ Mgar), să Ea Blang (plơi prong Buôn Hồ), ƀôn Mùi 2 (să Čư̆ Nĕ, tơring glông Krông Ƀuk)... Sa dua adơi amai dô̆ thâo dăp hơdră băn ao Êđê tui hơdră phrâo hăng pơjing anăn păn mơng pô. Amai H’ Ler Êban, pô sang tơčô mơñam Amĭ Sia, ƀơi ƀôn Kniết, să Ea Ktur, tơring glông Čư̆ Kuiñ, brơi thâo, ră anai hong ñu rim blan sang măi sĭ năng ai ñu 40 per gơnam, hăng nua đĭ trun mơng 400 rơbâo prăk truh kơ 1 klăk prăk sa per. Tô nao rai tui plăng facebook, băn ao mơñam tui hơdră phrâo hmâo laih lu mơnuih rơkâo blơi amăng tơring čar pô hăng tơring čar pơkon, hăng hmâo wot mơnuih dêh čar ta dô̆ pơ̆ dêh čar Mi, Australia dong.

“Pơ̆ anăp anai ƀu djơ̆ kơnong kơ pơdơi ƀơi bruă pơplih pơkra bruă tơčôh mơñam băn ao neh wa djuai ania Êđê ôh mơ̆ ñu amra brơi ƀing mơñam băn ao mơñam bơnga, pơhrua bơnga amăng ao dai ăt lĕ pơjing gru pha ra ha jăn mơn. Tơdah dưi pơplih phrâo thơ mrô gơnam pioh tơčô mơñam mơng hơdôm bôh sang tơčôh mơñam ao dai amra pơjing dong bruă mă kơ mơnuih mơñam băn ao pioh hmâo dong prăk pơhrui glăi”.

Gơnang kơ lu mơta gơnam mơng bruă pơkĕ hrom rơngaih mơñam, tơčôh mơñam, Anom mă bruă hrom Tơng Bông (să Ea Kao, plơi prong Buôn Ma Thuột) hmâo pơjing laih bruă mă hơđong kơ 45 čô mơnuih amăng anom. Khua Anom mă bruă hrom, yă H’ Yam Buôn Krông, brơi thâo, prăk pơhrui glăi thun phrâo rơgao hmâo 1 klai 200 klăk prăk, ba glăi prăk pơhrui glăi hơnong ñu 3 klăk 500 rơbâo prăk sa čô mơnuih sa blan. Gơnam mơñam hmâo laih jơlan pioh sĭ hơđong ƀơi Daklak, Daknông, Đà Nẵng, Quảng Nam. Ră anai anom mă bruă hrom glăk pơđĭ kyar jơlan tuai čuă lăng plơi pla, homestay, kiăng bruă rơngaih mơñam jai hrơi jai pơđĭ kyar:

“Sa lĕ gru anăn gơnam mơñam khom lu mơta, rơngiao kơ băn eng, ao, kơdung... dô̆ pơkra dong hăng băn ao pơdô̆ rơkơi bơnai anun, kiăng djop mơnuih dưi mă yua. Bơ̆ đưm hlâo lĕ sit hmâo hrơi jơnum ngui kah arăng mơng mă yua, ră anai pha ra arăng ăt yua mơn amăng hơdôm hrơi dô̆ pơ sang. Dua lĕ jơlan gah pơđĭ kyar pơkĕ hrom hăng gơnam mơñam kơ tuai čuă lăng plơi pla kiăng lăi pơthâo kơ tuai”.

Băn ao djuai ania Êđê ngă bơngač hrom hăng Dra jŭ yuan H’ Hen Niê

Mơng tơngan ƀăt bruă, ƀing đah kơmơi djuai ania Êđê glăk tô̆ tui gru grua đưm mơng ƀing neh wa, adơi amai, pơčeh dong lu gơnam mơñam, anun hơdôm truh kih amăng tơlơi hơdip phrâo. Rơngaih mơñam ƀu djơ̆ kơnong kơ rơnoh pơkă, gru hiam mơng đah kơmơi đưm ôh mơ̆, ñu ƀơƀrư̆ jing hơdôm tal đah kơmơi rơnuk anai, hur har, pơčeh phrâo ba gơnam mơñam jing gơnam pioh sĭ mơdrô, pơjing dong jơlan pơhrui prăk kơ sang anô̆ hăng plơi pla. Gơnam mơñam gum hrom laih H' Hen Niê, pô dra Êđê ngă bơngač hăng anăn iâu dra jŭ yuan Việt Nam thun 2017, hrưn hyu ataih truh pơ̆ dêh čar tač rơngiao lom mut amăng top 5 Dra jŭ yuan thun 2018. Rơngiao kơ hơdôm tal pơdah băn ao djuai ania Êđê lom nao pơhmư̆ hơdôm tơlơi jơnum yôm, H’Hen dô̆ mă yua pioh pơdah bôh thâo đưm mơng anih anom pô tơkeng rai kiăng mă yua amăng gru dăp hơdră rơnuk anai, high-fashion. Mơng gru grua bôh thâo đưm, băn ao djuai ania Êđê glăk bă blai kơ tơlơi hơdip phrâo./.

            CQTT Tây Nguyên: Čih – Siu H’ Prăk: Pơblang