Bơyan mơ̆ abih bang plơi pơdơi pơdă, ngui ngor mơ-ak hăng jing bơyan “ƀong Tết mơ̆ng mơnuih Dap Kơdư”.

Tết mơak ngă yang thun phrâo jing djơ̆ bơyan phang ƀơi kual Dap Kơdư. Tơdơi kơ bruă ngă hmua pla pơjing abih laih bơyan pĕ boh, hơpuă yuă, mơnuih ƀôn sang djuai ania Bahnar pơphun lu tơlơi ngă yang ngui ngor ƀong mơñum gru grua đưm, juăt lăi bơyan ƀong mơñum, blan ning nung sŭ mơak. Amăng anun, hơmâo tơlơi ngă yang bơthi pơsat, huă lui pơsat yơh prong hloh, mơak jơngum hrŏm lu mơnuih mơnam, kah hăng ba pơtum djop mơta gru grua hiam mơ̆ng đưm kiăng pơdah atông čing suang arap ƀơi kual Dap Kơdư. Kiăng pơphun mông huă lui pơsat ƀudah bơthi pơsat arăng prăplui djop mơta či ngă yang rơbang kah hăng kơbao, bui, mơnŭ, tơpai čeh, braih akuăi....Mơnuih ƀôn sang plơi jĕ ataih hai, sit hmư̆ hing lêng kơ nao jơngum hrŏm, ngui mơak. Tha plơi, ơi Lik, plơi Piơm, tơring kual Đak Đoa, tơring čar Gia Lai brơi thâo:

“Tơlơi ngă yang kah hăng têt djuai ania Bahnar đưm adih lĕ bơthi pơsat, hlâo adih mơnuih ƀôn sang ƀu ngui ngor ƀong têt ôh, kơnong ngă yang huă lui pơsat, bơthi pơsat kah hăng ngă têt yơh anun. Sit truh bơyan phang bơyan ngă yang ƀong mơñum ngui ngor pran jua djop pô sŭ mơak biă mă, hơdor biă anih anom ngui ngor đưm hlâo, sit truh bơyan bơnga bling čuh blang bơnga ƀlang kô̆ tơbŭk djop anih, čĭm brĭm hao hao por nao rai hrip ia bơnga mih, ăt mơak kah hăng mơnuih ƀôn sang mơ̆n ik ăk mơñum tơpai čeh ƀâo bơngưi phuang, mut tơma hrŏm jua čing djring djrang suang arap, tơlơi mơak tơ-ua hyu bă hră glai klô. Lăng nao pơ ataih adih hua dơnao tơbung ia, king hmua, hla pơdai hlơ hlĭ hiam, čruai khul mơnuih ƀôn sang plơi pla pơkŏn rai ngui hrŏm huă pơsat, tơlơi čăng glăi hơdor na nao đôč. Bơ ră anai huă pơsat ƀu hơmâo dơ̆ng tah, rơngiă laih, abih bang mơnuih ƀôn sang hla tui mơak hrŏm ƀong têt, gum pơgôp, djru nao rai hrŏm hơbit sit truh bơyan phang ngă yang thun phrâo”.

         Ơi Y Sêr, Khua git gai Ping gah, pô hmâo arăng đăo gơnang ƀơi ƀôn Jun Juh, să Đức Minh, tơring glông Dak Mil, tơring čar Dak Nông brơi thâo, bơyan ƀong thun huă blan mơ̆ng neh wa hlâo adih lĕ lơm pơphun jơnum ngui ngă yang mơ-ak pơdai glăi pơ̆ sang. Jơnum ngui pơphun mơ̆ng blan 12 thun hlâo truh kơ blan 1 thun dơi hăng sang anô̆ hơpă leng kơ pơphun, tui hluai kơ pô hmâo mơ̆ ngă yang prong ƀudah anet.

          “Jơnum ngui mơ-ak pơdai glăi pơ̆ sang dưi hmâo neh wa djuai ania Bơnông gơmơi pơphun mơ-ak biă, hmâo tơpai čeh, čing hơgor, sang hơpă djơ̆ bơyan lĕ čuh sa drơi un mơ̆, lu pơdai biă, juăt ñu yap hmâo 100 bôh rêu hăng lu hloh lĕ čuh rơmô ƀudah kơbao. Lơm anun neh wa gum hrŏm hơbit, anăp nao sa bơyan phrâo".

Ƀơi tơring glông giăm guai dêh čar pơ Tuy Đức, tơring čar Dak Nông djop sang anŏ dŏ sui laih, plơi pla mơnuih ƀôn sang djuai ania Bnông yơh lu. Ơi Điểu Song, mơnuih arăng đăo kơnang ƀơi ƀon Điêng Đu, să Dak Ngo, tơring glông Tuy Đức brơi thâo, tui hăng tơlơi phiăn juăt đưm mơnuih ƀôn sang pơ anai, laih bơyan hơpuă yuă, mơnuih ƀôn sang ngă yang ngui ngor huă asơi hle. Anai lĕ, gru grua hiam mơ̆ng đưm djuai ania Bnông.

            “Ngă yăng huă asơi hle mơ̆ng mơnuih ƀôn sang rim thun lĕ giong hơpuă yuă pơdai mơ̆ng hmua ba glăi pơ sang. Anai lĕ tơlơi phiăn juăt hiam klă mơ̆ng djuai ania Bnông ta, sang hlơi hă pơphun ngă yang huă asơi hle soh laih anun djop pô mơak hrŏm, thâo gum pơgôp. Ƀrô djơ̆ čơkă thun phrâo kâo rơkâo pơpŭ kơ abih bang thun phrâo hơmâo lu tơlơi tơphă mă bruă ba glăi boh tŭ yua”.

         Dong mơ̆ng đưm hlâo djuai ania K’ho ƀơi tơring glông Đam Rông, tơring čar Lâm Đồng hmâo phiăn juăt hơ-ưč hmưi Tết akô̆ thun. Djuai ania K’ho pơmin, akô̆ thun lĕ lơm bơyan pơplih nao rai, lơm anai neh wa giong bruă đang hmua. Tal anai, kiăng đĭ tui pran jua mut hrŏm amăng sang anô̆, plơi pla ala ƀôn, ƀing gơdơi ayong amăng sang anô̆ kah hăng adơi ayong nao čuă sang adơi amai pô hăng kơđai glăi pioh hơ-ưč hmưi tết. Gơñu juăt djă ba gơnam tam brơi akô̆ thun kah hăng asơi nar kơhul hăng bôh get iâo lĕ piang phàng (ƀañ čưng) dưm mut pơlơ (gơnam pioh dưm asơi, ƀudah añŭ, čơlŭ) nao pơ̆ sang pô nao čuă. Ơi Rơ Ông Ha Jràng, ƀơi thôn 1, să Liêng Srônh, tơring glông Đam Rông lăi, anai lĕ phiăn tết gah djuai ania K’ho rim bơyan bơnga truh:

          “Hyu hơ-ưč hmưi tết akô̆ thun tơdah anong nao čuă sang adơi amai lĕ khom djă ba añŭ, ƀudah čơlŭ đưm. Djă ba añŭ pioh băk ƀơi tơkuai kơ adơi amai pô hăng hơ-ưč hmưi amai thun phrâo hŏ. Bơ̆ tơdah adơi amai pô nao čuă sang adơi ayong pô lĕ amra djă ba băn ao mơñăm, ƀơƀiă prăk, ƀudah mơnŭ hăng hơ-ưč hmưi adơi ayong pô thun phrâo rông mơnŭ hrôh, thun phrâo ƀing anong hơdor rơnăk tơlơi suaih pral, bơwih ƀong jai hrơi jai đĭ kyar…”.

         Ƀrô djơ̆ tal čơkă thun phrâo bơyan bơnga Giáp Thìn 2024, ăt lĕ neh wa Dap Kơdư pơphun hơdôm phiăn ngă yang tui phiăn đưm mơ̆ng djuai ania pô kah hăng ngă yang đĭ sang phrâo, mơ-ak huă asơi hle, jơnum ngui bôh thâo đưm plơi pla… kiăng kơtưn đĭ pran gum hrŏm hơbit, thâo hluh nao rai tơdruă, gum hrŏm dô̆ glăi tơdơi sa thun mă bruă glêh glar, lăi pơthâo tơlơi găn rơgao bơwih ƀong, čang rơmang thun dơi pơhrui glăi lu hloh thun hlâo, kiăng čơkă tết thun dơi mơ-ak hloh, dik dăk hloh, plơi pla trơi pơđao jơnap, pran jua gum hrŏm hơbit hloh.

Djơ̆ amăng bơyan phang čơkă thun phrâo, plơi Kuk Kông, să An Thành, tơring glông Đak Pơ, tơring čar Gia Lai pơphun ba yua sang rung plơi. Sang rung plơi Kuk Kông dưi pơdong tui hăng sang gru grua đưm djuai ania Bahnar, rơnoh prăk 1 klai 600 klăk prăk kơnuk kơna djru. Sang rung djuai ania Bahnar kah hăng gru kơnăl gru grua hiam klă anih jơnum plơi pla, mơnuih ƀôn sang juăng ngui ngor ngă yang pơtum pơ anun adoh suang atông čing; pơphun ngă yang ƀudah pơphun tơlơi đăo kơ yang rơbang atâo ơi yă đưm đă ră hlâo. Anih anom phun juăt ngui ngor mơak, ơ Hngơ̆k mơnuih ƀôn sang plơi Kuk Kông, să An Thành, tơring glông Đak Pơ, tơring čar Gia Lai lăi:

“Bơni kơ ping gah, kơnuk kơna djru kơ ană plơi pla gơmơi pơdong sang rung gru grua đưm. Kơnuk kơna djru prăk, ană plơi pla gơmơi mă bruă. Ră anai, hơmâo sang rung plơi pla prong rơhaih, mơak biă mă. Mơnuih ƀôn sang hơmâo yơh anih pioh jơnum, pơtum ană plơi ngui ngor adoh suang atông čing ring hơgor....Mơnuih ƀôn sang bơni kơ ping gah, kơnuk kơna lu biă mă”.

         Tết tui phiăn juăt đưm mơ̆ng djuai ania ăt lĕ mông djuai ania Hơdang, Jeh Triêng, Bahnar, Jarai, Brâu, Rơmăn hăng Hrê ƀơi Kon Tum pơphun hơdôm phiăn jơnum ngui đưm. Hrŏm hăng bôh thâo čing hơgor, adôh suang, tơnă hơbai ăt lĕ gru pha ra, ha jăn neh wa kiăng lăi pơthâo truh hăng gơyut gơyâo hăng tuai čuă ngui rai mơ̆ng djop anih anom.

          Thun 2023 phrâo rơgao ƀơi Hrơi Jơnum ngui bôh thâo, bơkơjăp drơi jăn hăng tuai čuă ngui djop djuai ania kual Dap Kơdư tal sa thun 2023 yua kơ Ding jum bôh thâo, bơkơjăp drơi jăn hăng tuai čuă ngui dêh čar ta pơphun ƀơi tơring čar Kon Tum, ƀudah Jơnum ngui pơplông tơnă hơbai phun rok jrao – Ruah mă mơ̆ng glai klô Ngọc Linh tal blung a dưi hmâo tơring glông Tŭ Mrông pơphun … hơdôm rơtuh mơta gơnam ƀong đưm hmâo hơbai mơ̆ng gơnam hmâo hơđăp mơ̆ng glai klô hăng djop mơta djuai jrao yôm, kah hăng: Sâm Ngọc Linh, Sâm hrĕ… hmâo ngă heng hong wot ƀing thâo tơnă hơbai hmư̆ hing mơtăm. Ư-ang kơ bôh thâo tơnă hơbai mơ̆ng djuai ania pô, amai Y Tuấn, ƀơi plơi Kon Chênh, să Măng Cành, tơring glông Kon Plong, tơring čar Kon Tum brơi thâo:

          “Ƀing gơmơi juăt hyu pĕ añăm pơtăm bôh troh mơ̆ng glai klô, ƀơi đang hmua pioh hơtuk hơbai hơdôm añăm ƀong đưm. Hmâo ƀing adơi amai đa hyu yâo akan hơdang ƀơi ia krông čroh ia, đah rơkơi lĕ hyu dưm kap, dưm čơđông, dưm tho amăng glai klô ba glăi hơbai jing añăm ƀong jơman biă, ngă pơhưč pran jua pioh tŭ jum tuai nao, lơm gơñu nao čuă lăng, ngui ngor ƀơi anai gơñu dưi ƀong lăng hơdôm añăm ƀong đưm mơ̆ng djuai ania pô. Mông ba đuăi thun sô yak truh thun phrâo neh wa juăt pơphun čơkă thun phrâo. Tơdơi kơ tal pơdơi pơdă, ngui ngor amăng hơdôm hrơi Tết, neh wa prăp lui pơphun bruă ngă đang hmua akô̆ thun phrâo”.

          Gum hrŏm hơdôm tơlơi anai, djop djuai ania ƀiă adơi ayong, kah hăng Hơdang, Bahnar, Jeh Triêng… hmâo tal lăi pơthâo hăng mơnuih ƀôn sang hăng tuai hyu čuă ngui lu gơnam bôh thâo đưm mơ̆ng djuai ania pô. Amai Y Âu ƀơi plơi Long Láy 2, să Ngọc Yêu, tơring glông Tŭ Mrông brơi thâo:

          “Djuai ania Hơdang djă pioh na nao gru grua bôh thâo đưm, amăng hơdôm phiăn ngă yang anet prong mơ̆ng plơi ƀu dưi kơƀah jua čing hơgor, adôh suang; hơdôm phiăn jơnum ngui nao hrŏm hăng bruă đang hmua ăt dưi djă pioh mơn rim thun kah hăng Ngă yang dưm đing ia, ngă yang tơjŭ pla… Neh wa čang rơmang dưi lăi pơthâo, lăi pơhưč lu hloh dong kơ bôh thâo đưm, phiăn juăt đưm truh gơyut gơyâo, tuai čuă ngui mơ̆ng lu anih anom”.  

            Ơi Y-Ƀhiu Ƀuôn Yă juăt ơi H’Jâo, khua ƀôn Tơ̆ng Jŭ, să Ea Kao, plơi prong Ƀuôn Ma Thuôt, tơring čar Dak Lak hur har biă mă jak iâu ană plơi pla thâo gum pơgôp, brơi lŏm lui tơlơi phiăn pơluk mơgu hơđăp, pơkơtưn mă bruă khăp kơ lŏn ia, hrưn đĭ ngă pơdrong kah hăng bruă mă tong ten rơđah rơđong, djă pioh gru grua hiam mơ̆ng djuai ania pô. Ƀrô djơ̆ bơyan phang thun phrâo, ơi Y-Ƀhiu Ƀuôn Yă kiăng pơtă pơtăn kơ mơnuih ƀôn sang thâo pơpŭ kơ gru grua hiam djuai ania pô.

“Hơdôm tơlơi adoh đưm djuai ania pô amăng mông ngui ngor mơak ƀong mơñum thâo djă pioh, kâo pô hai hor biă mă hmư̆ tơlơi adoh  đưm. Rơngiao kơ hmư̆ er tơlơi adoh kiăng hmư̆ jua đing năm, đing tut, tơlơi adoh pơtưh hăng gong brô̆ mơ̆ng đưm adih. Ră anai, ƀing hlăk ai ƀu thâo dơ̆ng tah, anun lĕ kơnong hor kơ tơlơi adoh phrâo, ƀu hor dơ̆ng tah gong brô̆ đưm djuai ania pô. Kiăng biă mă hơmâo mơnuih hur har thâo pơtô glăi kơ ană tơčô djă pioh gru ama grua amĭ, jing gru grua hiam mơ̆ng djuai ania pô đưm đă pơdŏ glăi”.