Bruă rơngaih mơñam mơ̆ng djuai ania Mạ hmâo mơ̆ng hơbin ƀu hmâo hlơi thâo rơđah ôh, samơ̆ ƀing adơi amai juai ania Mạ lơm phrâo ƀrô̆ dra 15, 16 thun dưi hmâo amĭ neh wa, yă pơtô glăi hơdră rơngaih mơñam hăng hơdôm bruă pla kơpaih, pih kơpaih rơwơi truai, dăng mrai, poh mô hăng rơngaih. K'Gon ƀơi să Lộc Tân, tơring glông Bảo Lâm, tơring čar Lâm Đồng lăi pơthâo, mơñam băn ao lĕ bruă mă mơ̆ng đưm hlâo klă hiam gah djuai ania Mạ. Ñu pơphun bruă mă anai kaih hloh bơhmu hăng yă, amĭ ñu hlâo adih, samơ̆ dưi pơtô brơi tŏng ten mơ̆ng amĭ hăng găn rơgao tơlơi tơnap, gir run pơhrăm ñu hmâo mơñam hreč laih hơdôm băn ao hăng hơdôm gru bơnga mơñam lăng hiam mơta biă. K’Gon brơi thâo:

 “Thun kâo 23 thun lĕ kâo pơphun rơngaih mơñam băn ao. Tal blung akă juăt, akă hreč anun kâo mơñam mă ƀiă. Tơdơi anai amĭ kâo pơtô brơi dong hăng kâo ăt juăt tui mơn bruă mơñam băn ao. Mơ̆ng bruă rơngaih, hơdră mă mơñam bơnga băn ao, drăng iăng, tơngan ao... Kiăng dưi mơñam băn ao kâo khom hyu hơduah blơi gơnam, pơ̆ anai hă ƀu hmâo ôh. Truh kơ dưi mơñam băn ao kâo mă yua hăng sĭ pioh ĕp hmâo dong prăk pơhrui glăi, lơm hmâo prăk pơhrui glăi kâo jak iâo mơnuih amăng sang anô̆ gum hrŏm”.

Bruă rơngaih mơñam jing kông ngăn bôh thâo đưm mơ̆ ƀing thâo rơngaih mơñam dô̆ pơñen amăng sa ară mraih hăng pơčeh rai bơnga mơñam amăng băn ao. Hơdôm gru bơnga ăt lăi đĭ mơn tơlơi hơdip mơda lăng juăt hăng glai klô mơ̆ng djuai ania Mạ. Anun lĕ hơdôm gru dưi pơplih pơkra gah hlô mơnong, bơnga, rok tok kyâo pơtâo... lê̆ nao hrŏm hăng ia yiom ñu. K'Gon lăi pơthâo, ia yiom amăng băn mơñam gah djuai ania Mạ lĕ ia kô̆, jŭ, mơtah mriah, mriah lŏn drŏt... amăng anun ia phun ñu lĕ kô̆. Tui jơlan pơđĭ kyar mơ̆ng mơnuih mơnam hăng hơdôm băn ao hmâo arăng tơčoh lui hlâo lu mơta, K’Gon ƀu pơdơi pơčeh phrâo amăng hơdră hrăm tui, pơtô bruă rơngaih mơñam kơ rơnuk tơdơi anai yua kơ anun jing kông ngăn yôm mơ̆ng ơi yă pioh glăi.

 “Rơngaih mơñam băn ao lĕ bruă mă đưm mơ̆ ơi yă đưm pioh glăi. Rơnuk ană tơčô kah hăng kâo khom tô̆ tui bruă mă mơ̆ng ơi yă. Lăi kơ hơdôm djuai băn ao đưm lĕ, lu mơta biă kah hăng băn eng kroh, băn eng nhuôl,... rim mơta băn eng hmâo sa gru bơnga pơhrôp phara”.

Amăng djuai ania Mạ, ƀing thâo bruă đưm thun tha rơma thâo hluh lu kơ bruă rơngaih mơñam hăng hơdôm bơnga mơñam tha biă mă yơh. Bơngot bruă rơngaih mơñam amra rơngiă hĭ, K’Gon hmâo ngă pơhưč laih pran jua kơ plơi pla nao hrŏm hăng djă pioh, pơtô glăi bruă rơngaih mơñam kơ rơnuk tơdơi hăng ĕp jơlan sĭ gơnam mơñam djuai ania Mạ. Ñu gum djru klă ƀing hlăk ai amăng hơdôm anih hrăm rơngaih hăng abih pran jua pơtô brơi hơdôm tơlơi kiăng đing nao lơm rơngaih mơñam bơnga. Lu sang anô̆ hmâo prăk pơhrui glăi mơ̆ng bruă rơngaih mơñam jing tơlơi mơ-ak prong hăng ñu. Hăng hơdră anai, K’Gon djru djă pioh laih bruă mă yôm phăn mơ̆ng djuai ania hăng hơdôm gơnam mơñăm rô hyu ataih hloh.

 “Ră anai lu sang anô̆ thâo pơjing rai prăk mơ̆ng bruă rơngai mơñam. Lu mơnuih rơngaih mơñam rai lu băn ao hiam, phara. Drơi pô kâo ƀuh mơ-ak biă yua kơ hlâo adih ƀiă mơnuih đing nao truh bruă rơngaih mơñam. Truh ră anai bruă rơngaih mơñam dưi hmâo laih lu mơnuih thâo hăng djru djă pioh phiăn juăt bôh thâo mơ̆ng djuai ania pô”.

Ƀơi să Lộc Tân, tơring glông Bảo Lâm, tơring čar Lâm Đồng, lu rơnuk rơgao, hơdôm rơtuh čô đah kơmơi Mạ ăt dô̆ rơngaih mơñam băn ao mơn. Hrơi mlăm gơñu hor hăng bruă mă, đa lĕ yua kơ băn ao hmâo rông laih gơñu, đa lĕ gơñu kiăng pơtô glăi kơ ană tơčô rơnuk tơdơi anai bôh thâo phara mơ̆ng ơi yă pioh glăi. Ngă tui rơwang bruă “Pơgang, ngă tui bôh thâo yôm phăn đưm klă hiam mơ̆ng djop djuai ania nao hrŏm hăng pơđĭ kyar tuai čuă ngui” gah Jơlan hơdră pơkă mơ̆ng lŏn ia pơđĭ kyar bơwih ƀong mơnuih mơnam kual neh wa djuai ania ƀiă hăng kual čư̆ siăng, thun 2024, Gơnong bruă bôh thâo – bơkơjăp drơi jăn hăng tuai čuă ngui tơring čar Lâm Đồng amra pơphun kơsem min hơkrŭ glăi, pơgang, ngă tui bruă rơngaih mơñam mơ̆ng djuai ania Mạ pơ̆ tơring glông Bảo Lâm, tơring čar Lâm Đồng./.