VOV4.Jarai -  Tơdah kah hăng tơđar, neh wa djop djuai ania Dăp Kơdư juăt huă asơi hăng djuai añăm dlai kah hăng: Hla biep, tơdŭ huai, rơbung ale, rơbung pơ-ô… lĕ amăng hơdôm hrơi Tết, jơnum ngui tui phiăn juăt mơng gơñu ƀu kơƀah ôh hơdôm añăm mơnong hơ-om, añăm hla rok pĕ mơng đang sang, pơ̆ đang hmua, añăm dlai jơman along kơ añăm dlai klô čư̆ siăng. Yua kơ Tết lĕ tal tum jơngum sang anô̆, anun rơngiao hơdôm gơnam ƀong pha ra mơng plơi pla, hlâo kơ tết hơdôm bôh sang anô̆ dô̆ kŏng tơpai kiăng truh tết ba tơbiă mơñum bưp ƀô̆ mơta sang anô̆, mơ-ak hrom čơkă Tết.

Hơdôm hrơi Tết lĕ tal pioh djop mơnuih tum jơngum. Rim sang anô̆ leng kơ prăp lui hơdôm gơnam ƀong huă hrơi tết. Hăng djuai ania Êđê, ƀu dưi kơƀah añăm un hơ-om hăng asơi hle. Hrom hăng anun lĕ djuai añăm pơtăm amăng đang sang, añăm pĕ mơng đang hmua: kah hăng añăm pia dlai, añăm tuañ, tơdŭ plôi, tơdŭ get… Lăi pơthâo kơ añăm pơhăng, phĭ mơng añăm hla pia dlai amăng čơngua pŭ asơi añăm sang anô̆ hrơi Tết, amai H’ Thi Niê (Amĭ Chip) – Buôn Alê B – phường Ea Tam – plơi prong Buôn Ma Thuột, tơring čar Daklak brơi thâo:

“Añăm hla pia dlai hmâo lu hơdră hơbai ñu, bơhmutu ñu kah hăng hơdră hơbai mơng adơi ayong ƀong lẩu lĕ plĕ nao hrom hăng mơnong rơmô. Bơ̆ djuai ania Êđê juăt hlua hăng akan kơhul , rơsun đê, pơhăng lao, hra, ngok. Tuh nao ia rơmă hăng rơsun đê, akan hơdôm gơnam pơƀâo hlua nao hrom hăng hmâo ƀơ ƀiă ia, lom ia kơdok plĕ nao hla pia dlai lĕ giong yơh”.

Gơnam ƀong huă hrơi Tết, hăng djuai ania Êđê ăt ƀu dưi kơƀah mơn tơpai čeh kiăng yua amăng sang anô̆ hăng tŭ jum tuai nao pơ̆ sang. Tơpai ba truh tơlơi mơ-ak, kơ dua bơnah meng mơng ƀing dra ƀuh hơhur đĭ, ngă ƀing tơdăm hmâo pran kơtang hloh. Amai H’ Nhung Adrơ̆ng, dô̆ ƀơi ƀuôn Ju, să Ea Tu, plơi prong Buôn Ma Thuột, tơring čar Daklak brơi thâo, kiăng hmâo tơpai jơman, khom prăp lui hlâo hơdôm blan:

“Tơpai čeh jing gơnam mơñum ƀu dưi kơƀah amăng hơdôm hrơi Tết. Tơpai kŏng jơman biă. Mơñum tơpai kiăng pơdah pran jua gum hrom hơbit tơdruă hăng bôh thâo amăng phiăn mơñum tơpai čeh, tha, muai, bơnai rơkơi mơñum kiăng tơlơi hơdip mơ-ak hloh”.

Hăng djuai ania Hơdang, Tết dô̆ jing tal pioh djop mơnuih jak iâu nao rai tơdruă hơdôm gơnam ƀong huă tui phiăn juăt mơng ơi yă đưm. Yua kơ tơlơi hơdip mơda jai hrơi đĭ kyar anun hrom hăng añăm mơnŭ, bip, giò, chả… kah hăng djop djuai ania adơi ayong pơkon, neh wa djuai ania Hơdang tal Tết dô̆ prăp lui lu gơnam ƀong huă, gơnam mơñum mơng čư̆ siăng. Ayong A Sâm, ƀơi plơi Đăk Y Pai, să Măng Bút, tơring glông Kon Plông, brơi thâo:

“Thun anai lăi hrom ƀơi să Măng Bút hmâo tơlơi pơplih lu lĕ gơnang kơ thâo bơwih ƀong huă ngă đang hmua, pla hơbơi plum, rông rơmô, tơlơi hơdip mơda plai ƀiă glêh tơnap hloh kơ hlâo. Čơkă Tết thun anai amra mơ-ak hloh hơdôm thun hlâo adih. Tui phiăn juăt, Tết thun anai neh wa amăng plơi, amăng să hmâo prăp lui añăm mơnong tơkuih krô hăng hơdôm gơnam ƀong pơkon kiăng mơ-ak amăng hơdôm hrơi tết, laih anun hyu čuă, hơ-ư̆č hmưi sang anô̆ adơi ayong, kơnung djuai ƀrô djơ̆ thun phrâo bơyan bơnga rai”.

Ayong Đinh Tơi, djuai ania Bahnar ƀơi plơi Chiêng, Kbang, tơring čar Gialai brơi thâo, sit truh tal Tết, ƀing đah rơkơi amăng plơi gum hrom hyu dlai kiăng pĕ tơdŭ huai, añăm dlai, bôh abao dlai kiăng ngă gơnam ƀong kơ hrơi Tết. Rơngiao kơ anun, un dưi hmâo neh wa rông amăng sa thun rơgao amra čuh ngă añăm pioh mơñum hăng tơpai čeh, djop mơnuih brơ-or bơră ruai hơdôm hrơi tết truh. Ayong Đinh Tơi, ƀơi plơi Chiêng brơi thâo dong:

“Dong mơng hlâo truh kơ ră anai truh tal tết lĕ ƀing đah rơkơi ƀơi plơi pơphun hyu dlai mơng hrơi hlâo kơ tết 4 hrơi kiăng mă dret pơtơi, tơdŭ huai, pĕ añăm dlai hăng ƀơ̆i kap mă tơkuih, prô̆, bơ̆ đah kơmơi lĕ hyu mă bôh abao, yâu akan hơdang hăng pĕ añăm tuañ truh 29 tết lĕ ba glăi pơ̆ sang, anun lĕ hơdôm gơnam ƀong mơng dlai klô amăng tal tết. Rơngiao kơ añăm dlai anun, tal tết neh wa dô̆ prăp lui djop gơnam ƀong huă, ia mơñum tui hluai sang anô̆ pô hmâo. Hmâo sang anô̆ prăp lui mơnŭ, sang đa prăp lui un, be, hơdôm sang anô̆ hmâo hmăi ƀiă lĕ čuh rơmô kiăng jak iâu ană amôn, kơnung djuai plơi pla nao hơ-ư̆č hmưi, mơ-ak hrom ƀơi čeh tơpai, gum hrom lok glăi hơdôm tơlơi hmâo rơgao laih hăng pơtô nao rai tơdruă bơwih ƀong huă amăng thun phrâo”.

 Tết lĕ tal tum jơngum, yua anun thun anai sang anô̆ ayong A Phú, ƀơi plơi Long Lái, să Măng Ri, tơring glông Tŭ Mrông, tơring čar Kontum prăp lui tŏng ten kơ bruă čơkă Tết, mơ-ak thun phrâo mơng sang anô̆. Hmâo prăk pơhrui glăi lu mơng bruă pla phun jrao, hlâo kơ Tết ayong Phú nao tơl plơi prong Kontum ruah blơi braih piang, gơnam ƀong huă djuai jơman. Hrom hăng anun ñu hmâo rơkâo lui hlâo mơn hăng lu mơnuih amăng plơi pioh blơi sa dua gơnam mơng plơi pla, amăng anun añăm tơkuih juăt ƀong sâm Ngọc Linh sit yơh ƀu dưi kơƀah. Kơnong hơdôm čeh tơpai mơñum amăng hơdôm hrơi Tết, drơi pô ñu ruah mă tơwư, hơbơi plum pioh kŏng tơpai hlâo kơ Tết hơdôm blan. Rơngiao kơ anun ñu dô̆ blơi ia pơdjai kơman dong, prăp lui bơnal gôm adung mơbah kiăng pơgang hlôm hlâo klin Covid-19. Ñu lăi Tết lĕ mơ-ak, ta khom prăp lui tŏng ten kiăng sang anô̆ pô mơ-ak hăng jak iâu djop mơnuih čơkă mă tơlơi tơphă akô̆ thun phrâo lah:

“Thun phrâo truh, Ping gah, Kơnuk kơna hmâo pơphun brơi neh wa dưi čơkă Tết mơ-ak, hơdôm bôh sang anô̆ gum hrom pơphun mơ-ak thun phrâo. Neh wa ƀing gơmơi ngă tui na nao hơdră pơtrun, jơlan gah mơng Ping gah, hơdră bruă hăng tơlơi phiăn mơng Kơnuk kơna, hơdôm hrơi mơ-ak Tết neh wa ƀu hyu pơ̆ hơpă ataih kiăng pơgang pơgăn klin ruă pioh tơdơi hơdôm hrơi pơdơi Tết neh wa hmâo tơlơi suaih pral pơphun bruă akô̆ thun, kah hăng pla phun bôh bơr, kơ phê, bôh kruăi hrĕ, sâm Ngọc Linh kiăng bruă bơwih ƀong amăng thun phrâo pơđĭ kyar hloh”./.

Siu H’ Prăk: Pơblang