Apur amăng rĭm boh sang anŏ djuai ania ƀiă lăng yôm biă mă tui phiăn juăt amăng tơlơi hơdip mơda, tơlơi ngă yang rơbang. Mơnuih djuai ania ƀiă juăt pơmĭn: djop mơta ria mơnong lêng kơ hơmâo bơngăt soh, hơmâo yang apui, yang apur. Rĭm boh apur arăng dưi dưm dăp phara, samơ̆ lêng hơmâo tơlơi pơkă, hơdôm tơlơi kŏm phara mơn. Hăng mơnuih djuai ania Mông hơdip ƀơi kual Kơdư, apur lĕ anih pơdah brơi yang ba glăi tơlơi hơdip phrâo, wai pơgang tơlơi hơdip kơ sang anŏ. Ơi Vi Văn An, mơnuih kơsem min gru grua djuai ania mơng Sang djă pioh gru grua djuai ania sô hơđăp Việt Nam brơi thâo:

“Amăng rĭm boh sang anŏ djuai ania Mông hlâo adih kah hăng ră anai, bruă pơkra apur lĕ bruă yôm biă mă. Tơdơi kơ man pơdong sang giong, mơnuih djuai ania Mông jak iâu mơnuih kơhnâo nao bôr apur hăng tơdơi anun dưm gô̆ mŏ. Mơnuih djuai ania Mông kŏm ƀu brơi arăng yua gô̆, lơm rơkâo mă yua khŏm dưm boh pơtâo tong krah apur”.

Amăng rĭm boh sang anŏ djuai ania Mông lêng kơ hơmâo 2 boh apur: apur prong hăng apur anet. Apur prong juăt dưm ƀơi rơwang sang phun. Anai lĕ anih tŏ apui dang pơđao hăng tơnă hơbai rĭm hrơi. Anai arăng lăng lĕ anih yôm hloh, anai lĕ anih pơpŭ yang rơbang, pơpŭ kơ ơi yă. Tơdah tuai kiăng mut rai ƀơi anai ăt kiăng hơmâo tơlơi tŭ ư mơng pô sang. Apur anet hơmâo 2 boh dưm pok ok rơwang sang tal dua. Lơm anun apur anet yua tơnă asơi kơtor (mèn mén), bơ̆ apur prong ƀiă tuk añăm brơi un hăng riă tơpai brơi sang anŏ yua. Ƀơi apur anai ăt hơmâo tơlơi kŏm mơn. Arăng ƀu brơi dŏ ƀơi anun, juă tơkai nao amăng apur, anăm poh hơget ôh….amăng apur, yua ngă tui anun amra bơdjơ̆ nao bruă rông un, mơnŭ bip, amra ngă hlô rông ruă kă, kaih prong.

Hăng rĭm boh sang anŏ djuai ania Khơ Mú ƀơi Nghệ An, hơdôm boh apur amăng sang arăng lăng kar hăng yang apui, pơ ala brơi tơlơi hơdip hăng hơdip glăi. Sang dŏ mơng djuai ania Khơ Mú, mah anet prong hiưm pă lêng kơ hơmâo 3 boh apur. Apur pơ amăng sang juăt yua tơnă hơbai rĭm hrơi, arăng juăt iâu lĕ “Tầm brạ khua mạ”. Apur “Tầm brạ khua mạ” ƀu djơ̆ kơnong lĕ anih tơnă hơbai, dang apui đôč ôh mơ̆ anai lĕ anih čơkă tuai rai ngui pơ sang. Apur tal 2 tong krah sang, anih phun amăng sang. Apur anai arăng dưm ƀơi tơmeh tong krah sang, arăng juăt iâu lĕ apui pioh ngă yang, anih ngă yang brơi ơi yă mơng djuai ania Khơ Mú. Apur tal 3 dưm pơ ok arăng yua kiăng tơnă asơi điô̆. Amăng 3 boh apur anun, apur pioh ngă yang lĕ yôm hloh, anai lĕ anih mơyang amăng tơlơi hơdip, phiăn juăt mơng djuai ania Khơ Mú. Djop bruă yôm phăn amăng ha thun leng kơ pơphun ƀơi apur ngă yang anai. Ơi Vi Văn An, mơnuih kơsem min hăng ĕp pơƀut gru grua sô hơđăp brơi thâo:

“Anŏ yôm phara amăng tơlơi ngă yang bơdjơ̆ nao apur mơng djuai ania Khơ Mú, tơdah ngă yang brơi ơi yă, brơi kơnung djuai kiăng pơkra sa boh apur phara, ƀu dưi yua hrŏm. Yua kơnung djuai, ơi yă lĕ ƀing mơnuih prong hloh, tơpă sit. Yua anun lơm man pơdong sang arăng juăt ngă yang kơ ơi yă, kơnong djuai, ƀing gơñu juăt čuh ƀong rơmô kơbao, apur anai dưm mă yua lu hloh, mơ̆ ƀu yua apur pơkŏn”.

Amăng tơlơi ngă yang hăng tơlơi hơdip mơng djop djuai ania ƀơi kual Dap kơdư anun lĕ: Êđê, Bahnar, M’nông…apui hăng apur ăt lăng yôm biă mă. Yang apui ƀuh amăng djop tơlơi ngă yang amăng sang anŏ anun lĕ ngă yang pơpŭ mơnuih tha rơma, čơkă thun phrâo, huă asơi hle…Amăng hrơi ngă yang, arăng juăt tŏ apui, atông čing hơgor, abih bang ayun suang jum dar apui. Ƀơi apui sang rông, tha plơi adôh akhan hri, ƀing ană tơčô dŏ hmư̆ hăng hrăm tui.

Hăng mơnuih djuai ania Hà Nhì, djuai ania dŏ hơdip pơ kual Kơdư ră anai ăt djă pioh tơlơi phiăn ngă yang apur. Ƀơi apur prong hloh, mơnuih djuai ania Hà Nhì juăt dưm sa boh pơtâo yôm, lăng anai lĕ kar hăng yang apur wai lăng tơlơi hơdip yâo mơ-ak amăng sang anŏ. Rĭm mơguah, bruă blung a mơng đah kơmơi djuai ania Hà Nhì lĕ tŏ apui tuk ia. Bruă tŏ apui kiăng pơdah bruă bơwih brơi sang anŏ. Amăng hơdôm hrơi akŏ thun phrâo, hrơi ƀong tết bruă tŏ apui ăt pơdah tơlơi pơpŭ bơni hăng yang apur, hơdor tơngia ơi yă. Ƀu djơ̆ kơnong ƀuh amăng sang glông, amăng apur đôč ôh ăt anai lĕ anih pơtô brơi ană tơčô hơdôm gru grua yôm phara mơng djuai ania pô./.