VOV4.Jarai - Nao pơ plơi pla mơnuih djuai ania Bahnar ƀơi tơring glông K’Bang, tơring čar Gia Lai amăng bơyan không phang pơ-iă kơ-tang ƀing ta amra ƀuh lu mơnuih glăk tum pơƀut jum dar mơñum tơpai čeh amăng sang drông. Ƀing gơñu ngui mơ-ak hăng tơlơi čang rơmang ba hiam klă kơ plơi pla, rĭm čô mơnuih amăng plơi. Anai lĕ hrơi pơpŭ yang rơbang mơng neh met wa djuai anai Bahnar ƀơi anai. Amăng plơi pla, hrơi pơpŭ yang rơbang mơng djuai ania Bahnar amra pơphun prong ƀiă hăng hơmâo tơlơi gum pơgôp mơng djop sang anŏ, abih bang ană plơi pla.

Tui tơlơi phiăn, hrơi pơpŭ yang rơbang mơng djuai ania Bahnar hơmâo pơphun 2 mơta, đa hơmâo tơlơi mut hrŏm mơng abih bang mơnuih ƀon sang ƀudah pơphun tui rĭm sang anŏ đôč.

Ơi Đinh Ply dŏ ƀơi tơring glông K’Bang, tơring čar Gia Lai, brơi thâo mơnuih djuai anai Bahnar juăt pơphun hrơi pơpŭ yang rơbang hơmâo pơgang brơi rĭm čô mơnuih lơ̆m ƀing gơñu pơphun ngă bruă hơget thơ. Lơ̆m bruă mă pơgiong mơ̆ huăi hơmâo tơlơi truh sat hơget ôh pô sang mơnuih djuai ania Bahnar amra pơphun hrơi pơpŭ kơ yang rơbang pơphun amăng sang anŏ. Hrơi ngă yang anai pơphun ƀiă đôč lĕ ngă yang yang hăng sa čeh tơpai hrŏm hăng boh troh, tơdah hơmâo wŏt mơnŭ, un yôm hloh, samơ̆ tui hluai hơmâo mơ̆n. Ơi Đinh Ply brơi thâo:

“Kar hăng lơ̆m prap ngă bruă hơget thơ, mơng sang nao truh pơ anih mă bruă. Nao truh anih glăi truh pơ sang, lơ̆m mă bruă giong amra pơpŭ kơ yang rơbang ƀơi kual anun yua kơ wai pơgang, brơi tơlơi tơphă, bruă mă truh kih”.

Amăng plơi pla, hrơi pơpŭ yang rơbang mơng mơnuih djuai anai Bahnar amra pơphun prong hơmâo tơlơi gum pơgôp mơng djop sang anŏ, abih bang mơnuih. Kiăng kơ prap lui hrơi ngă yang, hlâo anun giăm ha blan, abih bang ană plơi pla nao jơnum pơčrông sai, laih anun pơpha bruă brơi kơ rĭm čô mơnuih. Hơdôm bruă kơtrâ̆o anun lĕ rơmet agaih, pơkra ming sang drông kah hăng bruă prap lui gơnam pơyơr anun lĕ čuh hơtă mơnŭ, un, lêng kơ jao brơi ƀing đah rơkơi amăng plơi. Ƀing đah kơmơi djru bruă djôl ƀiă anun lĕ prap lui gơnam tơnă hơbai, hơtuk riă, gơnam pioh pơpŭ kơ yang rơbang.

Bơ hrơi pơphun, tha plơi amra pơčrông lô hăng djop sang anŏ kah hăng ƀing mơnuih arăng đăo gơnang amăng plơi kiăng kơ pơsit hrơi mông pơphun ngă yang:

“Kiăng kơ pơpŭ đĭ yang rơbang, ƀing gơmơi khŏm tơña neh met wa, ană plơi pla, pơčrông sai hăng abih bang mơnuih kiăng pơsit hrơi mông amra pơphun ngă yang. Ƀing gơmơi amra ruah hrơi mông lăp djơ̆ hăng gal hloh lơ̆m neh met wa rơhuông bruă ƀing gơmơi amra ruah hrơi anun. Samơ̆ ƀing gơmơi kiăng pơčrông lô hăng djop sang anŏ hlâ, kiăng ƀing gơñu prap lui hrơi mông, lơ̆m anun ƀing gơñu amra dŏ pơ sang nao tum pơƀut gum hrŏm amăng djop bruă”.

Amăng hrơi mông pơčrông lô, gơnam pioh pơpŭ đĭ yang rơbang hơmâo neh met wa đing nao biă mă. Tui hăng tơlơi phiăn rĭm thun lĕ mơnŭ, un hăng bê. Samơ̆, tơdah hlâo anun ană plơi pla hơmâo pơphun hrơi ngă yang kiăng kơ rơkâo bưng hiam, sui mơng anun dong kah mơng pơphun hrơi pơpŭ kơ yang rơbang hăng gơnam čuh hơtă prong anun lĕ sa drơi kơbao. Hrŏm hăng anun, abih bang gơnam pioh pơpŭ đĭ mă mơng gơnam tam gum pơgôp mơng rĭm boh sang anŏ. Anai lĕ hơdôm gơnam hơmâo amăng rĭm boh sang anŏ.

Lơ̆m tha plơi, djop sang anŏ pơsit hrơi mông pơphun ngă yang, abih bang mơnuih arăng amra pơpha bruă, prap lui čeh tơpai, mơnong …lơ̆m truh hrơi ngă yang amra nao tum pơƀut pơ sang drông.

Hrơi pơpŭ yang rơbang mơng neh met wa djuai ania Bahnar juăt pơphun amăng blan 12 rĭm thun, lơ̆m bruă pơ đang hmua giong abih, pơdai kơtor dưm abih amăng tông thoa. Amăng mơguah hrơi ngă yang, tha plơi pơ ala brơi plơi pla kơwưh đĭ yang rơbang, jak iâu yang glăi lăng. Pơ ala brơi plơi pla, tha plơi dong tong krah sang drông ƀơi anăp gơnam pơpŭ đĭ, pơphun iâu lăi jak iâu yang rơbang glăi lăng. Tui hăng ơi Đinh Tinh, dŏ ƀơi tơring glông K’Bang, tơring čar Gia Lai, hrơi pơpŭ yang rơbang lĕ hrơi pơpŭ bơni kơ yang rơbang hơmâo pơgang brơi plơi pla amăng ha thun laih rơgao, hơmâo wai lăng ba ană plơi pla huăi dju djuam duam ruă, huăi ƀă klin kman, kiăng kơ hơmâo bưng hiam, hơdôm tơlơi truh sat amra rơgao hĭ:

“Ƀing gơmơi ngă yang kơwưh brơi ană plơi pla huăi dju djuam duam ruă. Hlơi thơi duam ruă lêng kơ ngă yang kiăng kơ tañ suaih. Budah hơmâo bruă hơget prong amăng sang anŏ, amăng plơi pla ăt lêng kơ pơphun ngă yang soh”.

Hrơi pơpŭ yang rơbang mơng djuai ania Bahnar hơmâo pơphun amăng mơguah, mông iâu lăi sui giăm 1 mông hăng djop mơta tơlơi kơwưh đĭ yang rơbang, rơkâo tơlơi rơnuk rơnua, tơlơi hơdip trơi pơđao, yâo mơ-ak brơi kơ ană plơi pla. Kiăo tui tơlơi kơwưh lĕ jua čing hơgor. Yua tui tơlơi phiăn kơ mơnuih djuai anai Bahnar, kơnong kơ phun drai hrŏm hăng jua čing hơgor kah mơng dưi jak iâu yang rơbang glăi lăng. Anai lĕ hơdôm gơnam kiăng kơ ană mơnuih pơlir hơbit hăng yang rơbang, pơdah tơlơi čang rơmang hiam klă.

Siu Đoan: Pơblang