Hăng djuai ania Êđê, tơlơi pơtưh lĕ sa boh thâo hiam, ia rơgơi ană mơnuih djă pioh amăng tơlơi pơhiăp rơnuk anai hơdai pơ rơnuk pơkŏn. Ñu dưi hơmâo tơbiă rai mơ̆ng ia rơgơi tơlơi kơhnâo ană plơi pla, amăng bruă mă tơlơi dŏ dong ƀong huă rĭm hrơi, pơđĭ kyar kơtang biă mă.

Amăng sang gru hơđăp sang glông, dŏ ƀơi tơpur jă ƀlêh hăng tong krah sang akă čeh tơpai abih bang dŏ jơngum hrom mơak akŏ thun phrâo, mơnuih kơhnăk gru đưm Y Wang Hwing, dŏ pơ ƀuôn Triă, să Ea Tul, tơring glông Čư̆ Mgar, tơring čar Dak Lak ayut đing diap djrao ñu hăng adoh tơlơi adoh Kưt. Tơlơi ñu adoh hăng pơtưh pơtô ană bă kiăng thâo bơwih ƀong huă, mă bruă pơđĭ kyar, akŏ pơdong plơi pla ala ƀôn hiam rô̆. Tơlơi ñu pơtưh hăng adoh rơnang rơnĕ, hmư̆ mut tơma amăng pran jua kah hăng sa tơlơi pơtă pơtăn hiam biă mă.

Er tơlơi adoh Kưt lĕ sa amăng hơdôm mơta tơlơi pơtưh, tơlơi Êđê lăi Klei Duê, tơlơi pơtưh. Tui hăng anun, Klei lĕ tơlơi boh pơhiăp, Duê lĕ tơlơi pơtưh tô tui. Klei Duê, tơlơi pơtưh kah hăng sa tơlơi pơtruh brơi djơ̆ ruăi, tui hluai boh pia kiăo tui er sa jua, sa boh pơhiăp plĕ trun či hrup. Hlâo adih, tơlơi pơtưh arăng yua na nao amăng tơlơi dŏ dong ƀong huă, mă bruă bơwih ƀong huă gah djuai ania Êđê.

Abih bang tơlơi pơhiăp, boh thâo bơ ră ruai, puăi tlao, pơčrông sai, puăi kơđi lêng kơ mă yua boh pơhiăp pơtưh soh. Tơlơi pơtưh juâ̆t ƀuh amăng tơlơi akhan đưm, tơlơi ngă yang, iâu lăi, tơlơi phiăn juâ̆t, tơlơi pơđăo nao rai, tơlơi akhan hri, kưt, eirei. Boh pia lăi nao dơ̆ pă lĕ, pơdjơ̆ nao kơ bruă mă bơwih ƀong huă tơlơi hơdip mơda mơnuih mơnam, arăng pơƀut glăi hăng pioh pơtô kơ lu rơnuk tơdơi.

Tơlơi pơtưh ƀu tơguan hơmâo anih pioh pơdah thâo ôh, arăng dưi yua amăng djop mông, djop anih, pơdơi pơdă, ngui ngor, bơră ruai ƀơi mông hơmâo wăn. Ƀơi anŏ nao ngă hmua pơ hmua, trun hyu ngui, gui ia, blah djuh, bưp nao rai adơi ayong, gơyut gơyâo, giăng mah, pŭ ƀăn mơñum tơpai ƀơi čeh tơpai lơ̆m ƀing tha pơtô ană tơčô. Pô pơtưh tui hluai mông ñu kiăng, pran jua ñu ƀuh, tui hluai tơlơi hơmâo ñu pơčeh mă yơh hơdôm boh pia tơlơi pơtưh laih anun pơhmao mă hăng jua er tơlơi adoh, pơtưh kiăng mut tơma hrom, ngă hiư̆m pă mơnuih hmư̆ mơak, amuñ thâo hluh, mut tơma amăng pran jua, đôm jă amăng dlô akŏ djă pioh hơdôm tơlơi pơtô lăi anun.

Yua kơ anun, mah ƀu thâo hră, ƀu thâo čih pơđok ôh, aka ƀu nao djơ̆ sang hră ôh, lu čơđai, tơdăm dra amăng plơi hrăm tui pơđing hmư̆ mơ̆ng ƀing tha pơtưh đôč gơñu hlong čăng pioh hơdor na nao amăng pran jua lu tơlơi pơtưh, akhan hri, adoh đưm djop mơta, tơlơi adoh hăng akhan hri pơtưh ƀu thâo đut, ƀu thâo abih, kah hăng akhan hri djơ̆ tơlơi ñu hơmâo tơl tơjuh mlam kah akhan mơ̆ng đut. Kah hăng amai H'Nai Niê, dŏ pơ ƀôn Phơng, să Ea Tul, tơring glông Čư̆ Mgar, tơring čar Dak Lak lăi:

“Kâo hmư̆ rĭm črăn hăng adoh tui ƀơƀrư̆. Pơpă kâo nao kâo adoh sa črăn tui tơlơi kâo čăng glăi kiăng hơdor abih bang laih anun adoh hlong thâo mơ̆n.  Kâo kơnong hơdor pioh amăng boh akŏ đôč ƀu thâo čih pioh anun ƀu hơmâo amăng hră pơar. Tơlơi pơtưh, boh nik ñu tơlơi pơtưh mơ̆ng đưm đă kâo amra pơtô glăi kơ ană amôn hăng adơi đeh phung wang djă pioh, blơi hor či hrăm hăng adoh lĕ kâo pơtô glăi kiăng pioh kơ tơčô tơdơi adih hmư̆ hăng thâo”.

Djuai ania Êđê lăng kơ mơnuih thâo pơtưh laih anun thâo kơđi lĕ kah hăng amăng bah gơñu rơgơi kơhnâo yang brơi, yang pơjing; amăng tơngia gơñu hmư̆ čăng pioh rơgơi kơhnâo thâo adoh kưt, eirei. Pô thâo pơtưh lĕ mơnuih thâo lu mơta gru grua, tơlơi phiăn, bruă ngă puăi tlao rơhmač, gơñu thâo pơtô lăi, ƀư̆ pơkra boh pơhiăp brơi glông rơ-ua, thâo djă pioh djop djel tơlơi găn rơgao amăng bruă mă, tơlơi hơdip mơda djă pioh mơ̆ng gưl rơnuk. Yua kơ anun, tơlơi thâo hăng anŏ ƀuh tong ten kơ lŏn mơnai glai klô, kah hăng thâo hlâo kơ ayuh hyiăng, phun kyâo pơtâo, čĭm brĭm pioh pơtă pơtăn kơ djop pô thâo nao tơjŭ pla hmua pơdai djơ̆ bơyan, truh bơyan hơpuă yuă hnun mơ̆n, juâ̆t thâo bơkơnăl ayuh hyiăng lŏn adai klă hăng ƀu klă.

Ăt hơmâo mơ̆n tơlơi thâo thăi kơ bruă ană mơnuih mơnam mơnam, kah hăng tơlơi dŏ dong ƀong huă amăng sang anŏ, tơlơi phiăn, tơlơi juâ̆t đưm. Bưng băi mơ̆n dưi bưp ƀing rơgơi kơhnâo gru grua đưm adoh akhan hri dơ̆ng mơ̆ng anet, truh ră anai, Y Đhin Niê, dŏ pơ ƀôn Triă, să Ea Tul, tơring glông Čư̆ Mgar hơmâo hrăm tui đut lu mơta tơlơi akhan đưm hri kah hăng tơlơi akhan Dăm Yi, tơlơi akhan Y Kung Y Dăng.

 “Kâo hơmâo hmư̆ hơdôm tơlơi adoh pơtưh mơ̆ng rơnuk ơi yă đưm, hơdôm tơlơi akhan hru, kâo hor biă mă hrăm tui. Pran jua kâo hor hmư̆ ƀing tha rơma akhan pơtô glăi, kơnong sa črăn đôč mơ̆n, kiăng hrăm lu samơ̆ ƀu hơmâo mơnuih pơtô glăi dơ̆ng tah. Kâo čang rơmang hơmâo tơlơi djă pioh glăi tơlơi pơtưh anai, djă pioh kơ ană tơčô rơnuk tơdơi hơdôm tơlơi akhan, hơdră pơhiăp puăi tlao djơ̆ rơ-ua kơ ană tơčô tơdơi djă pioh”.

Ƀơi tơring čar Dak Lak ră anai ăt dŏ lu mơnuih thâo tơlơi phiăn hăng pơtưh kiăng biă mă čih pioh, djă glăi tơlơi pơtưh mơ̆ng djuai ania Êđê, amăng anun ƀơi să Ea Tul, tơring glông Čư̆ Mgar, anih arăng lăng kah hăng plơi pla gru grua phun djuai ania Êđê, ră anai hơmâo 300 čô mơnuih thâo adoh, thâo pơtưh. Lơ̆m hyu sem lăng jŭ yap, čih pioh mơ̆ng Gơnong bruă Gru grua-Pơrơguăt drơi jăn hăng Tuai čuă ngui Dak Lak ruah Ea Tul yơh ngă anih hyu ĕp čih pioh gru grua hiam đưm gưl dêh čar, djă pioh boh pơhiăp đưm tơlơi ră ruai đưm amăng plơi pla hơmâo tơlơi pơtưh. Hăng bruă hơmâo Ding jum Gru grua Pơrơguăt drơi jăn hăng Tuai čuă ngui gưl dêh čar ngă hră pơtrun mrô 1840, lơ 4/8/2022, pok sa črăn tơlơi kiăng dưi djă pioh gru grua hiam Êđê. A Mang, Kơ-iăng khua anom gru grua-tơlơi pơhing tơring glông Čư̆ Mgar, tơring čar Dak Lak brơi thâo:

“Hăng tơlơi pơtưh djuai ania Êđê dưi pôr pơthâo jing gơnam gru grua kông ngăn dêh čar, gơmơi mơak biă mă hur har djă pioh pioh pơtô glăi kơ mơnuih ƀôn sang djă pioh gru grua hiam djuai ania, pơtô glăi kơ ană tơčô rơnuk tơdơi thâo kơ bruă djă pioh gru grua hiam tơlơi pơhiăp pơtưh djuai ania pô”.

Djuai ania Êđê hơmâo boh pia juâ̆t lăi “Amăng tơlơi hơdip mơda ƀu kơƀah ôh tơlơi hri, tơlơi adoh kưt, ei rei kah hăng ta huă asơi ƀong añăm ƀu hơmâo hra tơdah ƀu hơmâo tơlơi pơtưh, tơlơi anai brơi ƀuh boh yôm tơlơi pơtưh amăng tơlơi hơdip mơda hăng gru grua hiam djuai ania Êđê. Ƀu kơnong tơlơi dŏ dong ƀong huă ngui ngor gru grua đôč ôh, djuai ania Êđê mă yua boh pơhiăp pơtưh kah hăng sa atông hơjai tơlơi kơhnâo ia rơgơi pơtom hiăp, jĕ giăm nao rai, pơtruh brơi tơlơi pơmin bruă mă, mơ-it hiăp tơlơi kiăng mơ̆ng pran jua hăng pơtô lăi ană tơčô, pơtô glăi kơ djop rơnuk tơdơi boh pơhiăp pơtưh hiap klă, tơpă hnong, djơ̆ rơ-ua amăng tơlơi adoh er tơlơi akhan hri hiam biă mă.