VOV4.Jarai - Tơlơi phiăn ngă yang glai mơng djuai ania Mạ, ƀơi tơring glông Cát Tiên, tơring čar Lâm Đồng jing tơlơi phiăn ngă yang yôm phara, jing gru grua hiam. Mơng tơlơi ngă yang, djuai ania Mạ pơƀuh pran jua, pơpŭ bơni kơ glai klô brơi kơ ană mơnuih ta, čơkă mă tơlơi klă hiam hăng răk lui.

Lơ̆m truh bơyan hơjan, ia rô bă amăng čroh hnoh, phun kyâo bluh ha mơda, ăt jing hrơi mông djuai ania Mạ ngă yang pơpŭ kơ yang glai. Ơi Nguyễn Huy Cao, mă bruă pơ anom bruă Pôr pơhing hăng Bơkơjăp drơi jăn tơring glông Cát Tiên, tơring čar Lâm Đồng, brơi thâo:“Tơlơi ngă yang pơpŭ mơng djuai ania Mạ hơmâo mơng đưm đă ră hlâo, mơng hrơi yang pơjing djuai ania Mạ hăng dŏ hơdip pơ anun. Găn rơgao lu thun blan, gơñu ăt djă pioh mơn gru grua yôm phun. Anun lĕ ngă yang pơpŭ. Amăng hrơi ngă yang khŏm pơyơr kơ yang mơnong hăng atông čing. Anun lĕ gru grua phun arăng dŏ djă pioh truh hrơi anai”.

Ngă yang glai mơng djuai ania Mạ dưi pơphun hơjăn pơ sang anŏ pô ƀudah pơphun ngă hrŏm abih bang mơnuih amăng plơi. Ngă yang amăng plơi pla mơtăm juăt ñu amăng thun anun lŏn adai ƀu lăp, hơmâo tơlơi truh ia dăo, không phang ƀudah hơmâo pô djai amăng glai. Ơi Nguyễn Huy Cao brơi thâo dong.“Tui hluai kơ ta hơmâo mơn. Bơhơmutu abih bang ană plơi gum ngă yang lĕ arăng ƀong kơbao mơtăm. Tơdah amăng kơnung djuai pơdrong lĕ arăng ăt ƀong ha drơi kơbao mơn, bơ amăng sang anŏ hơmâo 2 -3 rơnuk hơdip hrŏm, tui hluai kơ sang anŏ mơn, đa ƀong bui, đa bong bê, samơ̆ gơnam pơyơr kơ yang khŏm hơmâo ha drơi mơnŭ ƀudah mơnong hơget thơ hơmâo 4 ƀĕ tơkai, tơdah hyu hluh ƀu hơmâo lĕ gơñu mă gơnam rông amăng sang”.

Mơng tơlơi ngă yang pơpŭ kơ yang glai, djuai ania Mạ čang rơmang kiăng hơmâo tơlơi hơdip trơi đao yâo mơ-ak, rơnuk rơnua kah hăng tơlơi lăi pơthâo mơng ayong Điểu Các Khu, ƀơi ƀuôn Ngo, tơring kual Cát Tiên, tơring glông Cát Tiên, tơring čar Lâm Đồng:“Tơlơi ngă yang anai kiăng yang lăng ba ană plơi, huăi djơ̆ djuam duam ruă. Ta nao pơ čư̆, pơ glai ñu mơ-ak mơn, huăi hŭi bưp hnun hnai lơi. Ta bơni kơ yang čư̆, yang glai lăng ba plơi pla ta hlao, ƀu djơ̆ lăng ba hơjăn ta ôh”.

Pô phai yang

Ngă yang pơpŭ kơ glai rưng ƀu kơnong tơlơi ngă yang đôč đač ôh mơ̆ anai jing tơlơi ngă yang djă gru grua hiam mơng djuai ania Mạ. Djŏp mơta bruă prăp lui kơ hrơi ngă yang glai hơmâo sang anŏ, kơnung djuai ƀudah plơi pla prăp rơmet hlâo kơ anun ha blan. Tha plơi K’Ban dŏ ƀơi ƀuôn Ngo, tơring kual Cát Tiên brơi thâo:“Abih bang ană plơi pla, đah kơmơi hrơi lêng djru tom soh. Hơmâo asơi brong amăng đing, asơi điơ̆, hơmâo aset mơnong, hơdôm gơnam ta dưi ngă yang lĕ hơmâo prăp lui soh. Ngă yang amăng sang lĕ ta ngă mă anet đôč. Pơ ngă yang ƀơi lan sang lĕ arăng dăp gơnam ƀong huă glông 3 truh kơ 4m. Tơdah ƀu hơmâo lĕ sang anŏ ieo gah djru brơi dong, hlơi hơmâo mơnŭ djru mơnŭ, hlơi hơmâo bui brơi bui. Sa boh sang pơgôp hrŏm lĕ 1 drơi kơbao ƀudah rơmô”.

Amăng hrơi ngă yang pơpŭ mơng djuai ania Mạ, gong hơdrai jing sa mơta gơnam yôm biă mă, yua dah gong anai jing anih yang dŏ, yang ƀong gơnam ta pơyơr. Dŏ hơmâo gong drai lĕ dŏ hơmâo yang. Gong hơdrai amăng hrơi ngă yang glai hơmâo 2 ƀĕ. 1 ƀĕ arăng pơdong tong krah sang, 1 ƀĕ arăng pơdong pơ lan sang glông sĕp hăng adai. Tui hăng ơi Nguyễn Huy Cao, djuai ania Mạ pơdong 2 ƀĕ gong drai lĕ yua tui anai:

“Gong hơdrai mơng mơnuih ƀon sang kual Dap Kơdư jing gơnam pơtruh hăng yang rơbang. Yang kiăo tui gong hơdrai, dŏ amăng gong hơdrai či mut nao amăng sang. Tơdah amăng sang, yang ñu dŏ ƀơi gong anun yơh či mơñum tơpai, ƀong gơnam ta pơyơr amăng sang. Bơ gong gah rơngiao lĕ juăt ñu lơ̆m arăng tlâ̆o kơbao arăng akă kơbao ƀơi anun”.

Gong hơdrai pơdong tơpă brăng, giong anun arăng đal hĭ khŏp ƀơi phun ñu hŭi tơphư̆ ƀudah hŭi pơđing. Tơdơi kơ anun pŏng gŏng, dăng hrĕ gah 8 bơnah, dui tơtăng hrĕ brơi dưm kơnar, hơmâo pơkă hlâo laih, pơ ala brơi 8 bơnah mơng lŏn adai. Ơi Nguyễn Huy Cao brơi thâo:“Anai jing gơnam yôm hloh mơng djuai ania Mạ. Phun hơdrai hơmâo hơdôm atut pơ ala brơi tơmeh sang, giong anun lĕ sa asar pơdai; hăng ngŏ anun lĕ rơsung tăp pơdai, gơnam hăng ngŏ rơsung lĕ hlâo tăp pơdai. Hăng tơlơi phiăn ngă hmua mơng djuai ania ƀiă kual Dap Kơdư lăi hrŏm hăng djuai ania Mạ lăi hơjăn, ñu djơ̆ hăng tơlơi hơmâo sit nik lĕ phun pơdai, rơsung hăng hlâo tăp pơdai”.

Kiăng pơphun ngă yang glai, pô ngă yang dŏ pơ bah amăng war čơkă tuai mơng ataih hăng neh met wa amăng plơi nao ngui hrŏm. Hrŏm hăng pô sang, hơmâo tơdăm dra amăng plơi dong, atông čing, ayun suang čơkă tuai nao ngui.

Tơdăm dra atông čing, ayun suang

Ngă yang pơpŭ kơ yang glai mơng djuai ania Mạ jing tơlơi phiăn hiam mơng đưm laih, ngă kơjăp brơi ană mơnuih ta hăng ayuh hyiăng glai klô, pơpŭ hăng pơgang ba glai rưng. Yua hnun, bruă ngă yang pơpŭ kơ yang glai jing djru mơnuih djuai ania Mạ thâo pơmin djă pioh, răk rem gru grua boh thâo hiam mơng djuai ania gơñu ăt kah hăng pơđĭ tui pran jua gum pơgôp, hơdip rơnôm amăng plơi pla.

Tơlơi čih mơng VOV5 - Siu H’Mai pơblang