VOV4.Jarai - Ayong A Huynh (djuai ania Jarai), dŏ ƀơi plơi Chốt, tơring kual Sa Thầy, tơring glông Sa Thầy, tơring čar Kon Tum hơmâo pioh “abih tơlơi hơdip pran jua kơ djuai gong brô̆ mơng djuai ania ñu”. Lăi tui anun yua dah thun ñu rơngiao 40 thun laih samơ̆ ñu aka ƀu hơmâo djơ̆ pô khăp ôh. Bruă rim hrơi mơng A Huynh lĕ nao pơ hmua, mơmot glăi pơkra djuai gông brô̆, pĕ gông adoh. Hăng pran jua hor kơ bruă, tơlơi thâo rơgơi mơng bruă pơkra gong brô̆, hyu ĕp djuai gong brô̆, pĕ gong atông brô̆ hai rơguăt mơn, ayong A Huynh hơmâo Kơnuk kơna brơi hră pơpŭ “Nghệ nhân ưu tú”.

Jua mơñi rơnguă mơ̆ ƀing gơyut glăk hmư̆ lĕ djuai Kơni, yua ayong A Huynh pĕ amăng tal nao mă jua adoh tơlơi adoh đưm phrâo anai mơng Anom bruă pơtui jua pơhiăp Việt Nam ƀơi kual Dap Kơdư. Gong Kơni yua ayong A Huynh pơkra mă pô, lăng phara biă. Ñu hơmâo sa ƀĕ đing kram glông năng ai 5 tơgam, hơmâo pơmut gư̆ tut. Hrĕ gong ñu pơhrua ƀơi đing, laih anun ngă rơbêh ha glông ha čơgam. Ƀơi akŏ hrĕ gong hơmâo akă hăng gơnam pơkra mơng kơsu. Lơ̆m pĕ, ayong A Huynh mă kơđuh kram ot nao ƀơi hrĕ gong, amăng bah ñu ayup gai kơsu kiăng hơmâo jua mơñi pơkhă nao rai, hmư̆ mơ-ak. Ayong A Huynh lăi, gong K’ni hăng Ting ning jing 2 djuai gong ñu hor mă yua hloh:

“Gong K’ni, anai lĕ gong ha ară hrĕ đôč, ƀơi akŏ hrĕ hơmâo mơnong wil  pơka mơng kơsu či mlom amăng bah. Lơ̆m uă k’ni, ta mă gai uă K’ni kiăng ñu mơñi, jua mơñi kiăo tui amăng bah, mơng jơlah ta. Gong anai tơnap mă yua biă, ta ƀu juăt lĕ rơgah amăng bah, rơgah kang mơtăm yơh samơ̆ tơdah ta juăt yua baih jing hmư̆ mơ-ak biă. Bơ ting ning lĕ arăng atông hrŏm čêng, pơhmutu čêng hơmâo hơdôm boh lĕ hrĕ ting ning hơmâo hơdôm anun mơn. Sa ƀĕ gong ting ning hơmâo djŏp djuai tui hăng čêng mơn, kiăng dưi pĕ rai jua mơñi hrŏm hăng čêng. Pĕ ting ning ƀu amuñ lơi, biă ñu ta pĕ brơi arăng adoh, ta khŏm ngă hiư̆m pă kiăng kiăo hmao, djơ̆ hrŏm hăng mơng mơ-ak”.

Plơi Chốt, tơring kual Sa Thầy, tơring čar Kon Tum ră anai hơmâo rơbêh 1 rơbâo čô mơnuih, abih bang lêng kơ djuai ania Jarai soh. Ƀơi anai dŏ djă pioh lu gru grua hiam mơng đưm. Plơi pla grup atông čêng, amăng anun ayong A Huynh wai lăng sa grup. Rơngiao kơ čêng, abih bang djuai gong brô̆ mơng grup yua ayong A Huynh pơkra mă tui tơlơi ñu hor.

“Kâo thâo ngui lu djuai gong kah hăng ting ning, klông put, k’ni,..lăi mă abih bang djuai gong brô̆ djuai ania Jarai ta kâo thâo ngui soh. Kâo hor biă kơ djuai gong brô̆ đưm. Lơ̆m dŏ anet ƀuh arăng pơkra gong boh pơtâo, atông čêng, pơkra goong, ting ning kâo hla tui, glăi pơkra mă. Kâo čang rơmang mơng anai truh tơdơi adih, hơmâo hlăk ai kiăo tui, pơtrut tui gru grua hiam mơng ơi yă ta pioh glăi. Bơhmutu pơkra rai gong Klông Pút, đing t’rưng. Hơdôm bruă kâo ngă ƀu hơmâo mơnuih pơtô ôh, kơnong hơjăn pô kâo pơkra mă, mă yua ñu đôč. Atông čêng hai lăng tui mơng ƀing tha đôč mơn”.

A Huynh uă kơni ( Brŏ amŏm)

A Huynh pĕ gong ( Reh ting ning)

Hơmâo tơlơi lăp hơdor prong biă hăng ayong A Huynh. Sui mơng anai 12 thun, anun lĕ amăng blan 10 thun 2020, tơring čar Kon Tum pơphun jơnum adoh suang, ayong A Huynh hơmâo atông gong boh pơtâo ngă kơ ƀing čŏm puang dŏ kơtuă mơn, yua dah anai lĕ tal blung a gong boh pơtâo hơmâo ba pơƀuh ƀơi Kon Tum. Tơdơi kơ anun, gơnong bruă gru grua bơkơjăp drơi jăn hăng tuai čuă ngui nao tơl sang ayong A Huynh pel ĕp, sem lăng. Anun lĕ djuai čêng boh pơtâo mơng đưm hlâo, yua ayong A Huynh ĕp buh pơ čroh ia Ya Lân, jing čêng boh pơtâo aka ƀu hơmâo tơngan ană mơnuih ta pơkra ming ôh. Hăng bruă ƀuh čêng boh pơtâo đưm pơ kual Ngŏ Dap Kơdư, thun 2010, ayong A Huynh hơmâo Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring čar Kon Tum brơi hră bơni mơnuih djru “ĕp ƀuh hăng djă pioh djuai gong brô̆ boh pơtâo”.

“Yua tơlơi hor, pô kâo hlong mut nao pơ glai koh drom phun kram, pơ-o glăi pơkra gong. Koh kram, pơ-o hăng nao duñ boh pơtâo pơkra čêng pơtâo ƀudah pơkra gong brô̆ mơ̆ kâo hor. Tơdơi kơ anun, kâo hơmâo pơkra čêng boh pơtâo, pơkra gong hăng kram, ƀu hơmâo anŏ pơkŏn dong tah, hơdôm anun đôč yơh. Gơnam kâo pơkra rai hơmâo čêng boh pơtâo, goong ƀudah ting ning či pĕ atông kiăng mơ-ak”.

Hăng ayong A Huynh, bruă hyu ĕp, pơkra gong brô̆ lĕ “yua hor”, “ngă kiăng kơ mơ-ak”, samơ̆ sit biă ñu anun lĕ bruă djru pioh gru grua boh thâo hiam mơng djuai ania Jarai. Tơlơi thâo rơgơi hăng pran jua hor kơ bruă mơng ñu jing hơmâo kơnuk kơna ta brơi hră bơni Nghệ nhân ưu tú lơ̆m ñu glăk 35 thun đôč.

“Boh than hơmâo ngă mơng kâo ăt hơmâo tơring čar lăng ba mơn. Kâo hơmâo nao pĕ gong atông brô̆ ƀơi djŏp anih yơh; nao truh pơ Hà Nội, hăng tơring čar pơkŏn. Kâo ăt hơmâo Ping gah hăng Kơnuk kơna ta brơi hră nghệ nhân ưu tú, rim blan hơmâo Kơnuk kơna djru brơi 800.000 prăk. Bơ nao pĕ gong atông brô̆ lĕ grup čêng mơng plơi, hơmâo Anom bruă gru grua čơkă ba hyu”.

Hăng tơlơi kiăng djă pioh hăng ngă pơhưč kiăng hơmâo rơnuk čơđai hlăk ai hor, pơčeh phrâo gru grua hiam mơng đưm, hrơi blan rơgao, nghệ nhân ưu tú A Huynh hơmâo pơƀut hlăk ai ƀơi Chốt, tơring kual Sa Thầy, tơring glông Sa Thầy, tơring čar Kon Tum pơtô glăi bruă atông čêng, adoh tơlơi adoh Jarai laih anun pơtô brơi pơkra sa, dua djuai gong brô̆. Thun anai ñu rơbêh 40 thun laih, nghệ nhân ưu tú Huyn ăt gir kơ bruă hyu ĕp, pơkra, pơtô brơi hlăk ai thâo pĕ gong atông brô̆ djuai ania pô, jing wơr hĭ hlao bruă dŏ bơnai. Sit biă yơh, tơdăm djuai ania Jarai anai pioh thun hlăk ai ñu kơ tơlơi hor gong brô̆ djuai ania.

Quốc Học - Nay Jek: Čih - Siu H’Mai: Pơblang