VOV4.Jarai - Khul mơnuih djuai ania Êđê djă jă gru mă djuai am^, anun ană đah kơmơi gơgrong nao djă kông hăng tu\ rơkơi, bruă pu\ pơnu\ jing yua kơ sang gah rơkơi ba tơbiă.

 

Rơgao hơdôm hrơi blan, tơdăm dra hơduah e\p lăng tơdruă, tơdah [uh “djơ\ pran jua” le\ pô bơnai dra anun glăi lăi pơthâo kơ am^ ama thâo, kiăng gơnang pô kiăo go\ng jơlan hăng pơ phun ba nao kông tơ`a do#.

 

Anai le\ gru bôh thâo đưm pơdah rơđah bruă mă mơng đah kơmơi amăng pơdo# rơkơi bơnai, phiăn juăt pha ra mơng djop djuai ania kual }ư\ Siăng lăi hrom hăng djuai ania Êđê lăi ha jăn.

           

Amăng hnưr thun phrâo prong, đah kơmơi dra djuai ania Êđê tơdah hor kơ tơdăm hơpă thơ amra nao tơ`a do# pô tơdăm anun.

 

Juăt `u tơdơi kơ bơyan hmua pơdai, [rô djơ\ hrơi sui blan, braih pơdai bă sang, đ^ lu tơpai ]eh, sang hmâo gơnam yôm, rơmô, kơbao, un, mơnu\... pô dra Êđê amra dưi do# rơkơi yơh.

 

Sang bơnai ba nao gơnam kơ sang rơkơi pioh ngă yang nao mă bruă kơ sang rơkơi

Phiăn tu\ rơkơi gah djuai ania Êđê hmâo pă phiăn juăt: phiăn nao tơ`a djă kông, phiăn pơkôl jao ană tâo, tu\ rơkơi, ]ơkă rơkơi mut amăng sang.

           

Lom khăp kơ pô tơdăm hơpă, pô dra yua pô kiăo go\ng jơlan, anun le\ anong (adơi am^) [udah mơnuih thun tha rơma amăng kơnung djuai, hmâo ara\ng đăo gơnang lu, thâo lu phiăn juăt đưm, thâo pơhiăp, prăp lui sa ]eh tơpai hăng sa ara\ kông pioh ba nao pơ\ sang rơkơi tơ`a djă kông.

 

Amai H’ Hoa Niê, do# [ơi phường Tân Lợi, plơi prong {uôn Ama Thuo#t, tơring ]ar Daklak, brơi thâo:

           

“Hlâo kơ pơdo# rơkơi bơnai ăt khom hmâo rơwang ngă juăt hơduah e\p lăng mơn. Laih anun pô khom nao tơ`a sang rơkơi, lom brơi anun kah mơng dưi ba nao gơnam pioh ngă yang”.

  

Gơnam ba nao kơ sang rơkơi pioh bơnai nao mă bruă kơ sang rơkơi

Amăng phiăn anai, pô dra [u dưi nao hrom hăng pô kiăo go\ng jơlan ôh hăng sang ano# đah kơmơi nao pơ\ sang rơkơi tơ`a lăng.

 

Lom anai, sang rơkơi amra jơnum ]rông lô [ơi apur go\ tuai laih anun pơkiăo nao rơkơi dăm – mơnuih tha rơma hmâo ara\ng đăo gơnang djă kông yua kơ pô kiăo go\ng jơlan mơng sang bơnai ba nao tơ`a pô tơdăm anun.

 

Tơdah tu\ ư le\, pô tơdăm amra djă mă kong. Pô pơ ala kơ dua kơnung djuai ngă yang jao kông.

           

Kiăo tui anun, khoa pơ ala kơ sang đah kơmơi ba amôn đah kơmơi nao pơkôl kơ phiăn jao ană tâo kơ sang rơkơi.

 

Hrom hăng anun, sang rơkơi amra pu\ pơnu\. Tui hăng phiăn juăt, tơdah sang ano# đah kơmơi pơdrong, sang rơkơi amra pu\ pơnu\ lu hloh.

 

Djơ\ ano# sang đah kơmơi khom ngă yang lih kơ ama pô rơkơi sa drơi kơbao, lih kơ am^ jơpăn bôh til, jơpa\n ara\ kông kom, sa blah băn sum, sa blah băn [a\ ană.

Bơnai hăng pô kiăo go\ng jơlan hrom hăng pô pơ ala kơ sang bơnai nao pơ\ sang rơkơi ngă yang tơ`a do#

Hơdôm mơnuih amăng sang ano# ăt khom hmâo mơn gơnam tam brơi kah hăng til, kông kom… hăng rơkơi dăm mơng đah rơkơi khom hmâo sa bôh ]eh yôm.

 

Tơdơi kơ pơkôl giong phiăn anai, pô tơdăm, bơnai dra mơng jao kông, lăng kah hăng tơlơi pơkôl kơja\p phit hăng tơlơi hơ-ư\] hmưi yâu mơ-ak.

           

Bơ\ tơdah sang bơnai dra anun [un rin đơi thơ, pô bơnai dra anai khom glăi pơ\ sang rơkơi pioh gum pran mă bruă. Hrơi nao mă bruă pơ\ sang rơkơi [ia\ hă sui tui hluai kơ bruă pu\ pơnu\ mơng sang rơkơi.

 

Sang bơnai ba nao sang rơkơi sa drơi mơnu\, 1 păt asơi `ar anung amăng hla pơtơi hăng sa bôh ]eh tơpai pioh ngă han tâo.

 

Amai H’ Oan Mlô, do# [ơi să Ea Hồ, tơring glông Krông Năng, tơring ]ar Daklak, pơblang:

           

“Do# rơkơi khom glăi mă bruă kơ sang rơkơi kah hăng đưm le\ 2 thun [udah 3 thun pioh tla pran am^ ama [a\ [em ]em rông rơkơi. Nao ngă han tâo giong anun kah mơng dưi iâu rơkơi glăi pơ\ sang pô”.

   

 

Bơnai tu\ rơkơi glăi pơ\ sang pô

Tơdơi hơdôm hrơi nao mă bruă pơ\ sang rơkơi, sang bơnai amra ngă yang tu\ rơkơi. Lom anai, pơ\ sang đah rơkơi amra ngă yang ba đuăi ană hăng ]eh tơpai hăng sa drơi un.

 

Sang bơnai pơ phun tu\ rơkơi glăi pơ\ sang pô. Gơnam djă ba nao pơ\ sang rơkơi pioh ngă yang tu\ rơkơi glăi khom hmâo kông kom, ]eh tơpai, anung asơi `ar, sa drơi nu\ ông.

 

Khul mơnuih nao tu\ rơkơi glăi pơ\ sang bơnai, rơbat rah, suang rah, [ing hlăk ai tơdăm dra amra asăi ia nao pơ\ pô rơkơi nao tu\ hăng tơlơi pơmin le\, pô rơkơi anai dưi hmâo ara\ng asăi ia lu, jai pơsah lu le\ tơlơi yâu mơ-ak jai prong, bơwih [ong huă đ^ kyar pơdrong asah hăng dưi tơkeng lu ană đah kơmơi.

           

Tui hăng phiăn, lom tu\ rơkơi glăi truh bah amăng war sang bơnai, sang rơkơi amra pơdah pran jua ]i dui glăi, hơ-ưi tui, pơgăn glăi khul mơnuih nao tu\ rơkơi, lăi hơdôm tơlơi lăi pơdah pran jua khăp kiăng hơning rơngôt, mơ-^t ană tâo kơ bơnai `u hăng khul mơnuih nao tu\ rơkơi.

 

Sang bơnai amra brơi gơnam tam, brơi kông kom, [udah rêu, ]eh tơpai… kiăng sang rơkơi huăi pơgăn.

           

Kiăo tui anun, mut truh [ơi bah amăng sang bơnai, sang rơkơi glăi pơdah pran jua kiăng khăp, ]ung rơkơi mut amăng sang hăng ba mut amăng anih đih.

 

Amăng anih đih hmâo pioh lui hlâo băn sum prong, pô bơnai hăng rơkơi sum băn sir kle\p amăng băn hăng juă, ngă hiưm hơpă dưi juă tơjuh wot anun kah mơng djơ\ phiăn tu\ rơkơi.

           

Lom sang bơnai bơwih brơi djop gơnam pu\ pơnu\ mơng sang rơkơi le\ dưi pơ phun pơdo# rơkơi bơnai.

 

Tơdơi kơ pơkôl pơkă giong sang bơnai amra lăi pơthâo kơ plơi pla bruă pơ phun pơdo# [ơi sang bơnai.

 

Lom anai pô tha phun gah kơnung djuai amra pơ ala kơ dua bôh sang ano# lăi pơto\ng tơlơi pơdo# rơkơi bơnai djuai ania Êđê dưi tu\ ư tui phiăn juăt, laih anun ba kông kơ rơkơi bơnai phrâo pơdo# djă pioh hơ-ư\] hmưi kơ rơkơi bơnai hơd^p hrom yâu mơ-ak truh rơnuk truh rơnua.

  

Bơnai hăng rơkơi djă kông kom tal rơnu] pioh ]ơkă mă tơlơi hơ-ư\] hmưi rơkơi bơnai do# hrom yâu mơ-ak truh abih ha rơnuk

Amăng phiăn ngă yang nao tơ`a do# rơkơi mơng neh wa Êđê, phiăn pơkôl nao do# sang rơkơi jing yôm phăn hloh.

 

Tơdah [u dưi pơkôl pơkă hă [u dưi hmâo phiăn tu\ rơkơi ôh, jao kông, hrom hăng anun, bruă mă mơng pô kiăo go\ng jơlan (pô pơ ala kơ sang bơnai) hăng rơkơi dăm (pô pơ ala kơ sang rơkơi) jing yôm phăn biă.

 

Lom pơkôl pơkă, tơdah sang bơnai “dưi tu\ mă” pran jua rơkơi dăm mơng sang rơkơi le\ sit yơh pô bơnai dưi tơ`a djă kông laih.

           

Hrom hăng anun, sang bơnai, hăng bruă mă gơgrong hlâo tu\ rơkơi kơ sang bơnai, samơ\, pô bơnai khom tu\ ư “nao do# sang rơkơi” – glăi pơ\ sang rơkơi truh kơ bơwih brơi djop gơnam pu\ pơnu\ hăng dưi hmâo sang rơkơi tu\ ư kơ kơnuih, pran jua anun kah mơng dưi sang rơkơi jao kiơng, brơi do#.

           

Phiăn tơ`a do# rơkơi mơng djuai ania Êđê ăt do# djă pioh mơn [ơi lu plơi pla amăng tơring ]ar Daklak ră anai.

 

Khă tui anun hai, bruă pơkôl pơkă kơ brơi nao do# sang rơkơi, tơlơi pu\ pơnu\ `u pha ra hloh kiăng djơ\ hăng tơlơi hơd^p phrâo.

 

Anai le\ sa gru bôh thâo đưm pha ra mơng neh wa djuai ania Êđê [ơi kual }ư\ Siăng lăi hrom, Daklak lăi ha jăn./.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih pơblang hăng pôr