VOV4.Jarai - {ơi kual C|ư\ Siăng, [ing ta juăt [uh mơn rup trah phara hơmâo pơdong [ơi [lang ket, pơ hmua, [udah [ơi pơsat atâo mơng djuai ania [iă kual C|ư\ Siăng.

 

Hơdôm [e\ gong rup trah c\i pơhrup, rup trah pơdong [ơi pơsat hơmâo lu mơta phara, rim gong rup trah lăi nao tơlơi phara, biă mă `u pơsat atâo djuai ania Bahnar, Jarai, Êđê… hơmâo trah lu gru, phara biă mă.

 

Hơdôm djuai ania kah hăng Jarai, Bahnar [ơi kual C|ư\ Siăng lăng gong rup trah pơdong [ơi pơsat le\ yang rơbang, bơdjơ\ nao tơlơi phiăn huă pơthi, sa amăng hơdôm tơlơi ngui ngor prong hloh mơng ơi yă ta đưm.

 

{ing kơhnâo kơhnăk glăkpơkra  rup trah

 

{u thâo ôh bruă trah rup [ơi pơsat atâo hơmâo mơng hơpă, kơnong kơ thâo lơm huă pơthi le\ kho\m trah ru\p, pơdong [ơi jum dar pơsat atâo hlâo c\i ngă yang rơbang, ngui ngor.

 

Rup trah [ơi pơsat atâo kual C|ư\ Siăng hơmâo lu gru phara. Mă mơng kyâo we\ wo\, tơkhit tơkhiu, [ing kơhnâo amra pơc\eh jing rup hiam, lăng [ă biă mă, jê| giăm hăng tơlơi hơdip.

 

Anun le\ arăng trah rup kra, c\im grư\, c\im amriă,…truh kơ trah ru\p ană mơnuih, kah hăng am^ [ă ană, ơi tha do\ to\ kang, dra to\p pơdai, tơdăm atông hơgor…

 

Tap năng [ing gơ`u dưi trah ru\p bơdjơ\ nao tơlơi hơdip gah dêh atâo. Pơhmutu, rup tơdăm dra tôh sum ao kiăng arăng thâo krăn [ing gơ`u glăk pơ amuaih, samơ\ am^ ama [u brơi dô|, yua anun dua gơ`u djai drơi pô…

 

 

Rup ơi tha do\ to\ kang

 

Tơlơi phara, ngă pơhưc\ pran jua, jing gru hiam hăng hơmâo tơlơi pơtô pơlang yôm, samơ\ djuai ania Jarai, Bahnar [ơi kual C|ư\ Siăng [u lăng bruă trah rup anai le\ ‘’bruă biă’’ ôh mơ\ kơnong ngă bruă anai lơm kiăng đôc\.

 

Yua anun, kơnong [ing amuaih trah rup kah mơng pioh mông hrăm hăng trah tui. Kơhnâo Ksor Krôh, 65 thun, djuai ania Jarai, do\ [ơi plơi Mrông Ngo\ 1, să Ia Ka, tơring glông C|ư\ Pah, Gialai le\ pô ta c\i pơhmu brơi:

 

‘’Kâo thâo trah rup mơng glăk do\ anet laih, kâo [ă adơi kâo hyu ngui lơm thun 1966, lơm anun arăng pơdơi huă asơi yang hrơi dong, kâo lăng su\ arăng trah. Lăng giong, kâo hrăm tui, tơdơi kơ anun le\ kâo trah tui.

 

Truh ră anai, kâo [u lui gru grua boh thâo anai ôh, lăi nao abih bang djuai ania Jarai Arap [ơi gơmơi ăt djă pioh mơn bruă trah ru\p [ơi pơsat. Hlâo kơ hrơi huă pơthi, kho\m hơmâo rup trah kah mơng dưi huă’’.

 

Rup mơnuih atông hơgor

 

Lơm djuai ania Jarai, Bahnar lăng rup pơdong [ơi pơsat kah hăng ‘’gơnam mơyang’’ kho\m hơmâo yơh lơm huă pơthi le\ rup [ơi pơsat djuai ania Êđê kơnong pioh kơ sang pơdrong đôc\, pô pơdrong kah mơng dưi hơmâo, pô djai anun le\ pô pơdrong sah, hơmâo kơdrưh amăng plơi pla.

 

Yua anun, [u djơ\ rim boh pơsat djuai ania Êđê lơm huă pơthi lêng kơ hơmâo rup pơdong jum dar ôh. Ơi Yôn, do\ [ơi {uôn Weo A, tơring kual Krông Năng, tơring glông Krông Năng, Daklak brơi thâo:

 

‘’Djuai ania Êđê đưm sô lơm wai pơsat atâo djai mơng 3 truh kơ 4 thun, djơ\ ano\ truh 5 thun , tui hloai kơ pran jua hơdor tơngia mơng ană tơc\ô le\ arăng huă pơthi.

 

Lơm huă pơthi, pô djai yu\ kơ 60 thun le\ aka [u dưi trah rup pơdong [ơi pơsat ôh (arăng juăt iâu le\ Gong Kut, Gong Klao).

 

{ing tha pơdrong, arăng đăo gơnang kah mơng dưi trah ru\p pơdong lơm huă pơthi. Huă pơthi kho\m hơmâo kơbao, rơmô, un, mơnu\...c\i pơyơr kơ yang, ngă yang huă bơthi’’.

 

Tơdah [ơi pơsat pơdong rup anai, pô djai, `u djai drơi pô yua kơ sang ano\ [u brơi `u pơkhăp hăng arăng

 

 

Hăng djuai ania Sêdang [ơi Kontum, Mnông [ơi Daknông [udah K’ho [ơi Lâm Đồng…neh met wa [u huă pơthi ôh, yua anun bruă trah rup hăng bruă mă yua ru\p trah anai phara mơn.

 

Hăng djuai ania Mnông, K’ho, rup trah juăt pơdong pơ hmua c\i puh hlô glai, wai lăng pơdai kơtơr. Djuai ania Sêdang trah rup c\i pơhrup kiăng hiam, [udah puh pơđuăi hrung pơtâo, yua anun rup trah mơng [ing gơ`u juăt pơdong [ơi [lang ket.

 

Khă mă yua phara, samơ\ rup trah mơng djuai ania K’ho, Mnông, Sêdang ăt hơmâo gru phara mơn, rim gong rup lăi nao tơlơi hơdip phara amăng plơi pla.

 

 

 Rup trah đah kơmơi djuai ania Sêdang

 

Hmư\ hing hloh kah hăng rup trah c\i pơhrup anih anom mơng djuai ania Sêdang le\ juăt `u arăng trah rup đah kơmơi, yua đah [ing gơ`u pơmin ‘’đah kơmơi yơh pô gleh glar hloh kơ [ing đah rơkơi’’.

 

Trah rup đah kơmơi hlă abăn [ă c\i pơ[uh tơlơi gleh glar mơng [ing đah kơmơi, mơng bruă tơkeng ană truh kơ hơtuk rơyuă, rơwơi mơ`am, ngă hmua pla pơjing…

 

Bơ rup trah dra glăk thâo amuaih le\ hơmâo khăn klum akô|, atem sikep; tơdah [u hơmâo khăn klum ako\, [u atem sikep le\ pô anun [u djơ\ dra klă ôh.

 

Hơjăn rup trah puh pơđuăi hrung atâo, arăng trah sat biă mă, ngă tui anun kah kiăng atâo `u hu\i, [u khin mut amăng plơi pơhu\i go\p.

 

Ơi A Đoan, 52 thun, kơhnâo trah rup djuai ania Sêdang, do\ [ơi să Đăk Hà, tơring glông Tu Mrông, tơring ]ar Kontum brơi thâo:

 

‘’Hăng djuai ania Sêdang le\ [u hơmâo tơlơi phiăn huă pơthi, atông c\ing hơgor, adoh soang, mơ`um tơpai [ơi pơsat tui hăng djuai ania Êđê, Jarai ôh. Neh met wa amăng plơi trah rup c\i pơdong [udah pơhrup [ơi [lang ket đôc\.

 

Rup trah jai sat jai klă hloh kiăng atâo brâo hu\i, [u khin mut nao ngă prung amăng plơi pla [udah ngă ju\ sat kơ ană plơi. Pơhmutu amăng thun anun, amăng plơi hơmâo lu mơnuih djai yua klin duăm ruă ngă, neh met wa amra trah 2 [e\ gong pơdong [ơi [lang ket c\i puh pơđuăi hrung atâo’’.

 

Hăng djuai ania [iă kual C|ư\ Siăng, rup trah gru đưm, rup trah pơdong [ơi pơsat jê| giăm laih anun lăng kah ano\ mơyang mơtăm yơh.

 

Rup ta juăt [uh, [udah hling hlang le\ tơlơi kơdrưh kơang mơng djuai ania ta, ngă pơpư\ hơtai boh, hơdor glăi rơnuk ơi yă đưm, hơdor kơ tơlơi hơdip mơng đưm hlâo…

 

Sit tơlơi anai yơh ngă pơhưc\ lu rơnuk hlăk ai hơduah e\p boh thâo trah rup mơng ơi, yă ta mơng đưm c\i djă pioh lui. Ayong Đinh Plih, do\ [ơi să Tơ Tung, tơring glông Kbang, Gialai ră ruai:

 

 

‘’Rim wơt hơmâo wan rai ngui pơ plơi, [uh rup pơdong [ơi pơsat kâo lăng mơak pran jua biă. Hlơi thơ hyu mă bruă pơ ataih mơ\ lăng rup trah pơdong [ơi pơsat amra mưn amăng pran jua ano\ jê| giăm biă mă, `u ngă ta hơdor kơ plơi pla, hơdor glăi tơlơi hơdip mơng rơnuk đưm, hning kơ sang ano\, gơyut gơyâo. Yua anun, kâo hăng adơi ayong gir trah lu rup djă pioh truh rơnuk tơdơi’’.

 

Ră anai, tơlơi hơdip hơmâo lu tơlơi pơplih phrâo, kyâo glai [u hơmâo đơi dong tah, bruă huă pơthi ăt hui mơn, tui anun amra ngă bruă trah rup [ơi pơsat amra aset tui.

 

Khă hnun, rup trah c\i pơhrup, rup trah pơdong [ơi pơsat kual C|ư\ Siăng [u kơnong pơdong [ơi pơsat, pơhmua [udah [ơi [lang ket đôc\ ôh mơ\, ră anai pơdong [ơi lu anih, kah hăng [ơi anih tuai hyu c\uă ngui, sang [ong mơ`um…anai le\ hơdră djơ\ lăp kiăng gru grua boh thâo trah rup mơng djuai ania [iă kual C|ư\ Siăng dưi djă pioh, pơđ^ kyar tui.

 

Siu H’Mai: Pô c\ih hăng pôr