VOV4.Jarai - Lu mơnuih đa mơ`um jrao hong djop mta ia hơgơ\t tu\ mơn lăng djơh [u yôm đơi ôh, tăp năng hơmâo mơnuih đa mơ`un jrao hăng ia mih tu\ mơn, kiang hoăi [ao mơng ia jrao. Hơmâo mơnuih đa mơ`un jrao hong ia che, ia boh kroa\i. đa dơng hong tơpai [u dah ia mih arăng pơkra lui [ơ\i tu\ kơ hoa\i [ao jrao anun. Samơ\ tui anun le\ [u djơ\ ano# mơ`um djơ\ ôh.

        Djop hơnư ia phrâo lăi [ơi ngo# anun sit mơn bơ ba] [u rơdu ôh truh kơ boh than pơjrao mơng ia jrao, yoa dah djop kơ ia `u amra ngă kơ  jrao [u mu\t ôh amăng pran joa pioh dưi joă kơman ngă ta ruă, laih anun jrao anun [u lik ôh amăng proăi, tui anun hơmâo ba truh jrao [u dưi pơjrao ôh tơlơi ruă.  

            Ia hơgơ\t klă hlôh pioh mơ`um jrao?

            Anun le\ ia nga] htu\k tơsă pioh rơ-o\t [u dah ia nga] along agaih, klă hlôh pioh mơ`um jrao. Mơ`um jrao hong ia anai man [rô amra ba jrao asar mơng mơbah trun ta` pơ hlung asơi, laih anun trun pơ proăi [ơi anai yơh ano# anom jrao amra mut amăng drah bơ djơ nao kơ ano# ruă.

           Djơh hăng jrao asar [u dah arăng lăi kơnin, amu` lun, đa hơmâo mơn arăng mơ`um sôh [u pơlun hăng ia ôh tui anun asar jrao `u amra đôm glăi ]i rơkông đok ngă rơka rơkông đok. Yoa anun, mơ`um jrao hong ia man [rô mơn klă hlôh, tăp năng hơmâo jrao đa kiang mơ`um hăng ia lu kah `u mơng lik djơh jrao sulfamid, pioh jrao anai dưi djong, lik brai đuăi tui ia mơ`ă hoăi ngă hơmâo rơga đôm glăi ]i boh [leh.

            Đa dưi yoa ia nga] trô amăng get ]ai tu\ mơn samơ\ khom hdjă agaih, [u yoa ia hơmâo ga ôh mơ`um hong jrao, yoa dah ia hơmâo ga amra ngă rơngiă hi\ canxi, natri…đa `u hơmâo ano# pơ glăi truh kơ jrao.

            Dôm ia hơgơ\t [u dưi yoa pioh mơ`um jrao?

            Tui hloai mơn, hmâo ia đa hlong [u gal ôh, yoa dah amra ngă rơngiă hi\ ano# sit mơng jrao [u dah ngă săt truh kơ drơi jan pran joa ta, biă `u tui anai:

             Ia tơsao rơmô: Amăng ia tơsao rơmô hơmâo ia canxi sit mơn nao hrom hăng sa dua mta jrao pơgang ( djơh tetracylin ) pơjing rai ano# ngă khang hi\ [u brai ôh, ngă kơ jrao pơgang [u dưi mut amăng drah pioh pơrai kơman. Khă hnun, đa hơmâo mơn jroa dưi mơ`um hăng ia tơsao rơmô. Djơh mơ`um jrao ngă luih hi\ ia bah amăng hlung asơi ( aspirin ), [u dah amu` [le\ pơtah (jrao pơgang hu\i [ă ană mơ`um rim hrơi ngă kơ ta ]i [le\ pơtah [ơi sa dua ]ô đah bơnai) [u dah kiang hơmâo ia blik pioh jrao amu` mut amăng drah (Vitamin A, D ) le\ kiang mơ`um hrom hăng ia tơsao rơmô. Tui anun, pioh dưi ruah mă ia mơ`um, mơ`um hăng jrao thơ tăo hlôh tơ`a ơi ia jrao lăi brơi.

            Kơphê, che, ia mơ`um hơmâo ga: amăng dôm hơnư ia anai, biă `u ia mih, ia pơđi\ pran ktang lêng hơmâo ia caffein ( ia ngă mơnuih ta gang mta ) amra hdai gum hăng jrao hơmâo bơ boă drah, jing pơmut hrom [u pơjrao tơlơi ruă suaih ôh. Rơngiao kơ anun, caffein do# ngă jrao [u hơmâo tu\ yoa tah pơjrao tơlơi ruă dah mơ`um hong jrao ngă [u pi\t dah yoa ha amăng ple\.

Ia boh trôh:  Lu hơnư ia djet mă mơng boh trôh ră anai hơmâo pơsit laih ngă săt lơm yoa hrom hong jrao. Ia boh kroăi mih, ia boh tăo mơ`um hăng jrao amra ngă jrao [u tu\ yoa tah lơm mut amăng drah. Ktang hlôh dơng le\ ia boh kroăi dung ( boh bưởi tơyum ) thơ mơ`um hong jrao statin pởao tơlơi ruă [u hơđong Lipid amăng drah, jrao atenolol pơjrao drah nur pơ dlô ) ia boh kroăi dung ngă pơđi\ tui ano# măt mơng jrao, yoa kơdol hi\ tơpơi ia jrao nao pơ htai, ngă jai ktang ia măt đôm amăng drah.

             Ia boh trôh [u dah ia mih hơmâo ga: Dôm hơnư ia anai sit mơn ngă răm hi\ jrao [u dah ngă jrao mut tanh đơi amăng drah, tui anun [u klă lơi.

            Tơpai, [ier: Anai le\ hơnư ia mơ`um [u dưi mơ`um [ơ\i ôh hăng jrao. Tơpai ngă ktang tui ano# măt ngă săt htai mơng paracetamol, ngă săt kơ hlung asơi mơng asprin, ngă hing hưng mơng jrao pi\t. Kơnong hong hrao pơgang djơh hăng: metronizazol, cefalosporin dah mơ`um hrom hăng tơpai [ier amra ngă măt hăng pioh glăi lu ano# pơglăi săt djơh hăng: [le\ dră amăng hlung asơi, huăt huê djai ngô#t, bơkơdjak, brah htai, drah trun [u hơmâo thâo…

            Amăng hrơi blan yoa djop mta ia jrao hơgơ\t tu\ mơn, tăo hlôh lui mta mơ`um tơpai [ier./.

                                                                     R]om H'Ly : Pô ]ih hănh Pôr