VOV4.Jarai - }ư\ Siang glăk amăng bơyan không pơđiă hlor, hăng ]i mơgoah le\ rơ-o\t, hrơi dong hăng tlam hlor hơ-uh bơngo\t biă mă, hyuh amăng hrơi, bơblih dư\ hor. Hyuh hyiang bơblih [u hơmâo thâo amăng hrơi ngă bơ ba] [u klă truh kơ tơlơi suaih pral ană mơnuih, [ai jai hơmâo tơlơi ruă, biă `u djơh mơnuih hơmâo pran joa rơdu. Hyuh hyiang tui anai sit mơn ngă rai ano# gal kơ ma] kơman ]eh ]ar hăng tưp hyu mơ\ biă `u hơdôm tơlơi ruă, djơh hăng brah kơso#, pơtu\k hơdrăp, ruă kian eh ]rôh, [le\ hơmơi, rubela, pơđeh drăng, djơ\ ]ut…}ran hơdră tơlơi Suaih pral – hdip mda hrơi anai, ơi ia jrao Lê Vũ Thức, Khoa git gai Anom pơjrao tơlơi ruă [ing ]ơđai muai, Sang ia jrao prong tơring ]ar Kontum lăi kơ hơdôm mơna] pơgang kơ tơlơi ruă adai pơđiă hlor, kiang neh wa ta thâo hluh dơlăm hơdră pơgang mă tơlơi suaih pral kơ pô huăi pơ-ai ruă.

      Hlâo kơ hmư\ tơlơi bơ ră ruai mơng mơnuih hyu ]ih tơlơi pơhing phrâo ]ran hơdră hăng ơi ia jrao Lê Vũ Thức, Khoa git gai Anom pơjrao tơlơi ruă [ing ]ơđai muai, Sang ia jrao prong tơring ]ar Kon tum kơ hơdôm mơna] pơgang tơlơi ruă lơm adai pơđiă hlor, neh met wa hăng [ing gơyut ]ơkă hmư\ tơlơi ]ih lăi pơdah kơ tơlơi ruă gah lan soă joa [ơi [ing ]ơđai, tơlơi ruă juăt bư\p pơ }ư\ Siang.

        Hơmâo dôm hrơi hăng laih, ung mo# ayong Nguyễn Văn Thịnh, amai Nguyễn Thị Việt pơ plơi Iệc, să Bơ Y, tơring glông Ngọc Hồi, tơring ]ar Kontum [u suk do# dong [ong huă. Amăng joa hia [u đo\t mơng mo# anet Nguyễn Thị Bảo Linh, amai Việt plư rah, brơi thâo rah: Mo# Bảo Linh man 2 blan đu], dôm hrơi anai [u thâo yoa hơget ôh `u hia na nao. Min yoa adai hơ-uh hơ-ăm anun mo# Linh bơngo\t, ung mo# gơ`u hơtu\k ia hla kyâu pioh rơ-o\t [ơ\i kah bơmơnơi. Ăt yoa păp đơi kơ ană, ung mo# `u blơi wot kơ pơnưh măy dơ\ng. Anun mơ\, [u ayiăt [ơ\i hia jai mơng kơtang tui dơ\ng, `u lăi: “ Kâo [uh mo# anet pơtu\k, tơdơi kơ anun pơtu\k jai lu tui dơ\ng, pơtu\k bro\p abih [o# mta”.

            Bơ lăi nao kơ tơlơi ruă, mo# Nguyễn Thị Bảo Linh hăng ơi ia jrao Vũ Thị Phương Mai, Khoa sang ia jrao să Đak Rơwa, [on prong Kontum, mơnuih mơ\ giam 20 thun laih mă bruă ia jrao pơ plơi pla, brơi thâo, sit mơn mo# anet brah kơso# yoa djơ\ rơ-o\t. ơi ia jrao Vũ Thị Phương Mai brơi thâo, hyuh hyiang adai pơ }ư\ Siang mơgoah rơ-o\t, hrơi do\ng hăng tlam hơ-uh hlor, anun [ing ]ơđai amu` angin mut rơ-o\t ngă brah jơlan soă joa. Mơng rơnu] blan 3 truh ako# blan 5, mrô [ing ]ơđai ruă pơ sang ia jrao să jai lu tui. Yoa adai bơ blih [u hơmâo thâo tui anai, biă `u le\ tơlơi ruă gah lan soă joa. ~u brơi thâo tui anai: “}ran bơyan `u bơ blih anai yơh juăt hơmâo tơlơi ruă kơso# [u hơmâo thâo, laih dơ\ng hơdrăp pơtuk. Mta sa le\ angin, hyuh adai săt, ]i mơgoah [u pơ]ut brơi ao pơđao, laih dơ\ng [u rơnăk hơdjă drơi jan [ing ]ơđai”.

             Bư\p glăi ami\ ană amai Nguyễn Thị Việt pơ anom pơjrao ]ơđai muai, Sang ia jrao prong Kon Tum, [ing gơmơi hơmâo thâo, mo# Bảo Linh [ing ơi ia jrao pơsi\t le\ brah kơso# hăng glăk pơjrao ]i anai. Djơh hăng tơlơi mo# Bảo Linh, pơ anom pơjrao ]ơđai muai ăt glăk hơmâo dôm pluh ]ô ]ơđai pơkon mơn glăk pơjrao tơlơi ruă gah jơlan soă joa, djơh brah rơkông đok, brah kơso#.

            Tơrơ`uk dlăng nao kơ nô Bùi Danh Tài, kiah rơbeh sa blan đu] đih broah ]i tơngan ami\ `u, ayong Bùi Viết Chung, ama nô Tài brơi thâo: blung a [uh nô anet hơdrăp [le\ ia adung, pơtuk anun min lăng hơdrăp đu] đa]. Truh kơ tơlơi ruă jai hrơi kơtang tui, ba nao pơ sang ia jrao kah mơng thâo [ing ơi ia jrao lăi nô brah kơso#. Hrom hăng ano# kiăng ană ta` suaih, ayong Bùi Viết Chung brơi thâo tơdơi anai rông ană tong ten hlôh hăng ngă tui hơmâo mơna] hlôh:  “Tơdơi kơ bruă hơmâo tui anai ung mo# gơmơi mơng thâo găn gao hlôh, jing ană muai le\ ta khom rơnăk brơi pơđao. Rao, mơnơi ană bă hăng ia pơđao. Mta dua dơ\ng le\ klă hlôh [u dưi yoa pơnưh pưh [ơ [hưt kơ angin. Na nao rơnăk pơđao kơ [ing ]ơđai, khom lăng su\ tui [ing ]ơđai”.

            Tui [ing ơi ia jrao pơ Sang ia jrao prong tơring ]ar Kontum, ră anai }ư\ Siang glăk bơblih bơyan mơng bơyan không dai nao pơ bơyan hjan. Hyuh hyiang tui anai amra ngă hơmâo lu tơlơi ruă [ơi [ing [ơđai, biă `u [ing ]ơđai mơng 5 thun pơyu\ drơi jan pran joa [u kơtang anun [u dưi kơdong glăi hăng ma] kơman. Amăng ]ran bơblih bơyan, dôm tơlơi ruă gah jơlan soă joa [ơi ]ơđai jai lu tui le\ yoa kơman amu` mut anun ta` hơmâo tơlơi duăm ruă lơm ]ơđai soă joa. {ing ami\, [ing ama khom gleng nao [iă kơ ană bă pô, pơgang hlôm klă hu\i hơmâo tơlơi ruă.

                                                            R]om H’Ly : Pô ]ih hăng Pôr

Neh met wa hăng [ing gơyut khăp ! Ră anai kiăng kơ neh met wa hăng [ing gơyut  thâo hluh lu [iă kơ hơdră pơhlôm pơgang tơlơi duăm ruă amăng bơyan adai pơ-iă kơtang bơyan phang prong, ăt kah hăng hrơi blan pơplih bơyan, pô mă tơlơi pơhing phrâo  gah ]răn hơdră Tơlơi suaih pral hăng  hơdip mơda hơmâo bưp laih anun ră ruai tom ơi ia jrao Lê Vũ  Thức-Khoa anom bruă pơjrao kơ ]ơđai muai, Sang ia jrao prong tơring ]ar Kontum kơ hơdră pơhlôm pơgang tơlơi duăm ruă. Rơkâo kơ neh met wa hăng [[ing gơyut ]ơkă  hmư\ tơlơi tơ`a hăng lăi glăi anun, tui anai:

-Tơ`a :  Ơ ơi ia jrao, kual }ư\ siăng glăk amăng bơyan adai pơ-iă pơ-iong kơtang biă mă, ]ơdong truh bơyan pơplih bơyan  adai,  rơkâo kơ ih lăi pơthâo brơi tơlơi ruă hơge\t `u juăt hơmâo amăng bơyan anai ?

-Ơi ia jrao Lê Vũ Thức :  Amăng hrơi blan pơplih bơyan adai boh nik `u [ơi kual }ư\ siăng, hyuh hyiăng adai tơhrơi pơplih lu biă, hyuh hyiăng mơgoah, tơhrơi, tlam pha ra soh, yua anun yơh, mơnuih [ôn sang ta  [u hmao kiăo tui ôh tơlơi pơplih anai. Laih dong ră anai, adai pơ-iă kơtang, tơlơi duăm ruă hơmâo mơng kman, ma], virus tơlơi ruă lar ta` biă yua anun, amăng bơyan pơplih bơyan adai anai ta kho\m kơđiăng yua amu` biă hơmâo tơlơi ruă.

-Tơ`a :  Ơ ơi ia jrao hơdôm mơta tơlơi duăm ruă pơpă juăt bưp amăng bơyan anai ?

-Ơi ia jrao Lê Vũ Thức :  Ră anai, tơlơi juăt hơmâo le\,  tơlơi ruă jơlan suă jua, ruă kian pruăi, eh ]roh. Rơngiao kơ anun, do\ hơmâo tơlơi ruă yua kơ adai pơ-iă ngă kah hăng djơ\ pơ-iă, tơlơi ruă mơruih găi, rơka rơnah kl^ kliăng amăng [ing ]ơđai amu` biă hơmâo. Rơngiao kơ anun, hơdôm tơlơi ruă pơko\n kah hăng tơlơi ruă [le\, pơđeh, djơ\ ]ut, kơ]ung plă tơkai, tơngan, amăng mah juăt hơmâo mơn bơyan anai.

-Tơ`a : Mơnuih [ôn sang kho\m ngă hơge\t kiăng pơhlôm tơlơi ruă bơyan anai, ơ ơi ia jrao ?

-Ơi ia jrao Lê Vũ Thức :  Kiăng  pơhlôm hlâo tơlơi ruă anai, mơta sa le\ kho\m pơđ^ kơtang pran jua. Mă bruă hơmâo mông pơdơi pơdă djơ\ hơdră, [ong huă djo\p ano\ đ^ pran, boh nik `u adai pơ-iă kho\m mơ`um lu ia. Amăng mông pơdơi, đih pit mơmo\t mlam anăm yua lu đơi ôh măi pưh hău [udah măi ngă rơo\t, yua dah `u ngă pơplih hmar đơi hyuh hyiăng, drơi jăn ta `u [u dưi gơ grong ôh, amu` biă hơmâo tơlơi ruă jơlan suă jua. Rơngiao kơ anun, tơlơi ruă kian pruăi, tơlơi pơgang hơdjă gơnam [ong huă amăng bơyan adai pơ-iă anai ăt kho\m kơđiăng, mơnong [ong  ăt amu` [âo mơ-ih, mơsăm, anun ta kho\m kơđiăng ano\ hơdjă gơnam [ong huă.

-Tơ`a : {ing amu` juăt hơmâo tơlơi ruă, juăt [ă hloh le\ jing [ing ]ơđai muai, ih [uh hiư\m pă tơlơi [ă kman duăm ruă kơ [ing ]ơđai muai amăng  bơyan anai ?

-Ơi ia jrao Lê Vũ Thức :  {ing ]ơđai, pran kơtang bong glăi hăng  tơlơi duăm ruă `u tơdu hloh pơkă hăng [ing mơnuih prong. Yua kơ anun, tơlơi duăm ruă juăt bưp amăng bơyan adai pơplih le\, ]ơđai muai amu` biă tưp. Kah hăng hơmâo lăi [ơi ngo\ anai, tơlơi ruă jơlan suă  jua, ruă bơbrah rơkông đok, ruă kơso#. Laih anun tơlơi ruă kian pruăi eh ]roh, ruă kian eh drah, eh hơ`or … Rơngiao kơ anun tơlơi ruă tưp lar pơko\n amăng bơyan adai pơ-iă ăt juăt bưp mơn kah hăng tơlơi ruă kơ]ung plă tơkai, tơngan, [le\ hmơi.

-Tơ`a : {ing am^, ama ]ơđai juăt ba nao ană bă  gơ`u pơjrao tơlơi duăm ruă pơ anih ơi ia jrao mă bruă, hmao kru mơn hă [udah lu mơnuih do\ ngă amưng kơ tơlơi duăm ruă mơng ană bă ta pô ?

-Ơi ia jrao Lê Vũ Thức : Pơkă hăng  hơdôm thun hlâo, tơlơi thâo hluh mơng ană plơi pla  pơplih lu [iă laih.  Hơdôm ]ô ]ơđai muai duăm ruă arăng ba nao pơjrao hmao kru, ta` mơn. Khă tui anun, ăt hơmâo mơn [ing ]ơđai do\ pơ kual ataih, kual tơnap tap ba mơnuih duăm ruă pơ sang ia jrao lo\m duăm kraih laih đơ đa, jing kaih hloh pơkă hăng [ing do\ pơ [ôn prong.

-Tơ`a : Ơ ơi ia jrao, hơmâo hơdră pơpă mơn pơhlôm pơgang klă hloh kơ hơdôm mơta tơlơi ruă kah hăng [le\ hmơi, pơđeh, tơlơi ruă jơlan suă jua,  ruă kian eh ]roh  ?

-Ơi ia jrao Lê Vũ Thức : Hơdôm mơta tơlơi ruă [ă tui jơlan suă jua,  tơlơi ruă kian pơtah ]roh, eh h`or, tơlơi ruă kơ]ung plă tơkai, tơngan amăng bah jing tui hluai tơlơi [ong huă, tơlơi rơnăk hơdjă gơnam ta [ong. Tơlơi mă yua ia, pơgang ano\ hơdjă gơnam pơjing mơnong [ong huă, tơlơi rao tơngan, blua] tơkai rơgoh hlâo kơ ta mă [ong gơnam tam laih anun hơdră pơhlôm hlâo kơ tơlơi ruă kian pơtah ]roh. Bơ hơdôm tơlơi ruă jơlan suă jua, kah hăng ruă bơbrah rơkông đok, ruă kơso# amăng hơdôm hrơi adai pơ-iă kah hăng anai kho\m pơgang klă, đuăi hyu amăng adai pơ-iă le\ klu\m đuăn prong pơgang tơ-ui. Dua le\, tơdah mă yua măi pưh hău anăm yua sui đơi ôh, anăm anăp nao măi pưh hău đam nao pơ drơi jăn ]ơđai muai ôh. Yua măi rơ-ot amăng sang ano\ ăt [u klă lơi tơdah yua [u djơ\ hơdră, yua dah `u pơplih hyuh hyiăng hmar đơi, kah hăng ta do\ amăng anih hlơ hlet rơ-ơ\, tơbiă pơ rơngiao mơtam `u aka [u hmao kiăo tui ano\ pơplih le\, ngă kơ ta djơ\ rơ-o\t mơtam yơh. }ơđai muai juăt `u bơyan anai [le\ ia ha\u lu. }ơđai hơmâo tơlơi djơ\ rơ-o\t mơng ia ha\u anun, yua anun kho\m pơđih ]ơđai [ơi anih rơhaih rơhong rơ-ơ\ man [rô, buh eng eo rơpih anăm kơniă, biă mă `u eng ao bơnal hrip ia hău klă yơh kơ ]ơđai bơyan adai pơ-iă anai.

-Tơ`a : Ih hơmâo tơlơi pơtô lăi, pơtă pơtăn hơge\t mơn kơ djo\p mơnuih lo\m [uh pô ta [udah mơnuih amăng sang ano\ duăm ruă thơ amăng bơyan anai hiư\m amra ngă le\ ?

-Ơi ia jrao Lê Vũ Thức:   Tơdah hlơi pô thơ [udah sang ano\ hơmâo mơnuih duăm ruă, tui hluai tơlơi gêh gal ta pơjrao `u pha ra. Tơdah ]ơđai ruă kian pơtah ]roh le\, kho\m mơ`um brơi ia jrao djo\p tui hluai ơi ia jrao pha brơi laih anun [ong bu, [ong gơnam [ong rơ-un ăt djo\p mơn. Tơdah dưi mơ`um brơi ia jrao Oresol kiăng huăi thu ia amăng drơi jăn, lu\k ia jrao hăng ia djơ\ tơlơi arăng pơtô, pơkă kơ thun mơnuih ruă kian anun brơi mơ`um laih anun ba nao pơ sang ia jrao mơtam yơh. Tơdah ]ơđai ruă rơkông đok, duăm hlor pơ-iă drơi jăn brơi buh eng ao rơpih, hloai, pơdlưh ano\ hlor, laih dong anăm lui ]ơđai hlor truh kơhơ`ăk ôh. Tơdah kơnong pơtu\k đu], ăt [ong mơnong, ăt brơi mem hăng brơi mơ`um ia jrao pioh kơ ]ơđai djơ\ hăng tơlơi ruă. Krăo lăng tong ten, tơdah ]ơđai rơmon lu, dleh pơ-ai [udah suă pran hmar kho\m ba nao pơ sang ia jrao ta` kiăng pơjrao hmao kru. Rơngiao kơ anun, tơlơi ruă pơđeh, [le\, ruă kơ]ung plă tơkai, tơngan amăng bah kho\m kơđiăng, lăng nao pơ anih arăng pơjrao brơi do\ pha ra hơjăn hu\i [ă kơ ]ơđai muai pơko\n [udah mơnuih amăng sang ano\.

- Bơni kơ ih ơi ia jrao hơmâo pioh mông ră ruai tom anai ho\ !

                                                                               Nay Jek : Pô ]ih hăng Pôr