VOV4.Jarai- Ri\m hrơi [ong huă mơng lu sang ano\ djuai ania Sêdang [ơi kual C|ư\ Siăng, lêng [u kơ[ah ôh a`am hla plum.

Yua tơngan rơguăt hơbai a`ăm mơng [ing yă, [ing am^, hro\m hăng gơnam pơbâo mă mơng glai klô, ngă jing lu gơnam [ong huă djuai ania ta, [ăt jơman.

Hmư\ hing hloh le\ 7 mơta gơnam juăt [ong kah hăng: a`am hla plum tul, a`am mơsăm hla plum, a`ăm mơsăm hla plum tul, a`am ate hla plum, a`ăm hla plum hơna, hla plum hơtuk, laih anun hla plum pơkrô.

Đah kơmơi djuai ania Hơdang pe\ hla plum pơ hmua

Dơng mơng đưm đă ră hlâo, phun plum ([lang) hơmâo lu djuai ania Sêdang lăng kah hăng a`am [ong phun.

Neh met wa mă hla plum c\i hơbai a`ăm, mă hơbơi c\i o\m, hơtuk, rơyă c\a\o pơ ala asơi,  [ơi lu anih arăng mă hơbơi plum ngă tơpai…

Rơnuk anai, khă tơlơi hơdip dơnap laih, samơ\ a`ăm djuai ania ta juăt [ong mơng hla plum ăt [u dưi kơ[ah lơi amăng hơdôm boh sang ano\ djuai ania Sêdang.

Ơi A Tua, [ơi [uôn Ea Mao, să Ea Yiêng, Krông Pac\, Daklak (plơi djuai ania Sêdang đuai rai mơng tơring ]ar Kontum nao pơ Daklak hlâo kơ thun tơklaih rơngai lo\n ia), brơi thâo, hmư\ hing hloh le\ ăt a`ăm hơbao hăng hla plum mơ\n:

‘’Khă [ing gơmơi glăk do\ hơdip [ơi Daklak samơ\ [ing gơmơi [u wơr rơbit ôh a`ăm juăt [ong mơng djuai ania gơmơi.

A`ăm hla plum le\ a`ăm yôm [u dưi kơ [ah ôh. Mơ-ak biă mă yua neh met wa [ơi anai lơ\m ngui ngor anet prong thơ lêng kơ hơbai a`ăm juăt [ong mơng djuai ania pô soh’’.

Yă Y’Num glăk ruah mă pe\ hla plum mơda

Ăt tui hăng hla plum mă hơbai a`ăm anun mơ\n, samơ\ neh met wa djuai ania Sêdang pơkra hăng lu hơdră phara, ngă jing 7 mơta a`ăm [ong [ăt jơman phara.

A`ăm blung a ta kho\m yap nao le\ A`ăm hla plum tul: pe\ mă tơdu\, tul hăng rơsung, we` h^ ia, tuh nao ia hu\i hla plum [âo jrok, hơtă nao amăng gô| hơbai, buh nao tơbung mih ngă hăng hla yao,

tul săn hăng tơpung braih, pioh nao tơdu\ hla pơneh, hơbai hro\m hăng trong ph^, trong drơi, aplăng, hăng, buh nao hra, [ô|t ngo\t, hơbai hro\m hăng mơnong tơkuih jai jơman kơtang hloh.

A`ăm hla plum tul jơman biă mă, [âo hiam phara.

Hơdră pơkra a`ăm mơng adơi amai djuai ania Hơdang

A`ăm hla plum pơsăm: ngă hăng tơdu\ laih anun hla plum. Pre lui đing djrao glông mơng 4 truh 5 tơgam, prong đơ dua boh hơpal tơngan, trơ\i djrao ba glăi pơkrô 3 wơ\t pơiă.

Hla plum rao hơdjă, pơkrô amăng pơ-iă, tơguăn tơdjôh abih ia kah mơng c\rô| nao amăng đing, tuh nao ia amăng đing dưm dưm hăng a`ăm, tơdơi kơ anun pioh giăm apui.

Ai `u mơng 2 truh kơ 3 mlăm le\ dưi mă hơbai laih.

Hăng a`ăm hla plum mơsăm le\ ta hơbai hăng akan ayun, pioh nao hơdôm asar hăng, [udah hăng hra tul, [ô|t ngo\t laih anun hla kac\.

A`ăm anai lăng jơman biă mă, mơsăm rah mih rah, huă lu asơi biă mă.

A`ăm hơdâo hla plum: ta pe\ tơdu\ hla plum glăi tul, pioh amăng đing djrao, tơduăn hơdôm hrơi tơdơi kah mơng dưi hơbai.

A`ăm hơdâo jơman hă [u\ le\ yua ta luk jriu hăng hơbâo. Kiăng hơmâo hơbâo, neh met wa kuah mă kơđuh kơc\ik [udah phun trol glai ba glăi c\uh mă hơbâo, jriu hăng hla plum, rơgao ha hrơi kah mơng hơbai.

Bơwih bơwang hơbai a`ăm hla plum

Hăng a`ăm hơdâo hla plum le\ ta hơbai hăng tơlang mơnong, mơnong un, rơmô…ia a`ăm kuit, [ong [ăt jơman, hơ-êk amăng phun tơgơi.

A`ăm mơsăm hla plum tul: pleh tơdu\ hla plum mơng hmua, ba glăi tul hăng rơsung prong, tơdơi kơ anun dong pioh amăng đing jrao pơmơsăm.

Ai `u mơng 2 truh 3 hrơi le\ a`ăm pơsăm yơh. Hăng a`ăm mơsăm hla plum tul le\ [u kiăng we` khot ia ôh, ta mă mơng đỉngao pioh nao amăng gô| hlao, tuh ia [rô.

A`am mơsăm hla plum tul hơbai hăng kan c\roah, akan bư, buh hra, [ô|t ngot, tul hăng pioh nao amăng gô| amra mơsăm, hăng hơher samơ\ rơ-ơ\ phon pran.

Bơ a`ăm hla plum hna, yă Y Nhơn, [ơi [uôn Ea Mao, să Ea Yiêng (Krông Pac\, Daklak) brơi thâo hơdră pơkra a`ăm tui hăng anai:

‘’Hăng a`ăm hla plum hna, tơdơi ta ple\ hla plum mơda, hơprah h^ hơdjă, pơrơpao gap [rô, giong anun hơtuk să [ơ[iă đôc\, hrong mă hla plum, giong anun ha amăng gô| sa`.

Hla plum hna juăt hơbai hăng hăng akan krô, akan se [udah mơnong un, jơman biă mă.

7 mơta `ăm hla plum sơsă laih

Bơ a`ăm Hla plum hơtuk ta hơbai kah hăng a`ăm hla plum juăt hơbai mơ\n. Yă Y’Num, [ơi [uôn Ea Yiêng brơi thâo:

‘’C|i hơbai a`ăm hla plum hơtuk le\ ta pe\ hla plum mơda, tơdơi kơ anun ba nao rao amăng ia, pơrơpao [iă, tuh nao ia, tơguăn hơdjă ia kah mơng hơtuk, lơ\m hla plum să [ơ[iă le\ hling h^ ia, mă asar đôc\ c\i hơbai hăng hơdang a`e\, hơbai hro\m hăng rơbung mơsăm, hla yao.

Biă mă `u le\ hơbai hro\m hăng rơbung ale pơmơsăm kiăng hla plum huăi [âo jrok laih anun huă hang. A`ăm anai [rô mưn mơsăm yua hơmâo rơbung, [rô mih yua hơmâo hơdang ayun’’.

Sang ano\ pu\ kơ tuai [ong 7 mơta a`ăm hla plum

A`ăm hla plum krô: hla plum tul sa` kơmluk, we` h^ ia, tơguăn hơdjă hơdôm mơnit kah mơng hna [ơ[iă, lơ\m giăm să le\ tuh nao ia aset, [rô dâ|o a`ăm, hu\i khiă, lơ\m ia thu le\ a`ăm [rô să laih.

Tơdơi kơ anun mă hơbâo ngăhăng phun kơc\ik, phun trol glai luk jriu hăng hra, hăng, [ô|t ngot, jek nao amăng đing djrao, yôl đ^ giăm tơpur pơto\ apui c\i [ong sui hrơi.

A`ăm hla plum krô ta dưi mă [ong ha blan, ha thun tu\ mơ\n [u răm ôh. A`ăm anai neh met wa juăt [ong hăng akan o\m, mơnong tơkuih, [ăt jơman biă.

A`ăm hla plum mơng djua ania Sêdang pơ[uh rai tơlơi jê| giăm, pơlir hơbit tơlơi khăp pap mơng [ing đah kơmơi hăng mơnuih amăng sang ano\.

Laih dong pơ[uh rai tơlơi rơgơi, rơguăt bruă hơbai `ăm pơtam djuai ania ta, [ăt jơman, djơ\ đok tuai c\uă ngui lơ\m rai ngui pơ sang.  

                                                                      Siu H’Mai: Pô c\ih hăng pôr