TƠLƠI PƠBLIH PHRÂO KUĂL PLƠI PLA }Ư| SIĂNG LÂM ĐỒNG

            {rư\ brư\ pơđ^ h^ mơnuih ma\ thâo rơgơi, bơvih brơi tơlơi ngă hơmua ha\ng măy mok phrâo.ơnuih [ôn lan, plơi pla ala [ôn. Ama\ng hdôm thu\n blan laih rơgao. Lâm Đồng hơmâo gir run, ama\ng bruă pơok anih pởhăm bruă mă brơi mơnuih [ôn lan djuai ania [ia\, hơgum gôp man pơdơng [o# mta plơi pla phrâo, [ơi kual ataih braih kơbưi tring ]ar.

            {ơi tơkai }ư\ Liang Biang, tring glông lạc Dương hrơi anai, hmâo lu đang hơmua pơkra bu\ng ha\ng mơnil, pla a`a\m hơbơi pơtơi, đang bơnga, yua ha\ng măy mok phrâo, mơng mơnuih [ôn lan djuai ania [ia\. Glăk pe\ bơnga Hồng, pre lui hlâo ba nao s^ tui hăng tơlơi k^ pơkol hlâo blơi bơnga. Ayo\ng Păng Ting Sin, mơnuih [ôn lan Kơho, [ơi Bon Đơng 1 lăi pơthâo “ Gơnang hơmâo hrăm tơlơi mă bruă, hro\m ha\ng hrăm tui tơlơi găn gao thâo thăi mơng plơi pla pla bơnga Đà Lạt, tui anu\n kâo kh^n ngă hla tui. Ră anai tơlơi pơblih ama\ng tơlơi pơm^n mơng kâo huăi đing đăo hơget tah, mơng plơi pla ala [ôn”

            {ơi đang hơmua nga\ pơdai hlâo dih, mơng am^ ama pioh glăi 5.000 m2. Păng Ting Sin, kh^n hơtai nao ]an prăk, pơkra sang bu\ng ha\ng mơnil pla bơnga. Abih băng tơlơi bơnga Hồng leng ama\ng sang soh, hơmâo ia pruih, ia pruih kơmơk leng atômatic soh. Ră anai đang bơnga Hồng ayo\ng Păng Ting Sin, sa thu\n hơmâo pơhrui glăi hdôm rơtuh klăk prăk yơh. Anih pla bơnga anai jing h^ anih ara\ng rai ]ua\ mơng abih ba\ng mơnuih [ôn lan djuai ania aset mơng tring ]ar pô ha\ng tring ]ar pơ\ kon rai hrăm tui. Kơ iăng khua g^t gai [irô jơnum min mơnuih [ôn lan tring glông Lạc Dương, ơi Nguyễn Quốc Kỳ brơi thâo; “Lạc Dương hơmâo rơbeh 75% mrô mơnuih [ôn lan djuai ania [ia\ hơd^p mda [ơi anai. Jơlan hdră mơng tring glông, pơtô bruă mă s^t nik. Gio\ng hrăm gio\ng, mơnuih [ôn lan  thâo mă bruă pơđ^ kyar pô, mă bruă [ơi hơmua pô mtăm yơh”

            Glăk pơkra glăi đing pruih ia ôtômatic, [ơi sang bu\ng mơnil, pla a`a\m hơbơi pơtơi ha\ng măy mok phrâo sang ano\, ayo\ng Cil Nôm, mơnuih [ôn lan Kơ Ho [ơi Bon Đơng 1, tring glông Lạc Dương brơi thâo: “ Yua kơ thâo [ia\ găn gao mơng tơlơi hrăm, kaoa pơblih mơng đang hơmua ia, hơdai pla a`a\m hơbơi pơtơi, pla Dâu tây ama\ng sang bu\ng ha\ng mơnil. Anu\n le\ tơlơi pơs^t djơ\ bia\ mă”. Hơmâo glông sang păng bu\ng ha\ng mơnil tơpă krăp ama\ng Bon Đơng 1, ayo\ng Cil Nôm lăi pơthâo brơi: đang a`a\m Krajan Théo, hmâo 4 sào bơnga Cúc, bơnga Cẩm Chướng, đang a`a\m K’Bet, rơbeh 2 sao bơnga Hồng”, leng pla tui ha\ng măy mok phrâo.

            Thu\n 2013 laih anu\n 6 blan ako\ thu\n 2014, tring glông Lạc Dương ako\ pơjing pok 26 boh anih hrăm, pơtô hrăm tơlơi tơju\ pla đang phu\n ca phê, a`a\m hơbơi pơtơi, bơnga brơi giăm truh sa rơbâu ]ô mơnuih rai hrăm, lu `u le\ mơnuih [ôn lan djuai ania [ia\. Khua g^t gai [irô ngă hơmua pơdai tring glông Lạc Dương, ơi Hoàng Xuân Hải brơi thâo: “ Tui hloai ha\ng tơlơi hrăm thâo, tui ha\ng tơlơi juăt nga\ hơmua, [ing gơmơi ruah tơlơi hrăm pơtô “ Dja\ tơngan ]râu bruă mă”, ha\ng 80% sa dua tơlơi  hrăm ngă tui  [ơi hơmua pơdai, amu` hơdơr, amu` nga\ tui”

            Ơi Hà Ban [ơi să Mê Linh, tring glông Lâm Hà brơi thâo: “ Hơdôm ektar ca phê sang ano\ kâo hơmâo pơboh lu hloh, phu\n [ia\ hlăt pơ]ra\m....Gơnang kơ khul ka\n [o# pơtô brơi, lui h^ tơlơi pla [u klă kah ha\ng hlâo dih laih”. Ayong Nông Văn Cửu [ơi să Lộc Thành, tỷing glông bảo lâm hơk kơdơk lăi: “ Rơngiao kơ bruă ngă hơmua, plơi Mông [ing gơmơi, hrăm ]ơ ]oh sum ao, mơ`am rơvơi, pkra hre\. Gơnang mơng anu\n yơh tơlơi hơd^p mda  neh met wa [rư\ [rư\ đ^ tui laih”

            Phrâo anai, {irô jơnum min mơnuih [ôn lan tring ]ar Lâm Đồng, hơmâo k^ hră pơkol brơi laih: “ Ring bruă pok anih pơtô buă mă brơi mơnuih mă bruă pơ\ plơi pla [ơi tring ]ar Lâm Đồng mơng thu\n 2014-2020”. Ha\ng tơlơi gơ`a\m, rim thu\n pơ tô brơi mơng 7000 truh 10.000 ]ô mơnuih mă bruă [ơi plơi pla. Ama\ng anu\n gleng nao hlâo le\, hdôm mơnuih sang ano\ djru ba, sang ano\ [un rin, mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\....Tui ha\ng tơlơi lăi lăng mơng [irô wai lăng mă bruă- mơnuih rơka rơka] ha\ng mơnuih mơnam tring ]ar Lâm Đồng, bruă pok anih pơtô bruă ăt nga\ hro\m ha\ng tơlơi kiăng mơng mơnuih [on lan ngă hơmua, laih anu\n hơdôm jơlan hdră pơđ^ kyar tơlơi bơvih [o\ng huă mơnuih mơnam [ơi plơi pla. Gio\ng hrăm  bruă mă, neh met wa djuai ania [ia\, hơmâo hdôm pơblih phrâo rơđah rơđong bia\ mă, tơlơi mă bruă , thâo mă bruă  yua măy mok, truh kơ tơlơi mă bruă rim hrơi. Gơnang mơng anu\n yơh, hơmâo rơbeh 81% mrô mơnuih hrăm bruă, [udah ako\ pơjing glăi tơlơi mă bruă, tơlơi mă bruă phrâo [ơi plơi pla pô.

            Bruă pok anih hrăm bruă mă brơi mơnuih [ôn lan djuai ania [ia\ tring ]ar Lâm Đồng, hơmâo pơblih phrâo rơđah rơđong bia\ mă, găn gao rim thu\n; tơlơi hơd^p mơda neh met wa kual ataih braih kơbưi ama\ng tring ]ar pơblih phrâo, bơyan  [u hơmâo mông bruă mă le\, [rư\ [rư\ huăi hơmâo tah...Khă anu\n hay, ăt do\ hơmâo sa dua tơlơi do\ pơgun, gơnam tam, măy mok pơhra\m  aka hmâo djo\ tui ha\ng plơi pla: pư\k sang gơnam yoa pioh pơtô aka [u djơ\ tơ hơnal pơkă, hnâo anom đa pơtô do# k[ah pran ngă tơnăp bruă pel e\p mơnuih hrăm bruă, lăi brơi bruă hrăm aka gal bi\a le\ kual mơnuih djoai [i\a, blung a khom tui gru groa, tơlơi juăt gơnhu, laih anun amăng [rư\ pơđi\ phrâo tơlơi chang hmang ba glăi boh than klă. Khoa [irô pơtô bruă, gơnong bruă wai lăng bruă mă Rơka kơka] hăng mơnuih mơnam tring ]ar Lâm Đồng ơi Lê Quang Hân brơi thâo.

     Dah kiang lui rơmon akon rin rơpa le\ tring ]ar pơ xi\t pơhư tui mrô mơnuih hrăm bruă, gum ano# gal kơ neh wa djoai ania [i\a dưi tui hrăm bruă gal hong ano# pô thâo, gal tơlơi hdi\p [ơi plơi pla. Hăng rak pioh pơđi\ tui dôm gru groa mơng mơnuih [on sang K’ho, Chu Ru gjơh hăng : mơnham rơ wơi kơteh, man go# lon, pơkra rơbưn prak...chi plơi pla ăt dưi mơn po\kl anih pơtô glăi kơ [ing hlăk ai, samơ [iă dah nhu [u djơ\ tah hong tơlơi hdi\p rơnuk anai, tơlơi tơnăp dong hmâo glăi dơng ano# tơnăp hong bruă “djă lui rak pioh hăng pơlar tui” boh yôm boh thâo gru groa./.

                                             Pơblang hăng   pôr : Rơluch Xuân