VOV4.Jarai - 5 thun je# hăng anai, hơnong `u lom sa thun tơring ]ar Kontum hmâo ngăn rơnoh pơhrui năng ai `u 150 klai prak bơwih brơi kơ rơhuông adai dlai klô, biă `u mơng sang măi drai ia pơke\ apui lơtr^k [ơi tơring ]ar. Hluai tui Keh prak pơgang hăng Pơlar dlai klô mơng tơring ]ar, mrô prak anai dưi pơsir kơ 20 pô dlai le\ hơdôm Sang bruă, Gru\p wai lăng dlai pơgang hlôm hlâo, dlai mă yua; 75 bôh Sang să, tơring kual hăng jao kơ hơdôm Anom wai lăng dlai kyâu  tla brơi rơbêh kơ 3.600 bôh sang ano# hăng 22 khul gru\p gum hrom wai lăng, pơgang dlai klô. Bơdjơ\ nao klă, rơđah đông hloh mơng hơdră bruă tla prak bơwih brơi kơ rơhuông adai dlai klô le\ pơjing hmâo anom bơwih [ong kơja\p, m[s, khul plơi pla, khul Kơnuk kơna hmâo prak pơhrui glăi mơng anun hơđong pran jua pơgang dlai klô hăng pơlar dlai klô.

            Hmâo ha tal le\ anih anom rung răng yua kơ mă kyâu ]a ]ot [u djơ\ phiăn, tơdơi kơ 3.200 ektar dlai klô hơđăp [ơi să Đak Tờ Can, tơring glông Tu Mrông, tơring ]ar Kontum dưi jao kơ 5 bôh plơi neh wa djuai ania [ia\ Hơdang wai lăng pơgang, mrô tơlơi ngă soh phiăn gah dlai klô hro\ trun. {ơi plơi Đak Prông, kiăng pơgang 700 ektar dlai dưi jao, 110 bôh sang ano# m[s pơdo\ng 5 gru\p wai lăng pơgang, hyu dar na nao, pơ phun pơdo\ng anih do# gak na nao [ơi glông jơlan phun mu\t amăng dlai. Ayong A Tuấn, sa ]ô m[s brơi thâo: “Hrim bôh sang ano# hyu pel e\p hơdôm kual pô gơgrong wai lăng. Să le\ ăt po\k pơhai gum hrom mơng hăng tơhan wai lăng dlai kyâu [ơi anai hyu hue\t mă [ơi hơdôm kual wai lăng. Drơi pô kâo le\ ăt pel e\p kơja\p mơn [u dưi koh phă ]a ]ot. Lăng hrom [ơi anai dlai klô dưi pơgang klă biă”.

            Bruă ngă tui hơdră bruă tla prak bơwih brơi kơ rơhuông adai dlai klô ăt djru mơn tơring ]ar Kontum pơtrut ta` rơnoh bruă jao lon, jao dlai. Truh ră anai, rơbêh kơ 600 rơbâo ektar dlai hăng kual lon pla kyâu mơng tơring ]ar hmâo pô wai lăng laih. Kơnong kơ kual bơwih brơi kơ rơhuông adai dlai klô hmâo rơbêh kơ 360.000 ektar dưm dưm hăng 60% kual dlai đơ đam tơring ]ar. Yap truh abih thun 2015 kual dlai dưi jao brơi rơbêh kơ 3.600 bôh sang ano# m[s hăng 22 khul gru\p plơi pla, pơgang le\ rơbêh kơ 45.200 ektar. Hăng sang ano# m[s pơhrui glăi mơng ngăn rơnoh tla prak kơ bruă bơwih brơi rơhuông adai dlai klô hmâo hơnong `u rơbêh kơ 4 klak prak lom sa thun. Hăng khul plơi pla hmâo hơnong `u 18 klak prak. Gơnang kơ dưi pơplih tơlơi hơd^p mơda mơng dlai klô, m[s ke\ ph^ hloh hăng dlai klô hăng gum hrom klă bruă wai lăng dlai klô. Ơi A Cường, plơi Đak Vớt, să Hơ Moong, tơring glông Sa Thầy brơi thâo: “Neh wa tu\ ư hrom pơdo\ng gru\p pơgang hăng hmâo dong sa dua bôh sang ano# m[s pioh gum hrom pơgang. Kiăng djă pioh dlai klô neh wa ră anai hmâo sa tơlơi pơkă pioh pơsir phak tơhmal laih anun pơsir hơdôm tơlơi ngă soh koh phă dlai kyâu gah hlâo plơi wai lăng”.

            Ngăn rơnoh pơhrui mơng bruă bơwih kơ rơhuông adai dlai klô glăk djru hơdôm pô dlai [ơi Kontum, biă `u le\ hơdôm Sang bruă đang kyâu Kơnuk kơna ta dưi pơsir ano# tơnap kơ prak yua pioh wai lăng, pơgăng hăng pơlar dlai klô. Tui hăng hơdôm Sang bruă đang kyâu [ơi anai, lom akă hmâo hơdră bruă tla prak kơ bruă bơwih brơi rơhuông adai dlai klô, ngăn drăp hrim thun pha brơi kơ anom bơwih [ong bơwih gah bruă wai lăng, pơgang dlai klô kơnong hmâo 15 rơbâo prak lom sa ektar. Ră anai, mrô prak anai le\ rơbêh kơ 200 rơbâo prak, hmâo kual pơhrui hmâo rơbêh kơ 300 rơbâo prak. Dưi dju pran mơng mrô prak rơbêh kơ 3 klai prak amăng sa thun prak tla kơ bruă wai lăng dlai klô, ơi Đào Xuân Thuỷ, Kơ-iăng Khoa kual dlai }ư\ Mang Mai brơi thâo: “Anom bruă [ing gơmơi 100% prăk ngăn drăp pha brơi hrim thun yua anun hơdư\ [ia\ amăng bruă wai lăng,  pơgang dlai klô. Hơdră bruă tla prak bơwih brơi kơ dlai klô ngă brơi anom bruă gơgrong pô hloh amăng bruă po\k pơhai bruă wai lăng pơgang dlai, biă `u le\ amăng bruă hyu dar tla kơ hơdôm bruă hyu dar, wai lăng, Bơdjơ\ nao klă hloh mơ\ [ing gơmơi pơsit bruă bơwih brơi kơ dlai klô le\ [ing gơmơi jao kơ plơi pla gum hrom pơgang dlai. Anun le\ sa mrô prak lăp yap ba biă hăng hơdôm bôh sang ano# [ơi plơi pla mơ\ glăk do# tơnap tap anun”.

            Bruă m[s, plơi pla, hơdôm khul gru\p Kơnuk kơna [ơi tơring ]ar Kontum dưi ]ơkă mă mơng hơdră bruă tla kơ bruă pơgang dlai bơdjơ\ nao klă laih tơlơi pơmin, bruă gơgrong amăng bruă pơgang dlai hăng pơlar dlai klô. Rơđah biă `u amăng thun 2011 đơ đam tơring ]ar hmâo 528 mơta tơlơi phă dlai ]a ]ot le\ truh thun 2015 hro\ trun do# 33 mơta tơlơi. Kual dlai răm rai mơng rơbêh kơ 84 ektar trun do# 9 ektar. Mrô tơlơi jah mă dlai [u djơ\ phiăn mơng 153 mơta tơlơi hro\ trun do# 46 mơta tơlơi. Kual dlai apui [ong amăng bơyan phang hro\ trun mơng rơbêh kơ 300 ektar trun do# 34 ektar. Anai le\ gru tơhnal klă, jing bôh than kơja\p pioh tơring ]ar Kontum truh kih amăng bruă hơkru\ hăng pơlar dlai kơja\p.

                                                          Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr