VOV4.Jarai-Việt Nam hơmâo anăn amăng hơdrôm hră mrô mơnuih tơlơi ruă găng hăng ia jrao lu biă mă [ơi ro\ng lo\n tơnah.

 

Amăng anun, hơmâo lu kman tơlơi ruă [u hu\i kơ ia jrao sit pơjrao, hnong anai jai hrơi lu tui.

 

Mă yua ia jrao kơnin djơ\ hăng tơlơi pơ]râo mơ\ng ơi ia jrao ră anai, anom bruă ia jrao glăk pơtrut abih bang mơnuih [on sang ngă tui, pơgang tơlơi suaih pral kơ drơi jăn pô.

 

Tui hăng anom bruă ia jrao ro\ng lo\n tơnah WTO ju\ yap, r^m thun hơmâo hơdôm klăk ]ô mơnuih djai yua kơ tơlơi ruă găng glăi hăng ia jrao, amăng anun 1 klăk 400 rơbâo ]ô ]ơđai muai laih anun khom rơngiă hơdôm rơtuh klai dolar kơ bruă pơjrao [ing mơnuih ia jrao găng glăi.

 

Việt Nam hơmâo anăn amăng hơdôm dêh ]ar mrô mơnuih găng glăi ia jrao lu biă mă [ơi ro\ng lo\n tơnah.

 

Amăng anun,  hơmâo djuai kman tơlơi ruă găng glăi ia jrao, hnong `u bong glăi ia jrao jai hrơi kơtang.

 

Thun 2011, đơ đam ro\ng lo\n tơnah hơmâo năng ai 64 rơbâo ]ô mơnuih ruă lao găng glăi ia jrao. Lơ\m anun, [ơi Việt Nam thun 2015 dong tal 12 amăng 22 boh dêh ]ar hơmâo mrô mơnuih duăm ruă yua lao lu hăng dong tal 14 amăng mrô 27 boh dêh ]ar pơjrao tơlơi ruă lao kơtang yua găng glăi ia jrao.

 

Hnong tơlơi ruă lao găng glăi ia jrao truh kơ 2,7% amăng mrô mơnuih phrâo hơmâo tơlơi ruă, jing dưm dưm hăng 4.800 mơnuih ruă.

 

Tơlơi kơtra#o yua ia jrao [u dưi pơjrao tơlơi ruă hlah laih jai hrơi lu tui, rơnoh prăk tuh pơ alin pơjrao kơ tơlơi ruă anun hua] biă mă, yua pơjrao sui hrơi, rơngiă lu mông bơbe] sat kơ drơi jăn pran jua mơnuih duăm ruă, mơnuih [on sang hăng tơlơi pơđ^ kyar amăng bruă mơnuih mơnam.

 

Lăp hu\i biă mă `u, [ơi Việt Nam hơmâo lu mơnuih kman tơlơi ruă [u hu\i kơ ia jrao dơ\ng tah, hnong hu\i rơhyưt `u jai hrơi kơtang, kman bơblih kơtang tui  `u găng glăi hăng djuai ia jrao carbepenem rơnuk phrâo.

{ing mơnuih rơgơi kơhnâo ăt pơ]râo rơđah yua mơ\ng phun pơpă ba rai tơlơi ngă kơ tơlơi ruă găng glăi hăng ia jrao hăng hơdôm mơta phun tui anai:

 

-Tơlơi thâo hluh kơ  ano\ găng glăi hăng ia jrao do\ kơ[ah

 

Tơlơi juăt, ano\ among pơjrao mă tơlơi ruă pô, ]ih anăn ia jrao blơi mă pô mơ\ng mơnuih [on sang, mơ`um ia jrao, pơjrao tơlơi ruă tă tăn, anun yơh ngă rai tơlơi găng glăi hăng ia jrao.

 

Hrom hăng anun, mơnuih duăm ruă [u mă yua ia jrao kơnin djơ\ hơdră, tăp năng yua tơlơi thâo mơ\ng [ing nai ia jrao do\ kơ[ah, gơnam yua mă bruă mơ\ng lu sang ia jrao sô hơđăp laih, boh nik `u sang ia jrao pơ kual plơi pla ataih, kual mơnuih [on sang aka [u thâo hluh, hơdră pơjrao aka [u kơhnăk.

 

-Mă yua ia jrao pơdjai kman [u djơ\ hnong

 

Anăm yua ôh ia jrao rơgao hnong pơkă, [iă hloh hnong pơkă [udah mơ`um ia jrao rơgao hlah đơi, amra ngă kman bong glăi ia jrao, ngă gêh gal kơ kman tơlơi ruă kơtang tui.

 

Bruă mă yua ia jrao kơnin pioh pơjrao tơlơi ruă [u djơ\ anăn ia jrao, djuai kman, kman amăng drơi jăn [u djai ôh…ăt ngă kơtang tui bong glăi hăng ia jrao.

 

-Bruă e\p lăng, pơtong sit hnong tu\ yua mơ\ng ia jrao do\ kơ[ah

 

Kơ[ah tơlơi thâo thăi tom găn rơgao hăng thâo hruaih anăn ia jrao ăt ngă kơ tơlơi mă yua ia jrao [u djơ\, aka dưi pơhlôm klă hnong tu\ yua ia jrao laih anun [u thâo krăn hơdôm djuai ia jrao pơ anăn pha ra pioh pơjrao djơ\ pha ra ba tơlơi ruă, ia jrao amăng s^ mơdrô amăng anih s^ mơdrô lu đơi, [u thâo djop anăn ia jrao, laih anun ano\ `u dưi pơjrao.

 

-Anom bruă krăo lăng ano\ bong glăi hăng ia jrao aka [u ako\ pơdong

 

Ră anai, Việt Nam aka [u hơmâo ôh khul ơi ia jrao, sang bruă dêh ]ar wai lăng gah bruă bong glăi ia jrao, kơnong hơmâo hơdôm boh anom bruă krăo lăng djuai ia jrao, kah hăng sang ia jrao pơprong dêh ]ar sang ia jrao Bạch Mai, sang ia jrao Nhi đồng 1….

 

Khă tui anun, bruă mă krăo lăng ăt aka [u ngă tui re se ôh, anun tơnap biă mă dưi [uh kman bong glăi ia jrao phrâo hơmâo dơ\ng, anun yơh aka [u hơmâo hơdră pơgăn hmar mơtam pơhlôm pơgang [ơi gưl tơring ]ar gah bruă bong glăi ia jrao ră anai aka [u hơmâo ôh.

 

-Kơ[ah tơlơi pơtrun kơ bruă pơkă lăng, pơjrao tơlơi ruă

 

Lu tơlơi ruă kman tưp hyu aka [u hơmâo tơlơi pơtô, pơsit djơ\ tơlơi ruă pioh pơjrao, [udah hơmâo mơ\n tơlơi pơtô samơ\ aka [u hmao kru ôh.

 

Tơlơi pơtrun mă yua ia jrao bong glăi  ia jrao, hơdră pơkă lăng tong ten, mă drah e\p kman aka [u hơmâo, bruă krăo lăng lơ\m pơjrao ăt aka [u djop ôh.

 

-Pơhlôm hăng pơgang tơlơi duăm ruă kman tưp hyu aka tu\ yua

 

Mơnuih duăm ruă dưi pơjrao pơ sang ia jrao jing phun `u tưp hyu kman yua mơ\ng kman bong glăi hăng ia jrao laih, `u tưp mơ\ng pô ruă anai, nao pơ ruă pơko\n.

 

Bruă pơhlôm hăng pơgang tơlơi ruă kman tưp hyu aka [u tu\ yua ôh, anun ba hyu kman tơlơi duăm ruă jai lu tui bong glăi hăng ia jrao.

 

-Mă yua ia jrao kơnin pioh pơjrao hlô mơnong rông

 

Ia jrao kơnin mă yua lu biă mă amăng bruă ]em rông hlô mơnong kiăng ta` prong [udah pơgang klin ruă laih anun tla#o ia jrao pơgang phun pla hơmâo yua ia jrao kơnin mơ\n.

 

Khă tui anun, mă yua ia jrao kơnin amăng bruă ]em rông hlô mơnong aka [u wai lăng tong ten ôh, sit mơ\n amra ba truh tơlơi ngă kơ kman klin ruă `u bong glăi hăng ia jrao truh pơ ană mơnuih.

 

{ơi anăp kơ tơlơi ia jrao hlah h^ hăng kman tơlơi ruă ră anai, anom bruă ia jrao ro\ng lo\n tơnah pơtrun sa tơlơi kiăng ngă ‘’tơdah [u ngă mơtam ôh ră anai hrơi pơgi [u hơmâo ia jrao dưi pơjrao ôh’’ kiăng iâu pơthưr djop dêh ]ar gum tơngan hrom pơgăn glăi kman găng glăi ia jrao, amăng anun hơmâo dêh ]ar Việt Nam.

 

Kiăng pơgăn tơlơi anai, anom bruă ia jrao lăi pơtong, ]ih anăn ia jrao pioh pơjrao  hăng ia jrao kơnin le\ khom ngă tui djơ\ tơlơi pơtô mơ\ng ơi ia jrao.

 

Mơnuih [on sang ngă hmua lơ\m mă yua ia jrao kơnin amăng bruă ]em rông hlô mơnong [udah pơgang phun pla, rông akan hơdang thơ, khom ngă tui djơ\ tơlơi pơtô mơ\ng [ing nai pơjrao hlô mơnong.

 

{ing ơi ia jrao, nai ia jrao khom ngă tui djơ\ tơlơi pơtô hăng mă yua ia jrao pơhlôm pơgang tơlơi ruă, mă yua ia jrao kơnin djơ\ hơdră, rơnuk rơnua hơđong.

 

Yua kơ tơlơi suaih pral ta pô hăng mơnuih [on sang pơko\n, ơi pang yă dôn hăng [ing gơyut khom kơđiă mă yua ia jrao, mă yua ia jrao kơnin khom ngă tui djơ\ tơlơi pơtô mơ\ng ơi ia jrao, djơ\ hnong pơkă, djơ\ hrơi blan pơjrao, hơdră pơtrun brơi pơjrao.

 

Nay Jek: Pô pơblang hăng pôr