VOV4.Jarai - Ră anai, hơdôm gông bro# djuai ania [ia\ glăk jai hrơi rơngiă tui, wor bit h^ lom anun hơdôm mơnuih thâo pơkra gông bro# hăng mă yua hơdôm gông bro# anai do# glăi [ia\ đu], lu `u [ing tha rơma.

Hăng pran jua hor kơ gông bro#, kiăng djă pioh gru grua bôh thâo đưm mơng djuai ania, lu mơnuih kơhnâu bruă đưm ăt gir run kiăo tui mơn, gir run pơtô glăi kơ [ing hlăk ai.

Pô hyu mă tơlơi pơhing phrâo Hồng Bắc hmâo tơlơi ]ih “Hơdôm mơnuih djă pioh, pơgang hơdôm gông bro# djuai ania [ia\”.

            Anun le\ jua đing năm mơng ơi Y Bông Niê – anăn juăt iâu le\ Ama H’ Loan, đ^ trun tơ-oa [ơi [ôn Ako\ Dhong, phường Tân Lợi, plơi prong Buôn Ma Thuột, tơring ]ar Daklak.

Ama H’ Loan tơngan pô pơkra mă hăng pe\, ayu\p hơdôm mơta gông bro# anun.

Neh wa bâo nao `u le\ sa amăng hơdôm mơnuih djă pioh bơnga] jua mơng mơnuih djuai ania Êđê.

            Ama H’ Loan lăng [uh lu tơlơi ngă yang, jơnum ngui, phiăn juăt mơng djuai ania pô [ơ [rư\ wor bit tui, lu djuai gông bro# kah hăng ]ing, đing ayu\p anai kơnong kơ do# glăi amăng tơlơi pơmin đu].

Bơngot kơ bôh thâo djuai ania rơngiă tui [ơ [rư\, rơngiao kơ hơkru\ glăi hơdôm gông bro# thâo pơkra dong mơng do# anet laih, `u do# đuăi hyu [ơi djo\p anih anom hơduah bưp [ing tha rơma thâo kơ djop mơta gông bro# kiăng thâo rơđah, ]ih djă pioh hăng ngă tui.

Dong mơng hơdôm gơnam tam kah hăng kram, djrao, ki kơbao, bôh ge\t krô, hlin du\, hơdôm mơta gơnam pơmin [u hmâo yua hơge\t mơ\, djơ\ truh tơngan `u, hăng pran jua hur har mơng pô, hơdôm gông bro# djuai ania Êđê kah hăng đing năm, đing puốt, tak ta… dưi hơkru\ pơkra glăi.

Hăng [u djơ\ kơnong kơ pơdah amăng hơdôm mông ngă yang jơnum ngui mơng plơi pla, [ôn lan, amăng tơring ]ar, hơdôm gông bro# anai do# dưi tơtar hyu djo\p [ơi hơdôm jơlan hơdră adôh suang amăng lon ia ta hăng pơ\ dêh ]ar ta] rơngiao.

Pô kơhnâu bruă đưm Ama H’ Loan brơi thâo:

“Hyu lu anih anom kâo đing nao le\ hơdôm gông bro# mơng djuai ania kah hăng đing puốt, đing năm… abih bang kah hăng [u do# [uh dong tah, anun le\ hmâo rơngiă tui [ơ [rư\ laih.

Yua anun truh thun 1999 lom kâo dưi pơdơi thun tha rơma, sa dua blan do# pơ\ sang kâo pơmin lăng, hăng yua kơ pô hor gông bro# anai anun kâo hơkru\ glăi.

Lom kâo hyu hơduah e\p lăng pơkra glăi hăng lom ayu\p hrim djuai gông bro#, neh wa hmư\ hor biă, biă `u hơdôm mơnuih tha rơma.

Gơ`u lăi hăng kâo le\ kâo ngă ru\ glăi rơnuk mơng ơi yă đưm”.

Ama H'Loan

Hrom hăng tơlơi hor hăng bôh thâo djuai ania kah hăng Ama H’ Loan, anun le\ Lương Xuân Nghiệp, [ơi plơi Cẳng, să Môn Sơn, tơring glông Con Cuông, tơring ]ar Nghệ An, tơdơi kơ lu thun do# pơmin hmâo gơgrong pơdo\ng laih Khul adôh suang djuai ania Thái đưm, kiăng djă pioh hăng pơtô glăi kơ rơnuk hlăk ai hơdôm gông bro#, hơdôm er adôh đưm mơng djuai ania pô.

Pơdo\ng mơng thun 2010, truh ră anai Khul yua kơ `u ngă khoa gơgrong hmâo pơhư\] hmâo laih 40 ]ô mơnuih mut khul.

Ơi Lương Xuân Nghiệp brơi thâo: Hăng djuai ania Thái, hrom hăng er adôh đưm le\ gông bro# ăt jing yôm phăn mơn. Yua anun yơh `u pioh laih lu mông kơ bruă hyu hơduah e\p, djă pioh, pơkra hăng djă pioh kơđiăng hơdôm gông bro# kah hăng: Khèn bè, đing ayu\p, kơni, gông hre\...

Hluai tui hơdôm mông jơnum [ơi Khul, `u pơdah glăi, pơtô hăng ]râo brơi hơdră pơkra  hơdôm djuai gông bro# kơ rơnuk hlăk ai:

“Hnưr hlăk ai ră anai hor biă hơdôm djuai er adôh suang rơnuk anai hăng gơ`u wor bih h^ hơdôm tơlơi juăt hmâo mơng djuai ania pô.

Yua anun, pơdo\ng khul  gru\p adôh suang kiăng tum pơ[u\t, pơhra\m, pơtô glăi.

Ră anai ăt [uh mơn ano# bơdjơ\ nao mơng `u, hơdôm djuai gông bro# anai dưi djă pioh, mă yua, [ing hlăk ai lu gơ`u hmâo pơhra\m laih hăng thâo [ơ [ia\, ngă tui [ing tha.

Hmâo giăm truh 20 ]ô ]ơđai muai gum hrom, sang kâo le\ tơ]ô ană đah kơmơi kâo leng tui hrăm sôh”.

Ơi Lương Xuân Nghiệp

Ơi Lương Xuân Nghiệp ăt brơi thâo mơn, ră anai, Khul adôh suang tơlơi adôh suang đưm djuai ania Thái plơi Cẳng hrom hăng hơdôm khul adôh suang mơng să Môn Sơn juăt gum hrom bơkơtuai hơdôm jơlan hơdră bôh thâo adôh suang amăng tơring ]ar pô hăng pơ\ tơring ]ar pơkon, djru ngă brơi er adôh suang, jua gông bro# djuai ania Thái truh giăm hăng neh wa đơ đam dêh ]ar ta hloh.

“Er gông bro# anai  hmư\ rơ-un biă, `u tơ-oa tui jua adôh khắp, jua pơmui [u dah ăt le\ jua pơhrua nao hrom kơ djo\p mơnuih adôh khắp, adôh pơmui.

Hrim djuai hmâo phun akha pha ra, lăng [u tơnap ôh kah hăng gông tập tinh anai pơ phun hmâo mơng sang ano# [un rin đơi [u hmâo ]ing hơgor atông, pơkra rai gông anai le\ pioh pơdah glăi jua ]ing hơgor pioh atông kơ ană tơ]ô hmư\, hơdor glăi hơdôm hrơi Tết, hrơi bơyan bơnga, hrơi jơnum ngui ba tơbiă tông pe\ hmư\ mơ-ak mơn.

Hơdôm jua gông bro# anai hăng djuai ania Thái [u dưi kơ[ah ôh amăng hơdôm hrơi ngă lơphet, tết”.

Hrom hăng bruă gir run kiăng hơkru\ glăi, djă pioh hơdôm noa yôm bôh thâo djuai ania, Ama H’ Loan hăng ơi Lương Xuân Nghiệp leng kơ do# pơmin ngă hiưm hơpă pioh djă lui, pơtô glăi  hăng mă yua hơdôm noa yôm gông bro# [u tơ\i đưn h^.

Biă `u le\ dưi e\p [uh hơdôm mơnuih hmâo djop pran jua pioh to# tui [ing kơhnâu bruă đưm nao hlâo. Ama H’ Loan lăi pơthâo:

“Ră anai rơngiă tui abih laih, do# mă sa dua ]ô mơnuih gơ`u thâo sa dua mơta gông bro# đu].

Kâo glăk bơngot thun anai 79 thun laih, hơdôm mơnuih do# glăi kah hăng kâo [u lu dong tah, yua anun kâo do# bơngot tơlơi anai ăt [u amu` mơn dưi e\p [uh hơdôm mơnuih amra pơkra hăng mă yua hre] hơdôm gông bro# anai.

Kâo ăt ba tơbiă mơn hăng hơdôm gơnong bruă wai lăng gah tơlơi anai, Kơnuk kơna kơsem min kơ tơlơi anai”.

Pơsur, pơtrut [ing kơhnâu bruă đưm, biă `u hơdôm mơnuih kơhnâu bruă đưm djuai ania [ia\ djă lui hơdôm hơdôm gông bro# djuai ania pô, hơdôm noa yôm bôh thâo mơng djuai ania pô le\ bruă mă kiăng ngă biă.

Khă hnun hai, hrom hăng tơlơi hor, hur har pran jua mơng [ing kơhnâu bruă đưm le\, Ping gah, Kơnuk kơna, hơdôm gưl, gơnong bruă, hơdôm tơring ]ar khom đing nao hăng hmâo hơdôm hơdră bruă rơđah đông, ba glăi bôh tơhnal hloh dong kiăng bruă pơgang hăng mă yua hơdôm noa yôm bôh thâo đưm djuai ania jai hrơi jai lar tơtar hyu lu.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr