VOV4.Jarai - Virus Covid-19 lĕ djuai virus phrâo samơ̆ lar hyu kar kăi hăng djuai virus hlâo adih mơn, phara hloh lĕ ñu lar hyu tañ hloh, pơgang tơnap biă. Tui hăng ơi ia jrao Lê Quốc Hùng - Khua anih pơjrao tơlơi ruă Nhiệt đới, Sang ia jrao Chợ Rẫy, virus Covid-19 tơdơi kơ mut nao amăng rơkông đok amra mut nao amăng drah kơtak, čơđeh asar, giong anun čeh čar jing hơdôm rơtuh drơi virus pơkŏn dong. Djuai virus anai dưi čeh čar jing lu wơ̆t hăng ñu pơplih jai hrơi phara mơn, ngă prai hĭ tế bào, tơbiă nao gah rơngiao, rim drơi virus mut nao pơ tế bào phrâo, tơlơi anai lok nao lok rai lu wơ̆t laih anun jai hrơi hơmâo lu hloh amăng drơi jăn.

Tal blung a lĕ ñu glăk pơjing tơlơi ruă, pô hơmâo kman virus anai ƀu mưn nam ruă ôh yua hnun ƀu thâo krăn ôh ñu ƀă klin hă ƀŭ. Samơ̆ tal blung a anai virus dưi ƀă hyu kơ pô pơkŏn laih, tơlơi anai yơh jing tơlơi hŭi rơhyưt hloh.

- Hrơi blan virus dŏ amăng drơi

Virus dŏ gah rơngiao amăng 3 mông, dưi dŏ ƀơi hla pơ-ar 1 hrơi hăng 3 hrơi ƀơi gơnam pơsơi pơsă. Yua hnun ƀing ta khŏm ngă agaih hơdjă gơnam yua ăt kah hăng anih dŏ. Kơđiăng lui, hăng anih dŏ hơdjă, ƀing ta dưi mơn ngă plai ƀiă klin lar hyu.

Sit biă ñu, hăng djuai kman kơtang, adai rơ-ơ̆, djrưh lĕ virus amra dưi hơdip sui hloh, biă ñu ƀơi sang hơmâo lu gưl ƀudah hơmâo măi bluh angin ngă rơ-ơ̆. Ƀơi anih adai pơ-iă, hơmâo yang hrơi pơčrang lĕ amra plai ƀiă mơn hơmâo virus. Yua hnun khŏm pok bah amăng kiăng anih dŏ hơdjă agaih.

- Virus ƀu dưi mut ôh ƀơi klĭ huăi rơka

Lơ̆m dŏ giăm hăng anih hơmâo klin, khŏm rao rơngan hăng ia čơƀu. Lơ̆m drơi jăn hơmâo nam rơka, klĭ kliang rơka ƀu dưi nao pơ anih hơmâo klin ƀudah ƀu dưi dŏ jê̆ hăng mơnuih ƀă klin ôh, rao rơngoh tơkâo tơkai tơngan đah mơng plai ƀiă hơmâo kman mut amăng drơi jăn.

Kiăng huăi ƀă kman amăng bruă pơgang klin Covid-19, hrŏm hăng ngă tui tơlơi pơtrun 5K mơng Ding jum ia jrao, neh met wa kiăng hơdor lui, rao tơngan amăng 20 mơnit, rao rơñot djel ƀơi plă tơngan, ngă tui anun kiăng pơdjai kman virus. Ia čơƀu dưi prai hĭ lipid klom virus, hloh kơ anun dong lơ̆m ia pơ-iă jing ñu ƀu dưi hơdip lơi. Yua hnun neh met wa dưi mă ia pơđao pioh rao tơngan, rao hăng ia čơƀu. Sa dua djuai kôn mơng 65% dưi ngă prai čơđeh asar mơng virus, biă ñu ia rao kman, pruih kman dưi pơdjai virus mơn.

Phượng Vũ – Đình Thi: Čih: Siu H’Mai: Pơblang