VOV4.Jarai - Mơng hlâo laih, bruă mơ`um tơpai asơi jing tơlơi juăt laih, biă mă `u le\ amăng hrơi ngui ngor, mơ`um [ong prong kah hăng hrơi ngui ngơr, hrơi [ong tê|t.

Tơpai le\ ia ngă hang amăng pran jua, mơ`um `u ngă kơ ta phon amăng pran. Samơ\ tơdah ta mơ`um lu đơi amra ba truh tơlơi ruă kah hăng [le\ drah amăng pruăi, rơka hơtai, rơka phi\.

Biă mă `u, lơm mơ`um lu đơi, mơ`um amăng sui thun, tơpai amra ngă sat kơ arăt dlô, ngă pô mơ`um jing huing huang, hưt tơbưt [u thâo hơdư\ ôh kơ bruă `u ngă, amra ngă sat glăi pô `u hăng pô pơko\n.

{ơi sang ia jrao pơjrao mơnuih yang ngă Daklak, mrô mơnuih huing, hưt yua tơpai lu tui mơng [rư\ amăng rim thun. Yap lăng rim hrơi, sang ia jrao hơmâo 2 truh 3 c\ô mơnuih nao đih yua gơ` tơpai laih anun huing ako\ dlô.

Tơlơi ta kiăng lăi nao biă mă `u, [ing ruă lêng do\ hlăk ai, do\ mơdrah, glăk amăng thun dô| mă bruă.

Ơi ia jrao Hoàng Thị Duyên, Khoa anih pơjrao mơnuih huing, gơ` tơpai, pơjrao brơi a`răng arăt, Sang ia jrao pơjrao [ing yang ngă, [ing hưt [ơi Daklak brơi thâo:

‘’Amăng thun blan giăm anai, mrô hlăk ai hưt, huing ako\ dlô yua mơ`um tơpai lu hloh pơhmu hăng mơng hlâo.

Hlâo adih, juăt `u rơbêh 40 thun samơ\ ră anai rơbêh 20 thun hơmâo tơlơi ruă anai yơh, amăng anun [ing tơdăm ngek dra muai hai lu mơn, [u kơnong [ing tha rơbêh 40 thun đôc\ ôh.

Mơnuih hơmâo tơlơi ruă juăt `u đet rial, [u suk đih pit, hiăp răm hơjăn `u. Tơlơi ruă anai ngă kơ pô ruă [u thâo hơdư\ ôh tơlơi `u ngă, [u mơhao [ong mưo`um, [u mơ-ak amăng pran jua, kơ [ah ia hiam amăng drơi’’.

Tui hăng ơi ia jrao Hoàng Thị Duyên, huing ako\ dlô, hưt yua kơ tơpai ngă le\ tơlơi ngă sat arăt dlô, pơmin hyu c\a, [uh hyu c\a.

Pô ruă juăt hmư\ hyu c\a c\ot, gơ`u juăt hmư\ arăng pơhiăp, arăng hơtoh djrăi kơ gơ`u, pơhu\i taih amang kơ gơ`u, yua anun ngă `u bơngot, suh sah amăng drơi jăn;

tal dua le\ gơ`u pơmin mă lăi, kah hăng giar nao c\a, nao c\a c\ot, đing đăo kơ bơnai `u pơyô pơde hăng arăng, jing taih rơkơi taih bơnai, [udah [uh arăng djơ\ ngă kơ pô `u; biă mă `u le\ lơm tơpai đăm kơtang amăng drơi, ngă pô ruă pơkrăng mơta, pơmin [u kjăp, [uh hyu c\a, tơdah [u pơjrao ta` amra djai mơtăm.

{uh rơđah hloh kah hăng ayong Trương Đình 32 thun, do\ [ơi să Dray Sap, tơring glông Krông Ana. Anai le\ tal dua ayong Đình nao pơ Sang ia jrao yua huing hưt mơng tơpai ngă.

Yă Trần Thị Ban, am^ ayong Đình brơi thâo, ană `u mơ`um tơpai rim hrơi, mơ`um lu biă mă. {ơi ano\ `u măt tơpai glăi taih ană bơnai, hyu c\uih [ing go\p, sang ano\ ieo gah.

Sang ano\ pơtô lăi na nao laih, tap năng mă kơdop h^ tơpai, samơ\ ăt [u dưi pơgăn lơi. Amăng lu hrơi anai laih, ayong Đình tơtư\ pơpoh tơ-ut, juăt do\ kơtuă, hu\i bral, djơ\ ano\ `u bơkơa`ăk drơi jăn, [u truh tơgu\...yua hnun sang ano\ `u ba nao đih pơ sang ia jrao. yă Trần Thị Ban ră ruai:

‘’Mơguah hrơi năm phrâo anai, `u lăi hăng kâo ‘’Ôh am^! Gơ`u kiăng kâo drôm abih kyâo, drôm abih phun tiu amăng đang ta! Drôm dưm đơr hăng phun kơphê đôc\ [u dưi brơi `u c\ăt glông hloh kơ phun kơphê ôh. Tui anun jing `u drôm abih hơdôm pluh phun tiu.

~u lăi tơdah [u drôm arăng mă `u do\ amăng sang krư\ mơtăm yơh’’. Hmư\ tui anun jing kâo bơngot biă mă, yua anun kâo pơđar ayong `u ba nao pơ sang ia jrao’’.

Pô hơmâo tơlơi ruă hru\p anun mơn, anun le\ ayong Triệu Văn Dậu, 37 thun, să Ea Yông, tơring glông Krông Pac\. ~u đih pơ sang ia jrao lơ\m `u lui asơi ia, bơkơa`ăk, pơhiăp nao c\a.

Amai Hoàng Thị Thương, bơnai ayong Triệu Văn Dậu brơi thâo: Rim hrơi rơkơi `u mơ`um aset hloh kơ ha mơkrah lit tơpai. ~u hơmâo lu wơ\t laih ba rơkơi `u nao pơ sang ia jrao pơjrao [ing yang ngă, [ing hưt, samơ\ lơm tơbiă mơng sang ia jrao `u ruă glăi dong.

Sang hră [u hơmâo mơnuih, tơlơi bơwih [ong hai tơnap mơn, rơkơi le\ măt tơpai rim hrơi, [u ngă bruă hơget ôh, djo\p mơta tơlơi lêng lư lui kơ bơnai `u soh yơh. Amai Hoàng Thị Thương ră ruai:

‘’Rim hrơi lêng kơ mơ`um tơpai, mơ`um mơng yang hrơi rơdah. Tơgu\ mơng pit le\ mơ`um tơpai yơh, [u huă asơi ôh.

Lơm nao đih pơ sang ia jrao, ơi ia jrao tơ`a yua hơget `u ruă jing kâo lăi yua mơ`um tơpai lu đơi, jing hưt tơbưt yơh, pơhiăp c\a c\ot, hyu nao răm đôc\, [uh nao răm, `u lăi [uh gơnam hơget rui amăng drơi’’.

Tui boh thâo gah ia jrao, sa c\ô mơnuih arăng pơsit gơ` tơpai le\ lơ\m mơ`um aset hloh 300ml tơpai kơtang 40 đô| kôn rim hrơi, mơ`um amăng 10 thun truh kơ lu hloh. Mơnuih gơ` tơpai lêng kơ [ing đah rơkơi.

Tui hăng mrô ju\ yap mơng Sang ia jrao pơjrao mơnuih yang ngă dêh ]ar, aset biă mă `u 50% mrô mơnuih djai rơbuh rơdêh yua mơ`um tơpai; 67% djai yua kơ tơpai hăng 80% c\ô mơnuih gơ` tơpai jing hưt.

Amăng tơlơi hơdip rim hrơi, tơpai amra ngă ta hơmâo pran, mơ-ak amăng pran jua amăng mông ngui ngor, bưp gơyut gơyâo…Khă hnun, mơ`um lu đơi amra ngă ta ruă akă, hưt tơbưt, [u hiam drơi.

Tơpai ngă kơ ană mơnuih ta hơmâo tơlơi pơmin sat, pơmin [u hơđong, [u anăm mă bruă, ngă gleh tơnap kơ sang ano\ hăng mơnuih mơnam.

Yua anun, kiăng pơgang glăi tơlơi ruă yua kơ tơpai ngă, ruă huing ako\ dlô yua tơpai, sang ano\ kiăng lăng ba, lăng su\ bruă mơ`um tơpai mơng mơnuih amăng sang ano\.

Lơm [uh tơlơi ruă kah hăng huing ako\, pơhiăp c\a c\ot, kiăng ba nao ta` pơ sang ia jrao, djru pô anun a` tơpai, tui anun kah mơng dưi bong glăi tơlơi ngă soh sat mơng pô ruă.

Siu H’Mai: Pô c\ih hăng pôr