VOV4.Jarai - Hơdôm thun je# hăng anai, tơring ]ar Gialai hmâo đing nao, pioh ngăn rơnoh kiăng ngă ru\ tơgu\ bruă tuai ]ua\ ngui, hăng tơlơi ]ang rơmang gơnong bruă anai amra djru yôm phăn amăng pơtrut tơlơi bơwih [ong. {u djơ\ kơnong kơ gơnong bruă gơgrong tơlơi anai đing nao tuh pơplai mơ\, lu mơnuih [ôn sang ăt khin hơtai gum hrom mơn amăng bruă tuai ]ua\ ngui plơi pla – Homestay. Amăng mrô anun hmâo ayong A Ngưi – djuai ania Bahnar, [ơi plơi K’Giang, să Kong Long Khơng, tơring glông Kbang le\ sa bơhmu tu `u. {rô djơ\ ako# bơyan bơnga thun phrâo, [ing ta lăi pơthâo hơdră tuai ]ua\ ngui anai [ơi tơring ]ar Gialai.

Lom yang hrơi do# phul `u\p [ơi ngo\ ]ư\, ia ngôm akă thu [ơi hla kyâu amăng đang, kual sang apui A Ngưi brơhơh pơhiăp tlao laih. Pioh sa mơguah nao pơ\ hmua samơ\ hlơi hlơi leng kơ mơ-ak sôh yua kơ hrơi anai A Ngưi lăi pơthâo hmâo truh kơ 3 gru\p tuai hyu ]ua\ ngui lăi pơtă hlâo. Laih anun hơdôm gru\p tuai ăt ta` truh mơn. Amăng sang dlông prong, A Ngưi pioh lui rơbêh kơ 10 bôh buk pioh ]ơkă tuai. {ơi đang sang `u hmâo pơdo\ng hơdôm anih đih pit pha ra biă kơ tuai sa ]ô hăng dua ]ô. Anih đih pơdơi prong năng ai `u 6m2, prăp rơmet djop gơnam mă yua [u kơdrưh mơn samơ\ hmâo nua pơplih mơng 300 truh 500 rơbâo prăk sa hrơi mlăm. Ơi Lưu Hạnh Phúc, tuai mơng [ôn prong Hồ Chí Minh lăi pơthâo:

“Ano# anai pha ra biă hăng mơnuih [ôn prong pơ\ Sài Gòn rai. {uh đing nao biă le\ sang rông, sang dlông, tuai dưi đih pit hơbit lu mơnuih. Dua le\, lăng hyu dlai klô ]ư\ siăng, ia bơmun [uh rơhaih biă, mơnuih [ôn sang le\ hơma] biă. }ang rơmang mơng anom anai pơhư prong dong kơ djop mơnuih thâo, ]ua\ lăng lu hloh hăng pô `u amra pơdo\ng anih anom ]ua\ ngui jai hrơi klă hloh”.

Gru hiam [ơi plơi pla Gialai

Tui mơng [ôn prong kiăng khăp kơ gru grua, jua mơ`i hăng mă yua ano# pha ra [ơi plơi K’Giang, bơ\ ană plơi K’Giang ăt kiăng khăp mơn kơ tuai mơng [ôn prong. Jai lu tuai ană plơi jai hmâo tơhnal ngă asơi huă pioh kơ tuai, sa dua le\ dưi pơdah adôh suang be\ gông atông bro#, hmâo mơnuih đa le\ hmâo tơhnal lăi pơthâo hơdôm gơnam mơ`am bung bai, rơngaih mơ`am băn ao truh kơ bruă pơkra gông bro# yua kơ pô pơkra rai, đa le\ hmâo mơnuih dưi ngă bruă pơtô brơi kơ tuai hyu ]ua\ lăng hơdôm anih anom hiam [ơi anai. Neh wa ăt mơ-ak mơn yua kơ dưi lăi pơthâo kơ plơi pla Kbang hăng lu mơta gơnam tam pha ra, rơgao kơ anun hmâo dong prăk pơhrui glăi lăp yap ba. Amăng kual homestay pơsôh mơng pô, A Ngưi lăi pơthâo, `u [uh pô glăk hmâo bôh than lăp djơ\ tơdơi kơ hơdôm hrơi blan gir run yak rơgao lu tơlơi tơnap:

“Tơnap le\ ngă hiưm hơpă dưi djă pioh bơnga] `u ta ]ang rơmang. Dua le\ tơlơi lăi pơhư\], ngă juăt le\ akă kơja\p ôh, khă pô gir run hrăm tui tơlơi găn rơgao mơng Pơngo\ dêh ]ar ngă hiưm hơpă hai, kual dơnung hiưm `u. Ano# tơnap tal 2 le\ ngă hiưm hơpă pioh neh wa ta ngă hăng pô, yua kơ jơlan gah mơng A Ngưi mơng hrơi pơphun ngă bruă anai le\ abih bang plơi gum tơngan hom, yua kơ tui anun kah mơng hmâo plơi pla sit nik. Tơlơi anun le\ neh wa akă juăt, akă [uh ano# gal. Tơlơi tơnap tal 3 le\ prăk mă yua”.

Tơnap tap le\ yap [u abih ôh. Samơ\ bưng le\ pô tơdăm Bahnar A Ngưi, “tơlơi tơnap anun tơbiă rai tơlơi thâo thăi”. ~u [uh pô khom ba jơlan hlâo, pơjing hơdră ba glăi bôh tơhnal laih anun kah mơng pơanur neh wa gum hrom. Tui anun yơh, hơdôm tal ba tuai hyu ]ua\ lăng, gơnang kơ thâo thăi bôh thâo đưm djuai ania Bahnar, gơnang kơ tơlơi thâo hyu hơduah e\p mơng rim anăn drai ia, anăn dlai, djru laih A Ngưi hmâo hơdôm mrô prăk pơhrui glăi lu.

Hơdôm a`am [ong đưm, juăt [uh mơng ană plơi K’Giang dưi hmâo tuai hur har ]ơkă mă; mơng asơi hrong, trong ph^ hla plum laih truh bôh abao, mơnu\ om jing laih anăn gơnam [ong dưi hmâo ara\ng hor ruah [ong. Tui tơlơi ruai glăi kơ [ing go\p amăng glông facebook, e\p truh homestay A Ngưi jai hrơi jai lu tui, hloh kơ rơnoh pô dưi bơwih brơi mơng 2 rơkơi bơnai. A Ngưi e\p truh go\p djuai, kiăo tui anun le\ hơdôm mơnuih amăng plơi pla. Năng ai `u yua kơ anun mơ\ anăn păn hơdră wai lăng tuai ]ua\ ngui mơng A Ngưi yak rơgao tơbiă  guai mơng plơi, mơng să, jak iâu dong lu mơnuih gum hrom bruă mă phrâo hnuă anai. Ayong Hoang – sa tơdăm hlăk ai Bahnar rai mơng tơring kual Kbang, lăi pơthâo:

“Hlâo adih ngă hmua ia, ngă đang hmâo hrơi mông le\ pơkra gông bro#, trưng kiăng atông ngui đo#] samơ\ lom bưp A Ngưi ruai hmư\ glăk ngă bruă wai lăng tuai ]ua\ ngui plơi pla ]ơkă tuai. Hăng A Ngưi jak iâu glăi pơ\ sang A Ngưi ngă hrom, blung a le\ ăt [uh hling hlang mơn [ơ [rư\ juăt le\ kâo [uh bruă anai [u tơnap mơn. Kâo pơkra gông pơdah pe\ brơi ara\ng hmư\ hăng s^ brơi tuai dong, ră ruai kơ djop mơnuih thâo kơ plơi pla, drơi pô kâo [uh bruă phrâo ăt mơ-ak mơn, hmâo prăk pơhrui glăi lu hloh mơn bơhmu hăng hlâo adih”.

Khă akă phing kơ pran jua pioh ră ruai hăng tơlơi Yuan samơ\ amăng mơta `u lăng bă kơ tơlơi ]ang rơmang hăng ano# pe\ tlao mơng ayong Hoang lom ]ơkă mă jua pah tơngan mơ\ tuai pioh kơ `u glăi hmâo djop pran pơsit pioh ba hơdră anai glăi hăng plơi pla pô. Anun kah mơng [uh, homestay mơng A Ngưi [u djơ\ kơnong kơ ba glăi tơlơi gal kơ bruă mă brơi lu neh wa djuai ania [ia\ pô ôh mơ\ `u do# ngă pơhư\] pran jua pơphun bruă mă kơ [ing hlăk ai mơng hơdôm gru grua djuai ania pô dong. Pơsit kơ hơdră ngă bruă wai lăng tuai ]uă ngui mơng A Ngưi Thạc sỹ Hoàng Thanh Hương, Kơ-iăng Khua Anom pôr pơhing Gru\p pơtô bruă Ping gah tơring ]ar Gialai brơi thâo, anai [u djơ\ kơnong kơ tơlơi ruai pơphun bruă mă mơng sa ]ô mơnuih ôh mơ\, `u do# hmâo tơlơi hrưn đ^ mơng abih bang sa kual djă pioh bôh thâo dong:

“Hơdôm mơnuih hlăk ai thâo hră Bahnar hmâo khin hơtai pơdo\ng laih hơdră homestay tui anai [ơi plơi pla pô. Gơ`u glăk hmâo sa bôh thâo đưm pha ra, djă jă gru grua ha jăn, anai le\ ano# klă pioh mă yua, pơlar bruă tuai ]ua\ lăng. Djơ\ mơng lăi, A Ngưi le\ mơnuih blung a hmâo pơjing laih anih anom tuai ]ua\ lăng bôh thâo, mă yua hơdôm nua yôm gru grua pioh tuai ]uă lăng plơi pla. Anai le\ ano# amra pioh glăi kơ tuai ]ua\ ngui lăp djă pioh klă hiam hăng sit `u amra hơdor glăi lom pơ pe\ mơng kual lo\n anai”.

Plơi ataih ăt hmâo tơlơi ngă pơhư\] [u dưi lui lơi mơn, anun le\ tơlơi ruai kơ tơlơi truh kih hăng hơdră homestay mơng A Ngưi, [ơi să Kông Lơng Khơng, tơring glông Kbang, tơring ]ar Gialai. ~u hăng ană plơi K’Giang glăk brơi [uh, pơđ^ kyar bruă bơwih kơ tuai, tuai ]ua\ ngui amra djru hơdôm bôh plơi pla djuai ania [ia\ djă pioh rah anih anom hiam hăng gru grua bôh thâo đưm, dưi djơ\ rah hăng tơhnal pơkă bơwih [ong./.

Siu H’ Prăk: Pô pơblang