VOV4.Jarai - Tơring ]ar Kontum hơmâo rơbêh 520.000 c\ô mơnuih, amăng anun djuai ania [iă truh 53%. Hơdôm thun giăm anai, yua hơmâo jơlan hơdră djru mơng Ping gah, Kơnuk kơna hăng pran jua gum pơc\ruh mơng abih bang, mrô mơnuih hơmâo hră pơhlôm nua ia jrao amăng djuai ania [iă hơmâo truh 95%.

Yua hơmâo hră pơhlôm nua ia jrao, neh met wa huăi do\ bơngơt [u hơmâo prăk, [u hơmâo ia jrao lơm duăm ruă.

Hro\m hăng tơlơi tu\ yua sit nik amăng bruă wai lăng tơlơi suaih pral, djuai ania [iă hơmâo hră pơhlôm nua ia jrao ăt djru yôm biă kiăng tơring ]ar dưi pơhlôm djru mơnuih mơnam hăng đ^ kyar bơwih [ong huă – mơnuih mơnam.

Rơkơi bơnai ayong A Trung, amai Y Đếp, djuai ania Hơdang, do\ [ơi plơi Đăk Rong, să Đăk Pxi – să tơnap biă, tơring glông Đăk Hà, Kontum, hơmâo 8 c\ô ană.

Lu ană, tơlơi bơwih [ong tơnap mơn, jing ngă tơlơi hơdip rim hrơi mơng sang ano\ `u kơnong nao rai pơ đang hmua hăng do\ bơwih [ong [ơi sang apui đôc\ yơh, hơget mơng hơmâo dong rơngiao mơng asơi huă a`am [ong đôc\ đac\.

Kơ[ah djo\p mơta jing ngă mơnuih mơnam amăng sang ano\ kơ [ah pran jua, biă mă `u le\ [ing c\ơđai. Yua anun, khă ataih mơng să truh 10km, samơ\ bruă ayong Trung, amai Đếp juăt ngă le\ ba [ing ană `u nao pơ Anom ia jrao să khăm hăng pơjrao tơlơi ruă.

Ayong A Trung brơi thâo, sang ano\ rin, samơ\ hơmâo hră pơhlôm nua ia jrao, yua anun khăm hăng pơjrao huăi bơngơt đơi ôh:

‘’Sang ano\ kâo hơmâo 8 c\ô ană, [u hơmâo prăk kăk dong. Hră pơhlôm nua amăng sang gơmơi hơmâo soh. Duăm ruă mơ\ hơmâo hră pơhlôm nua, ơi ia jrao khăm tơlơi ruă kơ [ing ană, am^ ama, brơi jrao mơ`um kiăng mơng ta` suaih’’.

Să Đăk Pxi, tơring glông Đăk Hà, hơmâo 9 boh plơi, hăng rơbêh 4.000 c\ô mơnuih, djuai ania Hơdang truh 99%. Hơdip [ơi anih tơnap tap, abih bang mơnuih amăng să lêng hơmâo hră pơhlôm nua ia jrao [ơk brơi đôc\, mă mơng prăk Kơnuk kơna.

Yap truh abih blan 9 thun anai, Anom ia jrao să Đăk Pxi c\ơkă giăm 10.000 c\ô mơnuih duăm ruă nao khăm pơjrao, amăng anun hơmâo 63 c\ô ba nao pơjrao pơ sang ia jrao prong.

Hơdôm tơlơi ruă juăt bưp le\ ruă rơkông đok, bơbrah amăng suă jua, ruă [ơi kl^ kliang…

Amai Y Bà, Khoa Anom ia jrao să Đăk Pxi brơi thâo, yua hơmâo hră pơhlôm nua ia jrao, arăng tla brơi mơng 80 truh 100% prăk khăm hăng pơjrao, yua anun mơuih [on sang amăng să dưi wai lăng klă [iă tơlơi suaih pral mơng [ing gơ`u:

‘’Hơmâo hră pơhlôm nua ia jrao, mơnuih [on sang [u bơngơt prăk kăk, [ing gơ`u hơđong pran biă mă. Amăng thun 2018, ră anai hơmâo khăm brơi giăm 10.000 c\ô mơnuih laih.

Pơhmu hăng hơdôm thun hlâo, thun anai lu hloh. Lu hloh 1.000 c\ô mơnuih yơh, samơ\ aka [u abih thun lơi. Tui anun, [uh rơđah laih mơnuih [on sang thâo hluh wai lăng tơlơi suaih pral kơ [ing gơ`u pô hloh yơh’’.

Tơring ]ar Kontum ră anai hơmâo rơbêh 265.000 c\ô mơnuih djuyai ania [iă hơmâo hră pơhlôm nua ia jrao, dưm dưm hăng mrô 95%. Hơmâo mơn tơring glông kah hăng Kon Plông, Tu Mơ Rông hơmâo truh 100% mơtăm.

Hro\m hăng hơmâo mă tơlơi djru khăm pơjrao hăng hră pơhlôm nua, pô duăm ruă mơ\ sang ano\ rin [ơi anai ăt hơmâo gong gai kơnuk kơna djru prăk pơjrao tơlơi ruă kơtang; prăk pơgiăng mơnuih duăm ruă, prăk khăm hăng pơjrao rơngiao mơng prăk tla mơng Hră pơhlôm nua ia jrao…

Rơngiao kơ anun dong, rim hrơi, mơnuih duăm ruă hơmâo arăng djru 41.700 prăk [ong huă. Hơdôm pluh thun do\ mă bruă khăm pơjrao tơlơi ruă [ơi kual djuai ania [iă do\, ơi ia jrao Phạm Văn Khương, Anom ia jrao tơring glông Đăk Hà lăi le\:

‘’Amăng bruă wai lăng tơlơi suaih pral kơ abih bang mơnuih, yôm hloh [ơi kual c\ư\ siăng le\ wai lăng tơlơi suaih pral kơ djuai ania [iă, jing sa jơlan hơdră djru yôm biă mă.

Ping gah, Kơnuk kơna gleng nao biă mă kơ djuai ania [iă, yua djuai ania [iă hăng mơnuih rin [un [ing gơ\ [u hơmâo prăk kăk ôh, nao khăm, pơjrao tơlơi ruă le\ hro\ lu prăk dong. Ping gah, Kơnuk kơna gleng nao biă, yua anun, ngă amu` hloh kơ pô duăm ruă đih pơjrao pơ sang ia jrao’’.

Kiăng pơđ^ tui mrô mă yua hră pơhlôm nua ia jrao hăng djuai ania [iă truh 95% tui hăng ră anai, tơring ]ar Kontum pơhrui abih bang djru klă biă.

Hro\m hăng tơlơi gum djru 100% mơng prăk kăk Kơnuk kơna hăng sang ano\ rin, sang ano\ djuai ania [iă hơdip [ơi kual bơwih [ong tơnap, tơring ]ar ăt iâu pơthưr sa, dua anom bruă djru ba;

anom bruă hră pơhlôm nua mơnuih mơnam mă yua prăk rơbêh djru blơi hră pơhlôm nua kơ sang ano\ giăm rin, sang ano\ djuai ania [iă.

Ơi Võ Công Đức, Kơ-iăng khoa Anom hră pơhlôm nua mơnuih mơnam tơring ]ar Kontum brơi thâo, anom bruă ăt kah hăng gong gai kơnuk kơna glăk ngă lu hơdră, kiăng anăp nao mrô 100% djuai ania [iă hơmâo hră pơhlôm nua ia jrao:

‘’Kiăng hơmâo 100% djuai ania [iă hơmâo hră pơhlôm nua ia jrao, anom bruă Pơhlôm nua Mơnuih mơnam ngă hro\m hăng hơdôm gơnong bruă, anom bruă pơ[ut hyu pơtô pơblang.

Kiăng djuai ania [iă samơ\ [u hơmâo anăn kơnuk kơna djru blơi hră pơhlôm nua ia jrao thâo hluh kho\m blơi hră pơhlôm nua ia jrao hu\i duăm ruă thơ plai [iă hro\ prăk kăk, ngă tơnap kơ sang ano\.

Ngă klă bruă brơi hră pơhlôm nua ia jrao hmao tlôn kơ sang ano\ djuai ania [iă. Iâu pơthưr hơdôm anom bruă, pô hlơi hơmâo pran jua c\ơmah, djru prăk blơi hră pơhlôm nua kơ djuai ania [iă hơdip [ơi kual mơ\ [u tơnap đơi lơi, [u hơmâo anăn kơnuk kơna djru’’.

Yua hơmâo hră pơhlôm nua ia jrao, djuai ania [iă [ơi Kontum ră anai gleng nao hloh laih bruă wai lăng tơlơi suaih pral.

Amăng 9 blan phrâo rơgao, tar [ar tơring ]ar hơmâo giăm 115.000 c\ô mơnuih djuai ania [iă nao khăm pơjrao pơ sang ia jrao, hăng mrô prăk tla truh 44 klai 500 klăk prăk.

Bruă tơring ]ar Kontum ngă klă hơdră djru blơi hră pơhlôm nua ia jrao hăng kual djuai ania [iă, djru hơđong kjăp kơđi ]ar, mơnuih mơnam hăng pơtrut đ^ tơlơi bơwih [ong huă – mơnuih mơnam amăng tơring ]ar đ^ kyar.

Siu H’Mai: Pô c\ih hăng pôr