Mơnuih mơnam rơnuk anai glăk pơplih rim hrơi, phiăn juăt hrơi Tết lu [ia\ ăt pơplih laih mơn.

 

Lu mơnuih pơ plih tui [ơ [rư\ tơlơi pơmin “[ong” Tết mơ\ hơdai nao jing “mơ-ak” Tết, “ngui” Tết kiăng hmâo tơlơi găn rơgao bơyan bơnga phrâo phra`.

 

Pô hyu mă tơlơi pơhing phrâo Gong phun jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam [ơi kual }ư\ Siăng lăi pơthâo sa dua anih anom ]ua\ ngui ngă pơhư\] pran jua, kiăng ơi pang, yă dôn hăng [ing gơyut hmâo dong hơdôm tơlơi ruah mă kơ tal hyu ngui tết mơng sang ano#.

           

Kual kơdư yu\ ta juăt lăi Tây Bắc bơnga đào, bơnga mận ]uh blang djop anih, jua ]^m mơ`i, jua đing khèn jum dar hrom hăng ia tơpai [ơi kơ]ok anet bơyan bơnga phang truh mơ`um ngui kơdok kơdor mơtam, mơak biă mă.

 

Nao pơ kual Kơdư yu\, [ing ta mut tơma amăng anih do\ hơmâo lu glai klô ]ư\ siăng kriăng pơtâo pha ra biă mă, mut amăng glai bơnga ]uh blang hyơ hyor bă hră, lăng [ing bơnai dra kual anai tlao [u` hiam biă mă.

 

{ing ta dưi ruah mă 2 anih kiăng nao ngui, lu mơnuih ]i hor nao, anun le\ pơ Sapa hăng plơi prong Sơn La.

 

Do\ng [ơi kual Yu\ Pơngo\ ( Gah kơdư yu\) lon ia ta, tơring kual Sapa (tơring ]ar Lào Cai) bôn amăng gơnăm ngă pơhư\] tuai hyu ]ua\ ngui hăng anih anom ]ư\ siăng sing sang hrom hăng lu tơlơi lông lăng pha ra, hơduah e\p lăng tơlơi hơd^p mơda mơng neh wa djuai ania [ia\.

 

Nao pơ\ Sapa [ing ta anăm rơgao lui ôh tơlơi đ^ hăng glông hre\ yôl tơhrôh hyu [ơi kơ]ong Fansipan, kơ]o\ng ]ư\ dlông hloh Đông Dương, ]ua\ hơdôm anih anom kah hăng kual lon klung hu\p Mường Hoa, plơi Sín Chải, ]ư\ Hàm Rồng…

 

Sapa amăng hơdôm hrơi ayuh hyiăng rơ-o\t trun, gơyut amra lăng [uh ia ko\ng glăi [ơi than phun kyâu, to\ng rok amăng mơguah sêng brêng.

 

Biă `u hơdôm hrơi ako# thun, tuai hyu ]ua\ ngui do# lăng [uh bơnga anh đào glăk ]uh bơnga bă kơ tơring kual.

 

Plơi prong Sơn La, tơring ]ar Sơn La jing anih anom lu gru grua đưm hing ang kah hăng: Anih anom gru dêh ]ar yom biă mă, sang mơnă Sơn La, Sang djă pioh gơnam gru Sơn La;

 

gru đưm phun bơnu\ plơi He\o; boh hră ]ih [ơi pơnăng pơtâo anăn Văn Bia Quế Lâm Ngự Chế, pra yang kơkuh kơ pơtao Lê Thái Tông….

 

Biă mă `u plơi prong Sơn La do\ djă pioh lu mơta tơlơi adoh đưm mơnuih [on sang, tơlơi suang arap mơ\ng mơnuih [on sang kual anai, hơmâo 12 djuai ania adơi ayong do\ hrom, lu tơlơi suang amăng plơi pla jơngum mơak biă mă.

 

R^m thun sit truh bơyan phang, bơnga bling blang, bơnga [lang ]uh, plơi prong Sơn La lêng kơ pơphun ru\ glăi  hơdôm tơlơi suang gru đưm, kah hăng tơlơi ngui ngor Xê Mường, ngă yang ngui ngor Hạn Khuống, tơlơi ngui ngor ‘’Bơyan bơnga Ban’’, tơlơi ngă yang [ơi pra yang pơtao Lê Thái Tông.

 

Anai le\, bruă mă yom pơphăn biă mă kiăng djă pioh hăng pơđ^ tui gru grua djop djuai ania plơi prong Sơn La. Nguyễn Hữu Chinh, tuai mơ\ng Hà Nội nao pơ Sơn La hok mơak lăi:

 

‘’Tal anai le\ [uh plơi prong bơblih phrâo lu biă mă pơkă hăng hlâo adih, hơdôm hrơi hăng anai lăng mơak biă mă, rai ngui pơ anai [ing mă bruă bơwih brơi kơ tuai puăi tlao rơhma] je\ giăm, tơlơi anun ngă kơ gơmơi mơak pran jua hơdor na nao đô].

 

Abih bang anih anom gru grua hyu ngui đưm anai yơh jing anih anom gru grua dêh ]ar, djop mơnuih rai ngui [uh mơak biă mă, lăng glai klô ]ư\ siăng, lo\n adai pơjing rai anih gru đưm tơring ]ar hiam tloh noh [ơ\i’’.

 

Nao pơ\ plơi prong jưh jom Hà Nội amăng tal anai, [ing ta ]i nao ]ua\ kual tuai ]ua\ ngui Hoàng Thành Thăng Long, anih glăk pơ phun jơlan hơdră Tết Việt mơ-ak Ping gah, mơ-ak Bơyan bơnga Mậu Tuất 2018.

 

{ơi anai, tuai hyu ngui ]ua\ lăng hơdôm gru grua djă pioh kơ Tết tui tơlơi phiăn juăt rơbêh kơ 100 thun hlâo tui ru\p kyâu trah hăng mơng Henri Oger hăng gru grua djă pioh mơng Sang djă pioh gru grua Albert Kahn (Prăng); pơdah glăi tơlơi ngă yang mơng mơnuih Việt hrơi Tết, lăi pơthâo hơdôm gru ru\p m[s: Kim Hoàng, Đông Hồ, Hàng Trống…

 

Anom ăt hmâo pơdă mơn pano lăi pơthâo gru grua djă pioh kơ phiăn Sang jơnum [ơi ako# plơi hăng băn ao mơng sang ơi pơtao rơnuk Lê; Pok bah amăng brơi tuai ]ua\ lăng kual tuai ]ua\ lăng gơnam đưm gah Ngo\ Điện Kính Thiên.

 

Hrom hăng anun, Anom ăt pơ phun mơn hơdôm bruă mă bôh thâo djru kơ tuai e\p lăng hăng lu phiăn ngă yang tui phiăn juăt amăng hrơi Tết kah hăng: Tơlơi ngă yang apur go\, yang tâo akan, pơdo\ng go\ng drai hrơi tết, ngă yang tu^ `ang pơ phun thun phrâo…

 

Amai Ngô Mỹ Anh, sa ]ô nai pơtô ]ơđai sang hră [ơi quận Hoàn Kiếm, Hà Nội ba [ing ]ơđai hyu ngui hăng hơduah e\p lăng jơlan hơdră “Mơ-ak Tết” [ơi Hoàng Thành Thăng Long, mưn [uh:

           

“Kâo [uh jơlan hơdră Tết Việt [ơi kual tuai ]ua\ lăng Gru grua Hoàng Thành Thăng Long hmâo bôh tu\ yua biă.

 

Yua kơ [ơi anai [ing ]ơđai dưi gum hrom lu bruă mă mơ-ak mơ\ [ing ]ơđai [ia\ hơduah e\p lăng [ơi mơta pô, kah hăng: anung [a` ]ưng, pơkra ru\p Đông Hồ.

 

Rơngiao kơ anun, [ing ]ơđai tơngan pô pơkra rai lu gơnam pơkon dong hăng dưi hơduah e\p lăng [ơi mơta pô”.

                       

Hơdôm bruă mă găn rơgao kiăng thâo kơ gru grua ngă yang thun phrâo pioh kơ [ing ]ơđai muai jing sa tơlơi lăp gleng nao amăng Hơdră Tết Việt [ơi anom plơi rơngôl sô rơnuk pơtao đưm Hoàng Thành Thăng Long.

 

{ing adơi đeh ană amôn ]ơđai muai hok mơak ngui ngor hơdui hre\, đ^ tung tai, glom boh tông lông, hrăm anung [a` tek, [a` ]ưng, hrăm pơkra rup gru đưm, pơkra kơdung dưm prăk pơpu\ thun phrâo.

 

Neh Nguyễn Thị Yến, anom bruă djă pioh gru grua đưm Thăng Long brơi thâo:

‘’Hơdră Tết anai pioh kơ ]ơđai muai anet hơmâo lu bruă mă mơak, pơdă prưng, lăi pơthâo tơlơi phiăn ngă yang thun phrâo, [ong tết djuai ania ta mơ\ng đưm đă.

 

Truh ră anai, [ing ană amôn ăt thâo laih mơn tơlơi phiăn hiam ro# djuai ania ta pioh kơ hrơi ngă yang thun phrâo;

 

mut ngui hrom kiăng thâo hơdră anung [a` tek, [udah pơhrôp hiam sang ano\ hrơi ngă yang thun phrâo hăng ngui ngor mơak gru đưm’’.

 

To# tui bruă hyu ngui tết mơng kual Pơngo\ nao gah Dơnung, Đà Nẵng hmư\ hing le\ “[ôn prong lăp do# hơd^p hloh”, jing anih ruah mă ngă pơhư\] pran jua mơng lu mơnuih hyu ]ua\ ngui amăng lon ia ta hăng dêh ]ar ta] rơngiao.

 

Đà Nẵng hmâo yang brơi lu anih anom hiam mơng ia rơs^ kah hăng Nam Ô, Thanh Bình, Xuân Thiều, Mỹ An, Mỹ Khê, Non Nước… Tơlơi hmư\ hing mơng Đà Nẵng do# do\ng [ơi hơdôm [e\ tơdrông toa găn ia krông Hàn lăp hơdor djă pioh.

 

Amăng anun, [u dưi lui lơi ôh tơdrông toa Rồng hmâo ư-ang le\ 10 bôh tơdrông toa lăp djă pioh hloh rong lon tơnah, [udah tơdrông toa dar rôk tui ia krông lom krah mlăm pioh song [at tô găn nao rai…

 

Rơngiao hơdôm gơnam [ong jơman, anih anom hiam, m[s hăng je# giăm, hơdôm bôh Sang bruă wai lăng tuai ]ua\ ngui Đà Nẵng đing nao biă kơ bruă bơwih brơi kiăng djơ\ hăng pran jua tuai hyu ]ua\ ngui lom nao pơ\ [ôn prong klă hiam anai. Ơi Nguyễn Đức Quỳnh. Kơ-iăng Khoa phun akha Furama Đà Nẵng brơi thâo:

           

“Bruă gơgrong wai lăng tuai ]ua\ ngui mơng rim mơnuih mă bruă lar hyu [ơi rim sang ano#, plơi pla ăt kah hăng khul gru\p mơ\, gơ`u gum hrom, kiăng ngă hiưm hơpă abih bang m[s Đà Nẵng hmâo sa bôh thâo klă hăng ăt pơtô ba mơn tuai ]ua\ lăng hmâo sa kơnuih do\ do\ng [o\ng huă puăi tlao [ơi hơdôm anih anom hmâo lu mơnuih [ơi Đà Nẵng klă hloh”.

 

Ataih mơ\ng anom phun Sài Gòn, giăm 100 Km, Vũng Tàu hơmâo lu anih anom giăm hang ia rơs^ hiam hăng adai pơđiă dơ\ng bơnga], pơhư] lu tuai rơnguai nao ngui amăng bơyan ngă yang thun phrâo.

 

{ing tuai nao ngui pơ anai, amra rơbat hyu kơtuai hang ia rơs^, lăng adai tlam yang hrơi le# [ơi ia rơs^ hiam tloh noh.

 

{ơi Vũng Tàu hơmâo gru đưm Bạch Dinh, anih pơdơi pơdă rơnuk pơtao pơtung đưm hăng [ing khua mua tơhan Prang.

 

Ră anai Bạch Dinh ngă anih djă pioh lu mơta gơnam tam bơwih brơi kơ tuai rơnguai ]uă ngui, e\p lăng amăng anun hơmâo phao kơnong hmư\ hing biă mă.

 

Dơ\ng mơ\ng Bạch Dinh, tuai rơnguai ăt e\p lăng anih anom hiam kual ia rơs^ Vũng Tàu amăng bơyan puih phang.

 

 {u hmâo sang dlông lu tal pơdo\ng er nao rai ôh, [u hmâo rơdêh nao rai ik ak hăng dik dak kah hăng hơdôm [ôn prong pơprong, kual Yu\ Dơnung dêh ]ar ngă pơhư\] pran jua tuai hyu ]ua\ ngui gơnang kơ hơdôm gru hiam pha ra ha jăn.

 

Sit `u hlơi nao pơ\ anun amra pơhư\] pran jua yua tơlơi thâo jum tuai mơng m[s, kual đang sang hiam, bôh thâo sang ]ơ hăng glông ia hrom hăng gơnam [ong huă m[s pha ra ha jăn [ơi anai.

           

Nao pơ\ kual Yu\ dêh ]ar ta lăng sang ]ơ hăng glông ia, lăng ara\ng blơi s^ gơnam tam [ơi kual ia krông; ]ua\ lăng đang phun bôh troh, lăng đang hmua hlip hlap mơng kual lon Cửu Long [udah mut nao ]ua\ hơdôm bôh plơi mă bruă đưm (pơkra ke\o bôh pơđung, [a` tráng, hủ tiểu…) sit `u amra ngă tuai ]ua\ lăng [uh mơ-ak pran jua.

           

{ing ta amra ]ua\ lăng dlai kyâu ia jrao drap Trà Sư [ơi An Giang, lăng dơnao bơnga su\p (]rih) [ơi Đồng Tháp Mười, [udah hơduah e\p lăng hơdôm djuai ]im ko#, ]im sưng hơd^p [ơi kual ]im ko# Bằng Lăng…

 

Gơyut Nguyễn Minh Hiệp, mơng [ôn prong Hồ Chí Minh hyu ngui tết [ơi kual Yu\ Dơnung dêh ]ar ta, lăi pơthâo:

           

“{ing gơmơi rai pơ\ anai dưi hyu ]ua\ lăng hơdôm đang bôh troh. Lăi hrom mut amăng đang phun sơri mơ-ak biă, [ong lu bôh troh jơman. Hơdôm gơnam [ong huă [ơi anai kah hăng [a` xèo, [a` it, [ing gơmơi [ong jơman biă”.

 

}ang rơmang hơdôm anih anom tuai ]ua\ ngui mơ\ [ing gơmơi phrâo lăi pơthâo amra djru ơi pang, yă dôn hăng [ing gơyut hmâo dong tơlơi ruah mă kơ bruă hyu ]ua\ ngui hrơi tết hrom hăng sang ano#. Rơkâo hơ-ơ] hmưi ơi pang, yă dôn hăng [ing gơyut hmâo hơdôm hrơi hyu ngui bă kơ tơlơi klă hiam hăng yâu mơ-ak.

 

 

Nay Jek-Siu H’Prăk: Pô ]ih hăng pôr