VOV4.Jarai - Lu mơnuih hmâo phiăn juăt mơ`um ia bôh troh dje\t mă yua kơ ano# jơman mơng hơnong bôh troh hăng bôh tu\ yua truh tơlơi suaih pral (hmâo lu vitamin C). Hrom hăng anun, ia bôh  troh ăt hmâo lun tannins, Flavonoids hăng ia pơgăn pơ plih oxy hmâo yua kơ mơnuih hmâo tơlơi ruă lu cholesterol amăng drah hăng găn ara\ drah. Hrim djuai bôh troh leng kơ hmâo mơnong bơbuă pha ra pha ra, hmâo lu djuai vitamin hăng ia khoáng hmâo bôh tu\ yua pơgăn hơdôm tơlơi ruă lok nao lok rai hăng tơlơi hu^ rơhyư\t pơkon. Yua anun yơh tơdah pơke\ hrom lu mơta bôh troh, hơbơi pơtơi dje\t mă amăng mông [ong huă hrim hrom amra brơi kơ gơyut tơlơi suaih pral pơhlôm abih bang.

            {ơi yu\ anai le\ sa dua mơta djuai ia dje\t mă mơng hơdôm a`ăm pơtam bôh troh, hơbơi pơtơi amu` hyu hơduah e\p amu` ngă  hrim hrơi:

            Bôh trong mơxăm

            Yua ia măh, dje\t mă mơng bôh trong mơxăm amra hmâo tu\ yua ngă rơ-ơ\ drơi jăn, ngă klă drah rô. Lycopen hmâo amăng trong mơxa\m pơgăn djuai kơtal hăng kơman. ~u do# hmâo tu\ yua pơjing rai ia bih, ngă rơ-ơ\ amăng drơi jăn, djru [ong huă klă hăng eh mơ`ă gal.

            Tơmun ia

            Tơmun ia (dưa leo) hmâo ia ngă rơ-ơ\, dưi ngă eh mơ`ă klă, ruă ako# tơ-u\t, hruaih kian pruăi, plai [ia\ ruă nuă. Yua ia măh săn mă mơng tơmun ia hmâo lu vitamin hăng ia khoáng. Propannoic posion tơmun ia amra pơgăn jơlan pơplih ia blik, anun tơmun ia ăt jing mơnong mơ`um ngă plai [ia\ rơmong rơmă. Tơmun ia hmâo lu ia, biă `u djơ\ hăng tơlơi dje\t mă ia mơ`um, sa amăng hơdôm ia mơ`um pơgang pơ-iă hang. Ia dje\t mă mơng tơmun ia do# dưi ngă hiam dưi ngă rơgoh kl^ kliăng.

            Cà rốt

            Yua ia mah dje\t mă mơng cà rốt hmâo bơdjơ\ nao hơđong glông ara\ drah, klă hơtai bôh, ngă hro\ bơbrah hăng kơdo\ng ngă kơtal [le\ bor. Luk ia cà rốt hrom hăng ia bôh troh pơkon mơ`um hrom, [âo phu jơman biă. Ia cà rốt hrom hăng ia tơsâu rơmô hrim mơta sa rơtuh gram klai nao rai, amra jing sa djuai ia mơ`um ngă hmâo pran drơi jăn, hmâo rah lu vitamin, hmâo lu protid hăng can-xi rah.

            Ia djăt mă mơng phun hla cần tây

            A`ăm hla cần tây mih, [ong rơ-ơ\, dưi ngă mơ`ă gal, rơ-ơ\ drah hăng ko\ng drah. ~u le\ ia mơ`um djru ngă ta mơhao [ong huă, djru ngă lik mơnong [ong huă, hro\ trun ara\ drah tơtăng, ruă ako#, huying ako#, nao mơ`ă hang thu tơnap mơ`ă, bơbrah ako# tơ-u\t, đah kơmơi hmâo lu ia ko#... Lom yua a`ăm hla cần tây mah mă ia ta hơdor lui h^ hla `u mă gor kiăng plai [ia\ ph^; ta#o hloh ruah djuai a`ăm cần tây hmâo ia mơtah jă le\ mơnong bơbuă jai lu.

            Ia hơbơi năng (củ năng)

            Hơbơi năng [ong `u mih, rơ-ơ\, hmâo bôh tu\ yua ngă rơ-ơ\ drơi jăn, hro\ ara\ drah tơtăng, mơ`ă gal. Ia mă mơng hơbơi anai amra hmâo ia pơgăn kơman staphyloccocus aureus (tụ cầu vàng), E-coli, pseudomonas aeruginosa (trực khuẩn mủ xanh).

            Ia dje\t mơng bôh troh lom pơkra giong ta hlong yua abih hlao amăng sa hrơi, yua kơ pioh sui amra pơplih h^ ia `u, [âo mơ-^h, ngă ruă măt.

            Tui hăng tơlơi kơsem min mơng [ing kơsem min bôh thâo phrâo, tơdah sa hrơi mơnuih pơala nao djop 8/10 mơnong [ong huă le\ a`ăm pơtam bôh troh le\, amra bơdjơ\ nao ara\ drah hơtai bôh [u dah rơbuh đih [u hmao thâo amra hro\ trun 30% bơhmu hăng hơdôm mơnuih kơnong kơ yua [ia\ hloh 2 ]ra\n amăng sa hrơi, hrom hăng anun bruă pơgăn hơdôm mơta tơlơi ruă pơkon mơng drơi jăn ăt dưi kơtang đ^ mơn 12%. Yua anun, yua ia bôh troh hrim hrom [u djơ\ kơnong kơ djru ngă hmâo pran jua ôh mơ\ `u do# jing jơlan gah pơgang tơlơi ruă ta#o klă hăng pơhlôm hloh kơ abih bang sang ano#, biă `u đah kơmơi hăng ]ơđai muai.

                                                          Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr