VOV4.Jarai - Tơlơi ia yua laih anun ngă hdjă  lon glai adai rơhuông hasa tơlơi lông lăng prong bia\ ma\ [ơi jar kmar anai, pơdjơ\ truh tơlơi hiam drơi jăn pran jua, gah abih do\ jum dar, brua ưlơm lui tơlơi rơmon kon rin...Bruă djru brơi ia hdjă yua  hăng tum djo\p le\, phun brơi tơlơi pơgăng wai lăng hiam drơi jan kơ mơnuih [ôn sang. Kiăng hơmâo djo\p ia hơdjă yua, amra gum pơgăn glăi tơlơi kơman ngă rai tơlơi duăm ruă truh 80%. Pơgăng wai lăng lon dlai adai rơhuông hd^p, pơđ^ kyar kjăp hđong, ngă tui na nao bruă pơgăng wai lăng hlâo ia hdja\ yua, ngă tui hiam anih do\ jum dar [ơi hrim plơi pla, hrim boh lon ia.

Dah anun, bruă nga\ tui hdra\ yua ia hơdjă [ơi plơi pla, bôh nik `u [ơi kola plơi pla ataih braih kơbưi, plơi pla mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ ră anai hiư\m `u? Ama\ng ]răn hdră “ Tơlơi soaih pral – Hơd^p mda”, hrơi anai, [ing gơmơi amra lăi truh tơlơi anai.

Ia hơdjă le\ gơnam yua yôm pơphăn bia\ ma\, samơ\ `u [u rơbeh rơbai ôh, [ơi plơi pla mơnuih [ôn sang. Ia le\ yua brơi tơlơi hd^p mda hrim hrơi, kơđai glăi ia amra ba rai tơlơi răm rai [u hơmao thâo ôh, brơi ana\ mơnuih ta, tơdah pơblih ayuh hyiăng hjan ang^n, tơlơi [ak jrăk, gr^ gra`, ia ling da#u, phang khôt ngă rai... Khă hnun hai, [ơi tơring ]ar Lâm Đồng, bruă tuh pơ alin, wai lăng hdôm ring brua\ ia hơdjă [u klă ôh.

             {ơi să Lộc Thành, tơring glông Bảo Lâm, tơring ]ar Lâm Đồng, tơlơi ia hơdjă agaih pioh yua jing tơlơi tơnap biă hăng m[s [ơi anai, biă `u amăng bơyan phang kho#t. Ơi K’Gin m[s [ơi thôn 15, să Lộc Thành, pơdah pran jua: Kâo nao mă ia pơ\ dơnung dih ataih 300 me\t, ba glăi, sang klơi ia bơmun, [ơi dih, [ơi sang kâo klơi 4 bôh ia bơmun samơ\ [u hmâo ia ôh. Bơyan hơjan le\ yua ia anai, ia bơmun sang kâo klơi. Bơyan phang [u hmâo ia ôh. Bơ\ ia bơmun khoer le\ kơnuk kơna ngă hiưm hơpă [u\t gah dih hmâo ia, gah anai le\ [u hmâo ia ôh lom anun hrom sa bôh thôn mơn.

            {u djơ\ kơnong kơ Lộc Thành ôh mơ\ hơdôm bôh să mơng tơring glông Bảo Lâm, tơring ]ar Lâm Đồng kah hăng Lộc Lâm, Lộc Bắc… ăt hmâo tơlơi tui anun mơn. Đa le\ kơ[ah ia yua amăng bơyan hơjan mơtam. Amai Ka Rợp, [ơi să Lộc Lâm, tơring glông Bảo Lâm brơi thâo djơ\ ano# `u neh wa khom mă ia hlu\ pioh yua: Mơnơi rao leng kơ ia hlu\, ia hlu\ soh lah. Leng kơ mơ`um hăng mơnơi tui anun baih lah! Hơdôm [ing ]ơđai anai [uh ia hơpă mơ`um ia anun!.

            Tui hăng ơi Đặng Ngọc Thanh, Kơ-iăng Khoa Jơnum min m[s să Lộc Thành, tơring glông Bảo Lâm, [ing gơmơi hmâo lu laih tơlơi rơkâo hăng Jơnum min m[s tơring glông Bảo Lâm kiăng tuh pơ plai pơkra glăi hăng pơhư prong sa dua ring bruă ia yua dưi tuh pơ plai mơng ngăn drăp pioh kơ ia yua hơdjă mơng hơdră bruă mrô 134, 135 răm tui hlâo kơ anun, hrom hăng anun pơdo\ng dơng sa dua bôh ia bơmun khoer phrâo amăng kual neh wa djuai ania [ia\ do# samơ\ truh ră anai ăt akă ngă tui mơn. Ơi Đặng Ngọc Thanh, lăi: Să Lộc Thành le\ amăng hơdôm thun rơgao dưi tuh pơ plai 2 bôh ia bơmun khoer hăng sa bôh ia bơmun 135. Khă hnun hai truh thun 2010 le\, sa Lộc Thành jao apui lơtr^k kơ anom bruă apui lơtr^k wai lăng le\ m[s [u no#p prak yua apui ôh, anun [u brơi mă yua hăng mơng anun truh ră anai ring bruă anai pơdơi mă yua laih. Phrâo tom dih anai, să Lộc Thành ăt ngă hră lăi pơthâo mơn pioh mơ-^t kơ Anom bruă djuai ania, Jơnum min m[s tơring glông, kiăng gơnang gum djru 65 klak prak dăng hre\ apui phrâo hăng pơhư prong sa dua ara\ jơlan đing ia, anih pok hăng [o#p ia.

            {ơi să Bảo Thuận, tơring glông Di Linh, tơring ]ar Lâm Đồng – sa bôh să phrâo pơkă tơbiă mơng kual tơnap tap hăng glăk [ơi jơlan pơdo\ng plơi pla phrâo, samơ\ lu thun hăng anai, m[s [ơi anai ăt tơblu\t amăng tơlơi kơ[ah ia prong mơn. Ring bruă ia yua hơbit, rô mă pô [ơi să [u djop ia ôh, khă Kơnuk kơna phrâo tuh pơ plai hơdôm rơtuh klak prak pioh pơkra glăi, pơhư prong.

            Kơ[ah ia yua ngă hơdôm rơtuh bôh sang ano# m[s [ơi să Bảo Thuận, tơring glông Di Linh khom mă yua ia mă mơng hơdôm ]roh hnoh amăng să. Ơi K’ Bril, Kơ-iăng Khoa Jơnum min m[s să Bảo Thuận, lăi: Hăng ia hơdjă le\, hlâo dih hmâo ring bruă iâu le\ lapel, dưi tuh pơ plai sui laih, anun ring bruă ăt răm tui mơn. Bơ\ ring bruă ia hơdjă [ơi phun anom ia hơdjă le\ ră anai ăt pơkra glăi mơn, hăng ring bruă anai le\ sa dua bôh măi ăt răm h^ abih mơn.

            Dơng mơng thun 2004 truh ră anai, Lâm Đồng tuh pơ plai laih rơbêh kơ 128 klai prak pioh pơdo\ng 178 ring bruă pơđoh ia yua [ơi plơi pla kual ataih, asue\k neh wa djuai ania [ia\ do# lu, amăng anun 149 bôh ia bơmun khoer, 29 ring bruă pơđoh ia hơbit. Samơ\ tơlơi kơ[ah ia yua kơ m[s ăt dưi lăng le\ sa amăng hơdôm tơlơi bơngot sit bưp m[s [ơi hơdôm anih anom kah hăng Bảo Lâm, Di Linh, Đam Rông… Amăng mrô anai, ră anai hmâo truh kơ 47 ring bruă ia hơdjă yua [u ba glăi bôh tơhnal klă, amăng anun hmâo 34 ring bruă pơdơi mă yua abih bang, 13 ring bruă kơnong kơ djop ha mơkrah jua măi pơđoh đu]. Bôh than ba truh le\ yua kơ lui raih bruă wai lăng ba truh ring bruă răm tui, răm h^.

Tơring ]ar Lâm Đồng phrâo pơtrun rai  tơlơi jao pơka\ truh thun 2020, gir run truh 99% mơnuih [ôn sang pơ plơi pla gah tơring ]ar Lâm Đồng, hơmâo yua ia hơdja\ jơngeh, 73% mrô mơnuih yua ia hơdjă. Kiăng nga\ gio\ng tơlơi jao anai,  tơring ]ar Lâm Đồng tuh pơ alin rơbêh 3.200 klai prăk. Dah anun bruă ngă tui tuh pơ alin, man pơdong, laih anun wai lăng ring bruă ia hơdjă ama\ng thun blan pơ ana\p anai, ăt kah ha\ng hdôm ring bruă ia hơdjă hơmâo laih kơ tơring ]ar Lâm Đồng, amra ngă tui hiư\m pă, kia\ng ba glăi tu\ yua hloh?

Tơlơi ră roai [ơi yu\ anai hăng ơi Phan Văn Hợi, kơ ia\ng khoa g^t gai ano\m ia hơdjă, wai lăng lon glai adai rơhuông tơring ]ar Lâm Đồng lăi nao kơ tơlơi anun:

-Ơ ơi, ih lăi lăng hiư\m pă, kơ tơlơi tu\ yua, ama\ng bruă yua ma\ ring bruă ia hơdjă pơ plơi pla, bôh nik [ơi plơi pla koal ataih braih kơbưi, plơi pla mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ pơ tơring ]ar Lâm Đồng ră anai?

-Ơi Phan Văn Hợi: Hdôm ring bruă ia hơdjă yua, [ơi plơi pla mơnuih [ôn sang, hơmâo sa dua ring bruă ia hơdjă tuh pơ alin tui ha\ng jơlan hdră mrô 134, 135, mơng kơnuk kơna ta, bia\ ma\ hdôm ia hlung khoer ha\ng măi, tơlơi wai lăng tơdơi tuh pơ alin man pơdong giong aka tu\ yua ôh, hơmâo sa dua boh ring bruă le\ [u yua ôh. Phun `u [ơi anai gah tơlơi wai lăng, gio\ng kơ tuh pơ alin, wai lăng [u kơja\p ôh, hrim boh plơi pla [u gleng nao ôh tơdơi kơ tuh pơ lain man pơdong, laih anun bruă yua ia anai, tơdơi tuh pơ alin man pơdong gio\ng.

-Kiăng ako\ pơdong glăi hdôm tơlơi [u klă anai, tui ha\ng ơi le\, plơi pla kho\m hơmâo jơlan hdră hiư\m pă `u?

-Ơi Phan Văn Hợi: Pioh wai lăng, tơtar yua ring bruă ia hơdjă plơi pla anai ba glăi tu\ yua, blung hlâo go\ng gai plơi pla, kho\m gleng nao hloh, kho\m g^t gai tui ten, djơ\ hdôm anih anom wai lăng brơi đua\i dar ring bruă anai, ako\ pơjing glăi hdôm mơnuih mă bruă, kiăng wai lăng ring bruă ia hơdja\ pơ plơi pla anai ba glăi tu\ yua hloh, thâo mă bruă. Tal dua, gong gai plơi pla pơ anai khom pơtô pơblang, iâo pơthưr abih ba\ng mơnuih [ôn sang wai la\ng hro\m, pơ]ruh gôp prăk kak.... Kiăng abih ba\ng mơnuih [ôn sang thâo hluh, tơlơi tu\ yua mơng Ping gah, kơnuk kơna ta tuh pơ alin man pơdong ring bruă ia hơdjă yua, kiăng bơwih bơwang brơi mơnuih [ôn sang yua ama\ng tơlơi hd^p hrim hrơi, do\ [ơi koal ataih braih kơbưi, koal plơi pla mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\.

Tơring ]ar Lâm Đồng ăt hơmâo pơs^t brơi 28 mta tơlơi pơkă pơkôl, gah bruă wai lăng ring bruă ia hơdjă yua hro\m, ama\ng tơlơi pơs^t anai, hơmâo lăi truh tơlơi djru brơi hdôm mơnuih wai lăng, brơi đuăi măi mok ia hơdjă anai, kia\ng ngă tui tơlơi pơs^t mrô 28 anai ba glăi tu\ yua, ama\ng bruă wai lăng.

-Ơ ơi! Hro\m ha\ng hdôm ring bruă hơmâo laih, dưi thâo pơ ana\p anai tơring ]ar Lâm Đồng, amra ngă tui hdra\ tuh pơ alin man pơdong lu ring bruă ia hơdjă plơi pla pơ kon. Kia\ng be\ beng lu ring bruă ia hơdjă  [u hơmâo ia yua kah ha\ng ră anai, bruă tuh pơ alin, man pơdong, ngă tui hiưm pă `u?

-Ơi Phan Văn Hợi: Ama\ng thun blan pơ ana\p anai, mơng thun 2016-2020, djơh ha\ng hdôm jơlan hdră gơ`a\m ia hơdjă mơng lon ia, laih anun nga\ hro\m hdră man pơdong plơi pla phrâo. Kơnuk kơna ta ăt hơmâo jơlan hdră ha\ng Sang mak ksai jar kmar, pok prong gah jơlan hdră ia hơdjă, ngă hdjă plơi pla ala [ôn [ơi 21 boh tơring ]ar, [ôn prong tar [ar dêh ]ar ta, ama\ng anun hơmâo tơring ]ar Lâm Đồng. Thun 2014-2015, sang bruă anai hmâo ngă tui kơ]a\u bruă, lăng  ia hơdjă yua, laih anun nga\ hơdjă anih do\ ano\ pit jum dar, pơ plơi pla ama\ng tơring ]ar. Laih anun djru brơi [irô hơmoa pơdai, pơđ^ kyar plơi pla, [irô jơnum min mơnuih [ôn sang tơring ]ar, laih anun kơ]a\u bruă anai mơng thun 2016 – 2020 kơ tơring ]ar, laih anun amra nga\ tui ama\ng ako\ thun 2016.

Ama\ng anai, hơmâo hdôm tơlơi pơkă pơkôl, gah bruă man pơdong ring bruă, tơlơi pơka\ gah wai lăng ring bruă, tơdơi kơ tuh pơ alin man pơdong, klă hloh kơ hlâo adih. Ama\ng anun,  hơmâo hro\m ha\ng mơnuih [ôn sang pơ]ruh prăk kak, ama\ng bruă pơtroa\ đing ia, mơng đing ia phun nao pơ sang hrim ano\ mơnuih [ôn sang, nga\ kah ha\ng anun kah mă hơmâo tơlơi gơgrong ba hrim pô mơnuih [ôn sang wai lăng ha\ng mă yua ia hơdjă. Ama\ng bruă anai kho\m ngă tui hdră pơtô pơblang, kiăng abih ba\ng mơnuih [ôn sang thâo hluh jơlan hdră tuh pơ alin, man pơdong laih anun yua ring bruă ia hơdjă anai na nao khăp hđong.

-Bơni kơ ih lu ho\!

                                                                        Siu H’ Prăk – Rơluch Xuân: Pô ]ih hăng pôr