VOV4.Jarai - }ing kram jing sa gơnam atông ngui kơnong kơ djuai ania Êđê đo#] hmâo, dưi pơkra mơng đing kram, đing djrao [ơi kual }ư\ Siăng.

 

Jua ]ing kram hmư\ gal, hrơ hriao. Tông [u dleh tơnap ôh, kram djrao amu` hyu e\p dong, ]ing kram jing yôm phăn mơn amăng tơlơi hơd^p mơda bôh thâo mơng djuai ania Êđê, lăng juăt biă, laih anun lăng `u klă biă amăng mông jơnum, jing jua mơ`i amăng pran jua neh wa [ơi plơi pla mơ-^t lu tơlơi ]ang rơmang, pran jua…              

           

Ring ]ing kram dưi pơkă tui mrô ]oh gluai, juăt hmâo 5, 7 [u dah 9 bôh pơgo#p glăi, djơ\ ano# `u hmâo mơn 19 bôh ]ing. Lom sa bôh hmâo jua mơ`i, er mơ`i pha ra. Lom abih bang tơtar đ^ amra jing sa jua hmư\ mơ-ak biă.

           

Tui hăng Ơi Áp, [ơi să Ea Tul, tơring glông }ư\ Mgar, tơring ]ar Daklak, bruă pơkra djop ]ing kram hă [u amu` ôh.

 

~u khom hyu amăng dlai dơlăm ruah mă hơdôm phun kram tha hmâo păng [rô djop pioh pơjing rai hơdôm jua mơ`i pha ra.

 

Kram koh giong ba glăi ]ơhmu krô năng ai `u 2 blan. Rơnoh dlông mơng đing kram mơng 29 – 45cm, păng prong mơng 7 – 9cm.

 

Tui hăng anun lom sa [e\ đing le\ sa [e\ kram krih pơjing rai sa jua mơ`i. Ơi Áp lăi kơ hơdră pơkra ]ing kram:

           

“Kram koh ba glăi ]ong amăng sa ]ra\n, laih anun ]ơhmu krô, blah jing 6 ]ra\n [u dah lu hloh kiăng djơ\ hơnong pơkă.

 

}ơhmu krô dưm kơnar tui anun kah jua mơ`i `u mơng djơ\. Hơdôm [e\ kram khom krih pơgăn dưm kơnar, dlông ber pha ra tui hluai jua phun [udah jua tơdu\. Lom blah, krih giong năng ai `u 2 ]ô atông hrom lăng jua `u djơ\ hă akă [u djơ\”.

           

}ơđai atông ]ing kram

Lom sa bôh ]ing hmâo jua mơ`i hăng er mơ`i pha ra anun mơnuih pơkra ]ing khom thâo jua mơ`i, tơngan khom thâo pioh ]ăr krih kram, đing kram hăng biă `u kiăng thâo tơlơi klai jua, ano# hleh hloh `u.

 

Lom pơkra ]ing giong, khom pioh năng ai `u 5 blan laih anun e\p lăng, yua kơ ayuh hyiăng amra ngă pơplih jua mơ`i. Lom anun, pô pơkra ]ing pơkra glăi jua ]ing kram hăng hơdră trơ\i ber h^ đing kram [u dah yua thong krih [ơi bah đing kram.

 

Am^ Hrơi, [ơi să Ea Tul, tơring glông }ư\ Mgar, tơring ]ar Daklak, ư-ang biă: đưm hlâo dih, lom akă hmâo ]ing ia kông, djuai ania Êđê thâo pơkra ]ing kram.

 

Anai le\ sa gơnam yua atông pha ra kơnong kơ djuai ania Êđê đo#] hmâo:

           

“}ing Kram yua kơ pô pơkra mă. Kâo hor kơ jua ]ing kram biă. }ing kram anet rơguăt.

 

Jua `u ăt tơtar kơtang mơn. }ing ia kông le\ pơmă, hăng ta khom hrăm atông dleh glar hloh dong”.

           

Lom atông, pô atông kep đing kram [ơi dua [e\ ako# tơ-u\t, dưm kram tha găn do\ng [ơi bah đing kram, sa bơnah dưm [ơi dlông tơ-ut, sa bơnah djă [ơi tơngan gah iao.

 

Tơngan gah hnuă djă tơla#o kyâu ngă  gai atông, atông mut [ơi krah gai kram kiăng `u mơ`i hrom hăng đing kram.

 

Jua atông ]ing hluai tui kơ jua atông. Bơ\ jua hr^ dưi pơkra hăng hơdră đing đ^ đing trun [ơi tơngan ta djă.

           

Ring ]ing kram ăt hmâo djop er kah hăng ]ing ia kông mơn. Khă hnun hai, ]ing kram je# giăm hăng neh wa djuai ania Êđê hloh, yua kơ lăng `u pơkra amu` hăng gơnam pioh pơkra amu` hyu hơduah e\p.

 

Ơi Zim, [ơi [ôn Kniêt, să Ea Ktur, tơring glông }ư\ Kui`, tơring ]ar Daklak, brơi thâo:

           

“}ing ia kông lom ngă yang [udah lom hmâo hlơi [u hiam drơi thơ anun kah mơng mă ba tơbiă atông.

 

Bơ\ ]ing kram le\ atông hmư\ ngui đo#], hor atông hơbin le\ atông, [u hmâo kom hne adih ôh, mă yua amăng hơdôm mông ngui ngor kah hăng gông bro#, tak tar…

 

}ing kram ăt hmâo lu er kah hăng ]ing ia kông mơn, ăt dưi atông hơdôm tơlơi atông tui tơlơi adôh đưm djuai ania Êđê mơn, tui hluai tơlơi thâo atông mơng hrim ]ô mơnuih.

 

Hmâo sa tơlơi le\ ]ing ia kông ta khom blơi `u yôm, bơ\ ]ing kram le\ ta thâo pơkra mă”.     

           

Hăng lu er atông hăng jua mơ`i hmư\ mơ-ak, jua ]ing kram [u djơ\ kơnong kơ jua ]ing, pioh hmư\ ngui tơdơi kơ hơdôm mông mă bruă dleh glar đo#] ôh mơ\, `u do# jing sa er mơ`i  hling hlang, tô bơnga] jua ană mơnuih hăng anih yang rơbang dong .

 

Yua anun  mơ\ ]ing kram dưi mă yua amăng lu mông ngă yang mơng plơi pla, ngă yang mơng hơdôm bôh sang ano# djuai ania Êđê.

 

Khă hnun hai, rơnoh kơja\p `u [u sui ôh (kơnong hmâo 3 thun le\ jua mơ`i `u [u djơ\ dong tah hăng [u dưi pơkra glăi ôh), lom anun ană plơi do# [ia\ mơnuih thâo pơkra ]ing kram hăng pơtô glăi er, jua atông ]ing kram.

 

Yua anun yơh gru pha ra hmâo ]ing kram mơng djuai ania Êđê glăk [ơ [rư\ rơngiă tui, khom hmâo tơlơi tuh pơplai hmao tlôn pioh djă lui, pơlar đ^ `u. 

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr