VOV4.Jarai - Hơdôm thun laih rơgao, bruă mơnuih ngă hmua pơplông bơwih [ong huă rơgơi amăng tơirng c\ar Kontum pơphun dik dak hăng ba glăi tu\ yua, gum pơgôp amăng bruă pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong huă – mơnuih mơnam amăng tơirng c\ar, ngă pơplih amăng kual.

 

Lu mơnuih ngă hmua [u djơ\ kơnong bơwih [ong huă rơgơi đôc\ ôh mơ\ ăt pơgôp prong prin amăng plơi pla. {ing gơ`u le\ [ing mơnuih ba gru, gum pơgôp pơđ^ kyar amăng plơi pla, kual mơnuih djuai ania [iă [ơi [on lan.

 

Lăi nao ơi A Hình (56 thun) – Khua grup mơnuih ngă hmua să Tê Xăng (tơring glông Tu Mơ Rông), neh met wa amăng [ut plơi Dak Song – plơi pla `u do\ hơdip lêng kơ lăng yôm biă mă.

 

{u djơ\ kơnong pran jua gir run, găn rơgao tơnap tap amăng tơlơi bơwih [ong huă đôc\ ôh mơ, `u ăt le\ sa c\ô mơnuih thâo djru tơdruă, djru brơi lu mơnuih amăng plơi pla pơklaih mơng [un rin, hrưn đ^ pơdrong asah.

 

Ơi A Hình bơră ruai glăi, mơng thun 2000 pơ anăp, neh met wa [ơi să Tê Xăng lêng ngă pơdai 1 thun 1 wo\t, pơdai yuă hơpuă [u djop asơi huă yua anun yơh ngă tơlơi hơdip tơnap tap biă mă.

 

~u pơm^n na nao kiăng kơ hơmâo hơdră ngă hmua pơplih phrâo amăng sang ano\ laih dong pơtô pơblang brơi neh met wa pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong huă sang ano\, pơklaih mơng [un rin.

 

Thun 2004, ơi A Hình mă 15 klăk prăk nao pơ Gialai blơi 100 tơnă gor plum ba glăi pla hăng pơdjuai pơjeh djru brơi neh met wa. Găn rơgao hơdôm bơyan pla, phun hơbơi plum pơhrui hmâo hmăi biă mă, djru brơi sa, dua boh sang ano\ hơmâo dong prăk pơhrui.

 

Thun 2008, lăng tui amăng tivi hăng hmư\ amăng [rô|, ơi A Hình thâo neh met wa amăng tơring glông Nam Trà My (tơring c\ar Quảng Nam) glăk pơđ^ kyar bruă pla sâm Ngọc Linh hăng dưi pơklaih mơng [un rin.

 

~u gir kơtir găn rơgăn hơdôm pluh km nao pơ kual arăng pla phun sâm yôm anai. Tơdơi kơ 1 wo\t hrơi tơjuh hrăm [ơi anai, `u mă 100 klăk prăk blơi 100 asar pơjeh hăng 50 phun sâm Ngọc Linh mơng 1 truh 2 thun ba glăi pơ să Tê Xăng pla.

 

Amăng hơdôm thun tơdơi anun, yua kơ gir kơtir mă bruă, đang pla sâm Ngọc Linh hăng kual lo\n dlông 1.900m mơng ơi A Hình hluh đ^ hiam biă mă. ~u gir run găn rơgao đ^ hăng kriang c\ư\ hyu e\p hơdôm phun sâm Ngọc Linh amăng glai klô ba glăi pla pơ đang hmua kiăng kơ pơdjuai pơjeh.

 

Hơmâo pơjeh mơng hơdôm phun sâm pơhrui, `u pơdjai jing anah ngă pơjeh. Truh ră anai, đang pla sâm Ngọc Linh sang ano\ `u hơmâo hơdôm rơtuh phun amăng ha mơkrah ektar.

 

{u pơdơi [ơi bruă pla phun sâm Ngọc Linh, ơi A Hình ăt pla dong 5 ektar phun [ơi lơi, 5 ektar phun hơbơi plum, 2 ektar kơphê, 3 ar phun sâm hre\ hăng phun lan, rông 20 drơi un, 10 drơi rơmô, 5 drơi kơbao … hăng hơbô| bruă bơwih [ong huă mơng `u, prăk pơhrui amăng r^m thun tơdơi kơ duh h^ abih prăk tuh pơ alin sang ano\ `u do\ glăi rơbêh 500 klăk prăk.

 

Ơi A Hình brơi thâo, mơng hrơi pla sâm Ngọc Linh hro\m hăng hơdôm phun akha kyâo pơko\n, `u lêng pơtô brơi, djru pơjeh hăng anah phun pla hăng nua rơgêh kiăng neh met wa pok prong pla pơjing.

 

Hro\m hăng anun, hăng hơbô| bruă bơwih [ong huă mơng `u, `u djru brơi bruă mă brơi lu mơnuih mă bruă amăng plơi pla, biă mă `u le\ amăng bruă pơhrui. Truh ră anai, hơmâo lu sang ano\ amăng să Tê Xăng glăk [ơ[rư\ pơklaih mơng [un rin hăng tơlơi hơdip jai hrơi hơđong tui.

 

Ăt tui hăng ơi A Hình mơn, ơi A Hiếu (49 thun) do\ [ơi [ut plơi Kon Gung, să Đăk Mar, tơirng glông Đăk Hà le\ sa amăng hơmâo c\ô mơnuih ngă hmua rơgơi amăng tơring glông Đăk Hà thâo tu\ mă tơlơi gêh gal amăng kual mơnai hăng ayuh hyiăng kiăng pơđ^ kyar hơbô| bruă ngă đang hmua lăp djơ\.

 

Mơng do\ tơdăm, ơi A Hiếu gir kơtir mă bruă yơh hăng pơm^n kho\m pơklaih mơng [un rin. Lu thun hơduah e\p, hrăm tui arăng, gir run hyu c\ong jơnah jah glai, ơi A Hiếu pơphun ngă hmua pơdai, pla hơbơi plum. Mă bruă thâo pơkrem, tơdơi anai `u pla dong phun [ơi lời, phun kơphê hăng kơsu.

 

Truh ră anai, abih tih hmua pla pơjing kơ sang ano\ A Hiếu giăm 11 ektar. Pơhrui tơdơi kơ duh h^ abih prăk tuh pơ alin le\ 1 klai 200 klăk prăk r^m thun. Hăng hơbô| bruă pla pơjing mơng `u, ơi A Hiếu djru brơi 18 c\ô mơnuih hơmâo bruă mă, 350 mơnuih hơmâo bruă mă amăng r^m bơyan yuă hơpuă, pe\ pơhrui gơnam tam.

 

{u djơ\ kơnong bơwih [ong huă rơgơi đôc\ ôh mơ\, ơi A Hiếu ăt pơtô brơi neh met wa ngă hmua dong, djru gơnam [ong huă, pơjeh phun pla, hlô mơnong rông hăng brơi c\an prăk [u mă kmlai ôh hăng nua prăk rơbêh 200 klăk prăk brơi hơdôm sang ano\ [un rin pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong huă.

 

~u gir run pơtô pơblang brơi neh met wa pơhlôm hơđong amăng plơi pla, anăm hmư\ tui [ing sat pơc\ut pơc\ao amăng djuai ania hăng amăng tơlơi đăo, lăi sat kơ Ping gah, Kơnuk kơna, pơc\lah djop djuai ania; `u ăt yua măi kai kơ sang ano\ pơdu\ pơgiăng gơnam tam man pơdong, djru lu wo\t amăng bruă man pơkra jơlan glông amăng plơi pla….

 

Tơring c\ar Kontum ăt do\ lu mơnuih ngă hmua thâo rơgơi anun le\ ơi Nguyễn Khắc Phương (54 thun) do\ [ơi [ut plơi 8, tơring kual Đăk Rve, tơring glông Kon Braih, mơnuih mă lu pri “Mơnuih ngă hmua Việt Nam thâo rơgơi thun 2018’’. Hăng bruă pla kơphê, kơsu, tiu amăng đang hmua 11 ektar, r^m thun, ơi Phương pơhrui giăm 1 klai 700 klăk prăk tơdơi duh h^ abih prăk tuh pơ alin.

 

Laih dong ayong A Thi (36 thun) do\ [ơi [ut plơi Kon Tu Dốp 2, să Pô Kô, tơring glông Đăk Tô, mơnuih arăng [ơk pri ‘’Mơnuih ngă hmua Việt Nam thâo rơgơi thun 2019’’.

 

Hăng bruă pla hơbơi plum, kơphê, kơsu, rông akan hăng đang hmua 24 ektar, ayong A Thi hơmâo pơhrui r^m thun giăm 2 klai prăk. Ayong hơmâo djru brơi 20 c\ô mơnuih hơmâo bruă mă hăng hơdôm rơtuh c\ô mơnuih hơmâo bruă mă amăng bơyan yuă hơpuă, pe\ pơhrui …

 

Tơdơi kơ arăng [ơk pri mơnuih ngă hmua Việt Nam thâo rơgơi, [ing mơnuih ngă hmua anun le\ A Hình, A Hiếu, Nguyễn Khắc Phương [udah A Thi ăt to\ tui gir run, hrăm mă yua boh thâo phrâo amăng tơlơi bơwih [ong huă tui rơnuk phrâo hăng [u pơdơi gum pơgôp amăng bruă pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong huă amăng să. {ing gơ`u le\ [ing mơnuih ba gru brơi mơnuih ngă hmua pơko\n hrăm hăng hla tui.

Siu Đoan: Pơblang hăng pôr