VOV4.Jarai - Jơnum gru grua boh thâo dêh čar ta pơhun lăi pơthâo abih bang Tơlơi pơtrun hơmâo Jơnum Khua git gai Ping gah dêh čar tal 13 yua Ding jum kơđi čar, Khul khua apăn bruă ping gah pơphun hơmâo čang rơmang kah hăng sa “mông jơnum Diên Hồng kơ gru grua boh thâo mơng Ping gah” phrâo hơmâo pơphun ƀơi Hà Nội. Ƀơi mông jơnum, ƀing khua pơƀut bơkơtuai bruă pơphun, pok pơhai hơdră pơđĭ kyar gru grua boh thâo truh thun 2030, laih dong ngă rơđah hơdôm bruă gah tơlơi pơmin hăng tơlơi hơmâo sit mơng gru grua boh thâo amăng pơđĭ kyar tañ, hơđong kơjăp mơng lŏn ia; pơƀuh brơi hơdră bruă rơđah rơđông, lăp djơ̆ či pơplih kiăng đĭ kyar gru grua boh thâo, ană mơnuih Việt Nam.

Hră lăi glăi ƀơi mông Jơnum lăi rơđah: gru grua Việt Nam jing tơlơi hơmâo mơng hơdôm rơbâo thun mă bruă, pơčeh phrâo, gir run akŏ pơjing lŏn ia, djă bong lŏn ia, jing tơlơi hơmâo mơng bruă pơbưp, hla tui gru grua hiam mơng lu dêh čar, ƀu pơdơi pơdă ngă hiam tui gru grua mơng dêh čar ta pô. Tơdơi kơ giăm 35 thun pơplih phrâo, djŏp mơnuih amăng dêh čar ta lăng yôm kơ bruă pơtô pơhrăm ană mơnuih jai hrơi klă hloh mơng hrơi phrâo tơkeng, ƀơi hơdôm gưl hrăm; pơƀut pơtô boh hră wơ̆t hăng pơtô ngă mơnuih klă, ngă mơnuih thâo rơgơi. Pơhiăp ƀơi mông jơnum, Khua ding jum Gru grua boh thâo Bơkơjăp drơi jăn hăng Tuai čuă ngui Nguyễn Văn Hùng lăi: Anŏ hiam mơng tơlơi pơmin pran jua hơmâo djă pioh, pơtrut tui, pơplih phrâo tui jơlan lăp djơ̆ hăng tơlơi bơwih ƀong sĭ mơdrô, mut hrŏm hăng jar kmar. Lu gru grua boh thâo yôm hơmâo pơpŭ. Gru grua boh thâo djuai ƀiă hơmâo lăng ba, răk lui, pơtrut đĭ, biă ñu bruă pơgang ba ječ ameč gru grua boh thâo mơng djuai ania ƀiă.

“Amăng glông pơđĭ kyar gru grua boh thâo Việt Nam tơdơi kơ 35 thun pơplih phrâo brơi ƀuh, tơlơi thâo hluh kơ gru grua boh thâo, plơi pla, ană mơnuih ta jai hrơi dlăm hloh. Tơlơi pơmin, tơlơi hơdip - tơlơi phun mơng gru grua hơmâo pơplih phrâo klă; tơlơi phiăn gah gru grua hơmâo čih pơkra jai hrơi djŏp hloh, ngă amuñ brơi mơnuih ƀon sang gum pơčeh phrâo hăng čơkă mă tơlơi hiam mơng gru grua ba glăi....Tơlơi dưi ngă pơsit brơi laih, lơ̆m dêh čar ta tơnap tap lĕ gru grua boh thâo hiam anun hơmâo râu mơdưh, pơtrut tui kơtang hloh; pran jua khăp kơ lŏn ia, thâo gum pơgôp, djru nao rai tơdruă, djă gru grua djuai ania Việt Nam jai hrơi rơđah bơngač”.

Mông jơnum.

Ƀơi mông jơnum, pơ ala kơ khua mua ƀon prong Hà Nội; tơring čar Thừa Thiên Huế hăng tơring čar An Giang hơmâo lăi nao rơđah biă kơ tơlơi dưi ngă hăng tơlơi kiăng djă pioh, kơđiăng lui amăng bruă pơtrut đĭ anŏ yôm mơng gru grua, akŏ pơjing hăng pơđĭ kyar bơwih ƀong huă - mơnuih mơnam. Pô pơ ala kơ ƀing rơgơi kơhnâo,mơnuih thâo hră, mơnuih rơgơi bruă adoh suang hơmâo lăi gru grua - ană mơnuih jing tơlơi pơhlôm pơđĭ kyar hơđong kơjăp mơng Việt Nam. Nai tha prin, nai prin tha boh thâo ia rơgơi Vũ Minh Giang, Khua khul apăn bruă kơsem min boh thâo hăng pơtô pơjuăt, Sang hră Đại học Quốc gia Hà Nội lăi tơlơi anai pơsit tơlơi truh kih amăng bruă pơđĭ kyar lŏn ia, ngă pơdrong lŏn ia lĕ râu mơdưh pran jua kơtưn kơ bruă mơng djuai ania ta. Tơlơi kiăng khăp, kơtưn kơ bruă amra ba truh tơlơi đăo gơnang hăng dưi pơplih jing tơlơi hơmâo hơđăp mơng lŏn ia jing tơlơi gêh gal, pran kơtang:    

“Hơdră ngă bruă yôm blung a lĕ khŏm pơplih phrâo tơlơi pơmin. Blung a lĕ ta khŏm thâo hluh dlăm gru grua ƀu djơ̆ kơnong sa mơta bruă đôč ôh ƀing ta khŏm thâo hluh gru grua ngă atur ngă phun mơng tơlơi pơmin pran jua mơng abih bang mơnuih, jing bơngăt tơlang tơleh, jing tơlơi kơdrưh mơng sa djuai ania. Amăng rơnuk anai, gru grua ƀu kơnong kông ngăn kiăng ƀing ta djă pioh, ƀu-eng, kơdrưh kơ-ang đôč ôh, khŏm hơmâo lăng jing pran kơtang rơmuăn mơng lŏn ia đah mơng dưi pok prong ngă hrŏm hăng bơkơtưn dưm kơnar ƀơi jar kmar”.

Pơhiăp ƀơi mông Jơnum, Kơ-iăng khua dêh čar ơi Vũ Đức Đam ăt lăi mơn, bruă brơi mă yua hơdră pơđĭ kyar gru grua truh thun 2030 khŏm râu mơdưh pran jua kơtưn, čang rơmang mơng abih bang mơnuih, pơđĭ tui tơlơi pơčeh phrâo, pran kơtang mơng abih bang mơnuih ƀon sang či pơđĭ kyar tañ hăng hơđong kơjăp. Kiăng dưi ngă tơlơi anai, ƀing ngă bruă gah gru grua khŏm thâo hluh kơ tơlơi pơmin hiam hăng tơlơi hơdip hiam:

“Abih bang mơnuih lêng hơmâo bơni hiam, pơdrong, hrăm rơgơi ƀu mơ-ak hloh kơ tơlơi bơni mơnuih hơdip thâo pơmin. Kâo kiăng djŏp gưl, anom bruă lăng nao hloh kơ anŏ hiam mơng gru grua. Pioh kơ gru grua lu hrơi mông, lu mơnuih mă bruă hloh. Pơpŭ kơ gru grua hiam mơng djuai ania Việt Nam ta. Ƀing ta ƀu pơ-ư pơ-ang ôh samơ̆ pơbuă tui pran jua kơdrưh kơ-ang djuai ania ta. Ƀing ta amra akŏ pơdong, pơđĭ kyar lŏn ia pơđĭ kyar pơdrong asah hăng gru grua boh thâo hiam Việt Nam rơđah bơngač, rô hrŏm amăng gru grua boh thâo hiam mơng ană mơnuih ta”.

Mơng 6 tơlơi djă pioh kiăng kơđiăng lui, Jơnum gru grua boh thâo dêh čar ta tŭ ư hrŏm tơlơi gơñăm kiăng ngă hăng hơdră pơsir đah mơng akŏ pơdong hăng pơtrut tui gru grua, pran kơtang ană mơnuih Việt Nam amăng hrơi pơ anăp. Amăng anun pơƀut akŏ pơjing gru grua hăng ană mơnuih Việt Nam pơđĭ kyar abih bang, anăp nao chân - thiện - mỹ (tơlơi klă, tơlơi hiam) thâo hluh dlăm pran jua mơng djuai ania, mơnuih ƀon sang ngă pô, boh thâo hăng tơlơi klă hiam mơng ană mơnuih. Khua apăn bruă ping gah, Khua anom pơtô bruă Ping gah dêh čar ơi Nguyễn Trọng Nghĩa lăi rơđah:

“Pơƀut kơsem min boh thâo, pơsit hăng pok pơhai akŏ pơjing tơlơi yôm mơng dêh čar, anŏ yôm mơng gru grua, anŏ yôm mơng ană mơnuih Việt Nam pơlir hăng djă pioh, pơtrut tui gru grua mơng sang anŏ Việt Nam amăng rơnuk phrâo. Lăng ba pơjing ană mơnuih Việt Nam pơđĭ kyar abih bang, phun ñu lĕ pơbuă tui pran jua khăp kơ lŏn ia, pran jua kơdrưh kơ-ang djuai ania, tơlơi hơdip hiam, pran jua hiam. Pơlir hăng pơjing, hrăm tui kiăng hơmâo tơlơi pơmin hiam, ngă tui tơlơi dưi ană mơnuih, tơlơi dưi hăng bruă kiăng ngă mơng rim čô mơnuih”.

Khua anom pơtô bruă Ping gah dêh čar ơi Nguyễn Trọng Nghĩa đĭ pơhiăp.

Siu H’Mai: Pơblang