VOV4.Jarai-Mă yua dơ\ng mơ\ng thun 2010, truh ră anai, Plơi Gru grua hăng Tuai ]uă ngui djop djuai ania Việt Nam, [ơi să Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội laih anun glăk ngă tui, lăng kah hăng sa boh sang hrom kơ 54 djuai ania adơi ayong.

{u djơ\ kơnong anih nao ]uă lăng, ngui ngor mơak đô] ôh, Plơi Gru grua anai do\ jing anih pơphun tơlơi jơnum mơak, pơdah glăi gru grua tơlơi phiăn, tơlơi ngui ngor đưm, kiăng ngă kjăp tơlơi gum pơgôp kơplah wah djop djuai ania Việt Nam hăng pơpu\ đ^, bang bơnga] tui gơnam tuai ]uă ngui amăng plơi Gru grua djop djuai ania Việt Nam ta.

Khă tui anun, hrom hăng boh tơhnal dưi ngă laih, hơdôm mơta gơnam pioh tuai ]uă ngui, e\p lăng hăng mă yua amăng plơi anai arăng [uh do\ kơ[ah lu biă mă.

Tơlơi ]ih anai lăi nao kơ tơlơi pơgôp hiăp ngă hiư\m pă plơi Gru grua dưi mă yua abih ano\ gêh gal hăng gơnam hơmâo laih hlâo bơwih brơi kơ tuai ]uă ngui klă hloh.

Dơ\ng mơ\ng pơphun mă bruă truh ră anai, Khua mua wai lăng Plơi Gru grua hăng tuai ]uă ngui djop djuai ania Việt Nam hơmâo lu tơlơi bơblih phrâo amăng bruă mă, djru hrom bruă ba tuai ]uă lăng hăng bơwih bơwang [ơi plơi Gru grua anai.

Bruă ba gru grua mơ\ng djop djuai ania [iă, pơdah thâo ano\ phun gru grua đưm mơ\ng lu tơring ]ar ataih kah hăng Hà Giang, Gia Lai, Sóc Trăng…kơ bruă ngă pơphun na nao lu mơta tơlơi ngui ngor jơnum, pơkra ming gơnam tam bơwih brơi kơ tuai rơnguai ngui ngor nao lăng amăng plơi.

Amăng anih pơkă hnong, kăng pơpha pioh pla bơnga ang, bơnga tam giác mạch, [udah pơdah thâo lu mơta gơnam tam pơhrôp hiam pơkra rai mơ\ng kyâo pơtâo hơmâo ba mơ\ng djop plơi pla amăng dêh ]ar, ba pơdă kiăng [ing tuai nao e\p lăng mơak pran jua hyu ngui.

R^m blan, khua mua wai lăng plơi anai hơmâo pơdah thâo lu bruă mă, pơ[uh brơi lu tơlơi ngui ngor, ngă yang rơbang đưm mơ\ng djuai ania [iă, kiăng wai pơgang pioh pơđ^ tui tơlơi gum pơgôp djuai ania, thâo hluh nao rai tơdruă tơlơi thâo thăi mơ\ng djop djuai ania.

Khă tui anun, bruă mă bơwih brơi pơkra ming gơnam kơ tuai ]uă ngui [ơi plơi Gru grua anai do\ kơ[ah lu mơta.

Boh nik `u bơwih brơi bruă pơkra ming jơlan glông, anih do\ tuai jưh, do\ glăi pơdơi pơdă mơmo\t mlam amăng plơi ră anai [iă đơi.

Yă Nguyễn Thị Kim Anh-sa ]ô mơnuih dêh ]ar Việt Nam do\ pơ dêh ]ar Angle lăi, r^m thun `u hăng sang ano\ glăi pơdơi amăng bơyan puih, tơdơi kơ ha mlam pơdơi pơdă [ơi plơi anai `u lăi:

‘’Plơi gru grua djop djuai ania Việt Nam, r^m thun kâo rai pơ anai soh, dơ\ng mơ\ng phrâo ako\ pơjing plơi, kâo glăi ]uă pơ anai laih.

 Abih bang tal hlâo, kâo aka [u đih glăi pơ plơi anai ôh. Samơ\ rơgao ha mlam kâo đih glăi pơ anai ăt [uh rơđah ano\ aka [u gêh gal.

Jơlan glông nao rai, anih do\, sang pơdơi homestay khom hơmâo djop gơnam yua, ia mơ`um, măi telephôn, internet, akhăn sut [o#, khom hơmâo.

 {u hơmâo ôh mơ\, anun le\ kơ mơnuih Việt Nam ta ako\n hơmâo lơi. bơ mơnuih dêh ]ar ta] rơngiao jai kraih yơh arăng [u kiăng do\ ôh’’.

Djơ\ hrom hăng tơlơi pơmin mơ\ng yă Nguyễn Thị Kim Anh, ơi Nguyễn Đức Khoa, nai pơtô sang hră Cao Đẳng Đại Việt, sa amăng hơdôm anih pơtô hrăm, dưi hơmâo anom bruă wai lăng tuai ]uă ngui jao pơphun pơtô hrăm hăng pơplông mă hră pơsit wai lăng bruă tuai ]uă ngui, hrom hăng pơtô [ing pôr pơthâo tơlơi pơhing gru grua plơi gru grua anai; plơi gru grua kiăng pơsir h^ tơlơi do\ kơ[ah bơwih brơi tuai ]uă ngui do\ pơdơi pơdă.

Khom pơtô hrăm brơi kơ [ing mơnuih thâo gah bruă gru grua jing mơnuih djuai ania [iă mơtam do\ [ơi plơi Gru grua anai tu\ jum bơwih brơi kơ tuai ]uă ngui pơdơi pơdă amăng sang gru đưm plơi pla anai.

 Hrom hăng anun, ơi Khoa do\ pơ]râo brơi hơdôm tơlơi kơ[ah lơ\m pôr pơthâo tơlơi pơhing phun tơdu\ kơ gru grua đưm brơi [ing tuai thâo:

‘’Hlâo adih, kâo ăt tom pơtô laih mơnuih pôr pơthâo tơlơi pơhing kơ gru grua plơi anai.

Samơ\ amăng thun blan rơgao, phrâo anai hmư\ tơlơi lăi pơthâo mơ\ng [ing gơ`u aka [u djơ\ gal ôh.

Plơi Gru grua khom ]ih pơthâo glăi hơdră pôr pơthâo tơlơi pơhing gru grua laih anun pơđ^ tui tơlơi thâo thăi mơ\ng [ing pôr pơthâo [ơi anih pơdă gơnam gru grua.

{ơi djop anih nao ]uă ngui, khom hơmâo hră pơ-ar ]ih glăi pơdah thâo kơ tuai [uh hăng djă pioh tơlơi pơhing ră ruai kơ djop djuai ania pơdjơ\ nao gru grua anun.

Tơlơi pơhing [iă đơi, anun yơh nua yom kơ gru grua ăt trun h^ mơ\n. Ăt kah hăng anun mơ\n, [ing gơmơi prăp lui sa boh rơdêh [ong pil đ^ hyu pơgiăng tuai hơmâo sa boh mikrô pôr tơlơi pơhiăp anet, dưm amăng rơdêh, kiăng kơ pô mơgăt rơdêh nao truh pơpă le\ pok brơi tuai hmư\ pôr tơlơi pơhing kơ gru grua’’.

Tui hăng anom bruă tuai ]uă ngui, amăng 10 blan ako\ thun, tuai hyu ngui nao pơ plơi prong jưh jom Hà Nội truh kơ 20 klăk wơ\t, amăng anun tuai jar kmar le\ 5 klăk wơ\t.

Samơ\ mrô tuai nao pơ plơi Gru grua hăng tuai ]uă ngui djop djuai ania Việt Nam le\ kơnong 600 rơbâo wơ\t đô].

Bruă phun hrưn đ^ mơ\ng plơi gru grua anun thun anai le\ ăt do\ glăi 700 rơbâo wơ\t đô]. Ơi Trịnh Ngọc Chung-Kơ-iăng khua wai lăng plơi gru grua hăng tuai ]uă ngui djop djuai ania Việt Nam brơi thâo, phun `u tơlơi do\ kơ[ah yua kơ bruă pơphun aka [u djơ\, mơnuih mă bruă do\ [iă đơi.

Khua mua wai lăng plơi gru grua ăt pok lu bruă mă kiăng hơmâo na nao mơnuih djru ngă hrom kiăng djop h^ bruă mă phrâo pioh kơ tuai ]uă ngui e\p lăng:

‘’Kơ boh tơhnal ngă bruă hrom pơ anăp anai mơ\ng [ing gơmơi le\, hơmâo 2 tơlơi gơmơi amra git gai ngă khom dưi.

Sa le\ bruă bơwih bơwang, gơmơi amra ngă anih pơdơi pơdă, do\ glăi đih pit pơ sang gru grua, [ong huă, ngă bruă hrom kah hăng do\ amăng plơi pla mơtam.

Gơmơi pơtô brơi hơdră pơphun ngui ngor gru grua [ơi lu anih amăng plơi pla lơ\m Hà Nội.

Gơmơi ăt iâu pơthưr tuh pơ alin man pơkra anih do\ glăi, đih pit klă hiam. Ta [uh rơđah bruă ngă anun aka ngă giong ôh.

{ing gơmơi gleng nao kơ anih ngui ngor lăng glai klô kyâo pơtâo, lo\m mơnai, hnoh ia ngă hiam glăi anih pơdong homestay.

Dua le\ gơmơi pơtrut ngă bruă pơtô pơblang, pôr pơthâo hăng pơlir hrom hơbit djop anih ba tuai hyu ngui kiăng thâo’’.

Pơdong [ơi plơi prong Sơn Tây, sa amăng hơdôm anih hơmâo jơlan rô nao rai phun amăng plơi prong jưh jom,  anih prong rơhaih truh kơ 1500 hektar, wơ\t jơlah ia, lo\n hang, tuh pơ alin man pơdong lu ring bruă sang do\ tui hơbo# gru grua đưm 54 djuai ania adơi ayong, Plơi gru grua hăng Tuai ]uă ngui djop djuai ania Việt Nam hơmâo lu tơlơi gêh gal, jing anih pơhư] lu mơnuih nao e\p lăng, hor hơduah e\p gru grua thâo thăi đưm, biă mă `u gru grua djop djuai ania kual ataih.

Hăng tơlơi bơblih phrâo mơ\ [ing khua mua wai lăng plơi pla [uăn, amra pơdong plơi Gru grua djop djuai ania Việt Nam, ta` jing anih pơhư] tuai nao e\p lăng, do\ glăi ngui ngor, ăt kah hăng ngă klă bruă pơtruh nao rai, lăi pơthâo gơnam gru grua đưm djop djuai ania kơ tuai thâo hăng hor nao e\p lăng.

Nay Jek: Pơblang hăng pôr