VOV4.Jarai - Thun 2020 hơmâo tơlơi yôm phara biă hăng 132 boh sang ano\ djuai ania Bahnar Rơ Ngao, do\ [ơi plơi Kon Trang Long Loi, tơring kual Đăk Hà, tơring ]ar Kon Tum. Hơmâo gong gai hăng anom bruă gru grua, mơnuih [on sang, nao hlâo le\ [ing hlăk ai amăng plơi gum hro\m man pơdong Plơi hyu c\uă ngui jing anih hyu c\uă ngui mơng tuai rơnguai jê| ataih lơ\m nao pơ Kon Tum. Hăng bruă pok tơlơi bơwih [ong phrâo, hyu c\uă ngui amăng plơi pla glăk djru mơnuih [on sang plơi Kon Trang Long Loi hơmâo prăk lu, pơplih tơlơi hơdip. Anai le\ tơlơi gêh gal biă mă kiăng mơnuih [on sang djă pioh, pơtrut tui ano\ yôm mơng gru grua boh thâo đưm.

Nao pơ Kon Trang Long Loi amăng hrơi ako\ thun phrâo 2021, [ing tuai hơmâo hơdip hro\m hăng ayuh hyiăng hiam, hăng ano\ [u-eng kơ tuai rơnguai mơng mơnuih [on sang [ơi plơi pla hiam pơdong giăm hang ia. Mơng hrơi drai ia apui lơtrik Plei Krông hơmâo man pơdong, hơmâo ano\ mut hro\m mơng ia krông Pô Kô hing ang wơ\t hăng dơnao ia jing pơjing rai Kon Trang Long Loi jai jrơi hiam hloh.

Wơ\t hăng [ing do\ pơ tơring glông Đăk Hà, hlâo adih lu wơ\t laih nao pơ Kon Trang Long Loi, ră anai ăt lăng hling hlang mơn hăng tơlơi pơplih tui anai. Ơi Hoàng Ngọc Danh, 70 thun lăi: tơlơi djơ\ hro\m kơplah wah gru đưm hăng rơnuk phrâo, ayuh hyiăng kriang pơtâo hăng ană mơnuih [ơi anai, jing ngă `u lăng mơ-ak biă:

“Đưm hlâo adih phara, ră anai phara, lăng kơdrưh biă mă. Pok anih tuai hyu ngui hiam. Kơphê, đang hmua, c\im por hyu, c\ư\, kơtuăi lăng hiam biă mă djơ\ hăng pran kiăng mơng ană plơi biă. Kâo lăng anih c\uă ngui anai rơ-ơ\, djơ\ pran kâo biă”.

Kon Trang Long Loi le\ Plơi c\uă ngui blung a mơng tơring glông Đăk Hà hăng tal 3 mơng tơring ]ar Kon Tum. Kiăng dưi pơsit ngă anih tuai hyu ngui mơng tơring ]ar amăng kơplah wah thun 2020, 132 boh sang ano\ hăng giăm 800 c\ô mơnuih amăng plơi gum djru nao rai, gơgrong bruă amăng bruă man pơdong Plơi tuai hyu ngui. Tơlơi [ing ta tlao hok biă mă le\ [ing hlăk ai yơh nao hlâo gum djru pơkra rai gơnam pioh kơ tuai hyu ngui. Amai Y Le pô do\ mă bruă [ơi anih tuai hyu ngui đang bơnga ter hang ia krông brơi thâo, tuai c\uă ngui amăng plơi pla jing ba glăi bruă mă, prăk kăk laih anun ba glăi ano\ mơ-ak kơ ană plơi, biă `u amăng hrơi ngui ngor prong, hrơi Tê|t tui anai:

“Mơng hrơi hơmâo anih tuai hyu ngui amăng plơi pla, neh met wa hơmâo bruă mă, ană plơi thâo pơmin hloh mơn. Neh met wa gir kơtir ngă bruă, gum c\ơkă tuai rai ngui. Hơdôm tơlơi ngui ngor prong hơmâo [ing ta, c\ơđai, đah rơkơi đah kơmơi lêng kơ nao soh, [u hơmâo pô rơkut. Tui hăng hrơi anai, [ơi anih c\uă lăng đang bơnga anai hơmâo 11, 12 c\ô mơnuih glăk ngă bruă. Yua hơmâo prăk pơhrui mơng bruă bơwih brơi kơ tuai hyu ngui mơn neh met wa jing hok mơ-ak, tơlơi hơdip plai [iă laih tơnap”.

Tơdrun ia plơi Kon Trang Long Loi.

Kiăng bruă tuai hyu ngui amăng plơi pla mơng Kon Trang Long Loi mă bruă djơ\ hơdră, kiăng tuai mơ-ak, ngă pơhưc\ [ing tuai mơng hrơi blung a nao ngui, Jơnum min mơnuih [on sang tơring kual Đăk Hà hơmâo pơdong Grup ngă hro\m Tuai hyu ngui amăng plơi pla hăng Anom bruă wai lăng Tuai hyu ngui amăng plơi pla hơmâo ding kơna phun wai lăng amăng plơi. Yu\ tơlơi git gai mơng Grup ngă hro\m hăng Anom wai lăng, bruă kah pơpha bruă mă bơwih brơi [ing tuai hơmâo ngă djơ\ hơdră. Ayong A Thum, pô pla bơnga [ơi anih tuai hyu ngui amăng lăm dơnao ia drai ia apui lơtrik Plei Krông hok mơ-ak brơi thâo:

“Kâo juăt bruă pla bơnga pơhrup brơi kiăng hiam [ơi anih tuai c\uă ngui anai. Tơdah hơmâo tuai rai le\ kâo ăt rơmet brơi rơdêh [ing tuai krep ha anih. Prăk apah ha blan le\ 4 klăk. Sang kâo ăt hơmâo mơn sa, dua djuai phun pla, ră anai hơmâo thim prăk mơng bruă bơ wih brơi tuai hyu ngui dong jing tơlơi hơdip đ^ đăi laih”

Nao pơ Kon Trang Long Loi hơdôm hrơi ako\ thun 2021, [ing tuai hơdip hro\m hăng anih gru đưm mơng djuai ania Bahnar. Hro\m hăng [ong asơi koc\, mơ`um tơpai c\eh, [ong mơnu\ o\m, mơnong o\m…hro\m hăng jua c\ing, mơnuih ayuh suang, lu tơlơi ngui ngor tui gru đưm ăt hơmâo ru\ glăi mơn kiăng [ing tuai lăng, kah hăng ngă yang pin ia, ngă yang đ^ sang phrâo, [ơhet amăng tơngia, ngă yang tơjuh pơdai….Kiăng kho\m dưi ngă hơbô| bruă tuai hyu ngui amăng plơi pla, yă Nguyễn Thị Thắm, Khua anom gru grua boh thâo, pôr pơhing tơring glông Đăk Hà brơi thâo, kiăng Kon Trang Long Loi jing anih nao ngui kiăng tuai lăp hơdor, Anom bruă gru grua glăk djru kiăng mơnuih [on sang pơtrut tui tơlơi gơgrong bruă mơng [ing gơ`u amăng djop bruă:

“Kiăng ako\ pơdong plơi tuai c\uă ngui hro\m hăng gơnam gru đưm pơđ^ kyar hơđong kơjăp, lo\m lui tơlơi rơmon rơpa, [ing gơmơi pơtô pơblang, jak iâu mơnuih [on sang kih rơmet ngă Hiam – Mơtah – Agaih. Pơkra ming sang do\ kiăng ngă klă hloh bruă bơwih brơi tuai mut ngui amăng sang arăng iâu homstay. Ngă klă bruă djă pioh, răk rem, pơtrut đ^ bruă pơtô glăi kơ ană tơc\ô, [u kơnong [ing tha đôc\ ôh mơ\ [ing c\ơđai ăt dưi ngă hro\m mơn bruă anai”.

{ing đah kơmơi plơi Kon Trang Long Loi mơ`am mrai.

Amăng hrơi ako\ thun phrâo, lăi nao ako\ bruă mơng gong gai amăng bruă pơtrut pơđ^ kyar Plơi c\uă ngui Kon Trang Long Loi, ơi Nguyễn Chí Ánh, Khua Jơnum min mơnuih [on sang tơring kual Đăk Hà brơi thâo, tơring glông glăk tuh pơ alin man pơkra jơlan nao rai tơkuh nao rai amăng plơi pla, hơmâo ia yua, pơkra sang rung…gir truh rơnuc\ thun 2022 amra hơmâo pơkra giong abih. Laih anun kiăng apăn bruă hloh, Jơnum min mơnuih [on sang tơring kual hơmâo ako\ bruă rơđah rơđông laih kơ Kon Trang Long Loi:

“{ơi anăp le\ kho\m pơhlôm c\uk pơkra anih plơi pla do\, kiăng [rô do\ hơdip mơda, [rô ngă bruă jing anih tuai hyu ngui hlao. Amăng anun jơlan nao rai, apui lơtrik, hăng hơdôm ring bruă pơko\n kiăng neh met wa hơđong tơlơi hơdip. Kơ bruă djă pioh gru grua djua ania le\ gơmơi ju\ yap, pơ[ut glăi, c\ih anăn rơđah hăng hơmâo ako\ bruă tuh pơplai pơtô bruă mă kơ mơnuih mă bruă, biă `u le\ bruă mă tui gru đưm”.

Pơsit hơdră đ^ kyar lăp djơ\, pơđ^ tui tơlơi gêh gal glăk hơmâo, hro\m hăng anun le\ ngă pơgiong abih djo\p bruă hơmâo dưm dăp hlâo, pơđ^ tui ano\ klă amăng bruă djru brơi tuai, ngă pơhưc\ tuai, mơnuih [on sang plơi Kon Trang Long Loi ăt hơmâo lu tơlơi kiăng ngă prong mơn amăng thun 2021. Anun le\ man pơdong 6 boh sang glông jum dar sang rông mơng plơi; pơkra ming hăng ba mă yua 5 homstay [ơi 5 boh sang ano\; gum ngă bruă pơto\p hrăm gah tuai c\uă ngui kiăng 200 c\ô mơnuih mă bruă hơmâo bruă mă hơđong hăng hơmâo prăk pơhrui phun mơng bruă bơwih brơi tuai hyu ngui. Nao pơ Kon Trang Long Loi amăng bơyan phang anai, [ing ta [uh rơđah tơlơi pơplih phrâo, tơlơi hơdip phrâo mơng ană mơnuih hăng lo\n adai [ơi anai.

Khoa Điềm: C|ih – Siu H’Mai: Pơblang