VOV4.Jarai-Amăng 9 boh să ngă djơ\ hăng rơnoh pơkă plơi pla phrâo mơng tơring ]ar Kontum le\, să Tân Cảnh, tơring glông Đak Tô hơmâo ba rai lu boh tơhnal yôm hloh, kah hăng bruă ngă truh kih hơdră man pơdong plơi pla phrâo ta` hloh kơ 5 thun pơhmu hăng hơdră pơkă, pơtum lu anom bruă ngă hro\m, mơnuih [on sang hơmâo tơlơi pơplih ta` amăng hơdră ngă hmua pla pơjing.

Hrưn đ^ bơwih [ong huă [ơi lo\n hmua tom hmâo tơlơi răm [ăm yua phao kơtoang rơnuk blah ngă, djơ\ jrao hret hai, mơnuih [on sang să Tân Cảnh ăt pơ-ư ang mơn kơ hơdôm bruă dưi ngă laih tơdơi kơ rơbêh 6 thun gum hrom man pơdong plơi pla phrâo.

Amăng thun 2011, lơ\m gong gai kơnuk kơna [ơi să pok pơhai jơlan hơdră mơng dêh ]ar ta djru kơ bruă man pơdong plơi pla phrâo, jing thun blan hơmâo tơlơi pơplih kơtang biă mă mơng mơnuih [on sang Tân Cảnh, biă mă `u le\ mơnuih [on sang djuai ania Sedang [ơi 3 boh plơi dô| ]i giăm hang ia krông Pô Kô.

Pơsit mơnuih [on sang yơh jing pô ngă bruă phun, tơlơi dưi hă [u dưi truh kih amăng bruă ngă tui hơdră pơkă, iâu pơthưr gleng nao pơplih phrâo tơlơi pơmin hơmâo ngă tui laih hlâo. Hok kơdok lăi pơthâo hơmâo sang rung prong kơjăp amăng plơi, tha plơi ơi A Sênh lăi tui anai: Mơng blung a, [ing gơmơi hơmâo lu tơlơi do\ bơngơ\t biă mă samơ\ ră anai, [ing gơmơi hluh phuang laih, ană plơi pla [ơi plơi Đak Ri Peng 1, ră anai, [u khin do\ dong [ong mơ`um đôc\ đac\ dong tah, [u do\ ngă yang rơbang, [udah yua kơ bơdo\ rơkơi bơnai mơ\ hang kơ [ong mơ`um, [udah huă pơsat kiăng pơjing tơlơi gal c\i hmâo do\ mơ`um tơpai asơi kah hăng đưm adih. Yua gơmơi thâo wai lăng bruă man pơdong plơi pla phrâo mơn dưi hơmâo tui hăng anai, `u lăi:

“Ană plơi pla Đak Pi Peng 1 thâo hrưn đ^ găn rơgao h^ tơlơi rin rơpa. Lu mơnuih hrăm tui hơbô| bruă, ngă hmua pla pơjing, kah hăng pla phun kơphê, kơsu hiam klă.

Rông rơmô, un hơmâo ngă drông, ngă war krư\ h^ [u djơ\ prưh lui kơbao, rơmô tui hăng hlâo ôh. R^m c\ô mơnuih ăt kiăng hrưn đ^ bơwih [ong huă pơdrong asah tơpă ară soh.

Kiăng hơmâo rơnoh pơkă plơi pla phrâo ta` hloh 5 thun pơhmu hăng hơdră blung a, anom bruă git gai man pơdong plơi pla phrâo [ơi să Tân Cảnh kho\m pơhrui abih tih djo\p mơta gơnam tam, prăk kak. Boh tơhnal ba rai him lăng abih thun 2015, lơm să Tân Cảnh hơmâo ngă djop krep 19 tơhnal pơkă man pơdong plơi pla phrâo, să hmâo pơhrui glăi rơbêh 110 klai prăk c\i man pơdong tơlơi bơwih [ong huă, djo\p mơta bruă kiăng biă mă.

Kơnong hrơi mông jec\ amec\ mơng ako\ thun 2014 truh blan 5 thun 2015, mơnuih [on sang amăng să rong brơi lo\n pô gơ`u, gơnam [ong huă, gum djru pran jua truh kơ hơdôm rơbâo hrơi mă bruă laih anun [iă truh 1 klai prăk ngă hro\m hăng gong gai kơnuk kơna pơkra jơlan hăng bê tông, ngă phrâo, pơkra glăi 4 boh sang rung hăng  sang jơnum plơi, 8 boh tơdron pag boh lông, ]ưng boh lông… Ơi A Ri Ben, plơi Đak Ri Peng 2 brơi thâo:

“Mơng hlâo adih, lu  bơbung sang amăng plơi do\ hăng sang hlang, sang ano\ hơmâo [ong huă đ^ [iă, aset hloh kơ sang [un rin. Ră anai, lu sang ano\, hlơi hlơi lêng kơ pla kơphê, kơsu, hơbơi plum, ngă hmua pla pơdai laih, samơ\ aka tơl tơhnal pơdrong đôc\. Jơlan nao rai đưm hlâo adih dơlut, bơyan hơjan [u thâo nao rai dong tah. Anai le\, jơlan man hăng bê tông hiam laih dưi nao rai mơng plơi anai truh pơ plơi adih.

Ană bă dưi nao sang hră laih. Ană plơi pla sa pran jua lêng kơ tu\ ư bruă man pơdong plơi pla phrâo anai”.

Hăng tơlơi gir run, ngă hro\m sa pran jua, mơnuih [on sang să Tân Cảnh hơmâo ba ra boh tu\ yua phrâo [ơi plơi pla Đak Tô hing ang anai. Blung hlâo, să anai hơmâo ngă tơhnal mrô 8 gah anom bruă sang dăng kông djơ\ rơnoh pơkă plơi pla phrâo, tơdơi kơ 5 thun să Tân Cảnh hơmâo ngă djo\p18 rơnoh pơkă do\ glăi.

Tơlơi lăp hơdor biă mă `u le\ hơmâo rơbêh 50 km jơlan glông nao pơ truh djop plơi amăng să, amăng lăm plơi pla laih anun nao pơ anih ngă hmua pla pơjing leng kơ man hăng bê tông laih; amăng să [u hơmâo  dong tah sang tơ\i rơ\i; [ing apăn bruă amăng să hơmâo 100% ]ô mơnuih ngă bruă djơ\ hơnong pơtrun; prăk kăk mă bruă pơhrui glăi mơng sa c\ô mơnuih sa thun him lăng rơbêh 26 klak prăk; sang ano\ rin [un trun tui do\ 6,3%.

Tơlơi mơ-ak hloh dong, ană plơi pla hơmâo tơlơi pơmin thâo kơtưn đ^ bơwih [ong huă. R^m c\ô mơnuih lêng kơ hơmâo pran jua glăm ba bruă mă amăng tơlơi bơwih [ong huă.

Amăng hrơi mông mơak ako\ thun phrâo, ayong A Rưng, plơi Đak Ri Peng 2 lăi tui anai:

 “Tơlơi c\ang rơmang biă mă kơ [ing gơmơi ăt kah hăng neh met wa le\ hơmâo gong gai kơnuk kơna, anom bruă gah đang hmua tơring glông Đak Tô, pơphun pơtô brơi hơdră ngă hmua pla pơjing, rông rơmô, kơbao. Kiăng rông ană un, ană rơmô ta` prong, pla phun kyâo hiam klă kho\m thâo hơdră ngă tui. Anun kah hơmâo pơđ^ tui prăk kăk ba glăi, tơlơi hơdip mơda trơi pơđao yâo mơ-ak, hơđong kơjăp”.

Bơngơ\t hăng bruă ngă tui dong man pơdong, pơkra glăi hơdôm hơdră pơkă kiăng man pơdong plơi pla phrâo hơđong kơjăp hloh, djơ\ hăng boh tơhnal man pơdong plơi pla phrâo giong hlâo kơ 5 thun hăng tơlơi pơkă, ơi A Chiến, khoa jơnum min mơnuih [on sang să Tân Cảnh brơi thâo:

“Ngă na nao tơlơi iâu pơthưr, pơtô blang mơnuih [on sang ngă tui klă hơdôm tơlơi pơkă mơng Ping gah, dêh ]ar ta kah hăng [ơi plơi pla ala [on.

Gơgrong nao bruă brơi [ing c\ơđai hrăm gưl 2 đ^ gưl 3 laih anun nao hrăm bruă. Pơhlôm pơgang tơlơi rơnuk rơnua amăng bruă kơđi ]ar. Hăng mơnuih [on sang djuai ania [iă, [ing gơmơi gleng nao bruă pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong huă.

Ră anai, neh met wa ngă hmua pla pơjing lu mơnuih ăt hơmâo sa djuai pơjeh gơnam tam boh troh đôc\. {ing gơmơi kiăng mơnuih [on sang ngă hmua pla pơjing lu mơta boh troh, hơbơi pơtơi.

Rơgiao mơng anun dong tuh pơ alin  gah bruă man pơdong tơlơi bơwih [ong huă mơnuih mơnam.

Nao pơ tơring glông Đak Tô, lăng nao să Tân Cảnh mơng hrơi ako\ thun phrâo, ăt hơmâo rơdêh sar mrô 377 do\ na nao đô] [ơi anih pơdong rup rơngai lo\n ia – lăp hơdor glăi bơyan puih phang thun 1972, hơmâo [uh să Tân Cảnh 45 thun tơdơi kơ hrơi rơngai lo\n ia laih anun 28 thun hrơi ako\ pơdong să hơđong kơjăp [ơi hrơi mông man pơdong plơi pla phrâo.

Rơbêh kơ 5000 c\ô mơnuih [on sang mơng 12 djuai ania do\ hro\m ha boh plơi pla glăk pơđ^ tui hloh tơlơi ngă hro\m hơbit, sa pran jua ako\ pơdong tơlơi hơdip mơda pơplih phrâo laih anun ba rai bơyan bơnga phrâo trơi pơđao yâo mơ-ak [ơi kual lo\n hing ang khin hơtai anai.

Siu H’Mai-Nay Jek: Pô ]ih hăng pôr