VOV4.Jarai - Hăng lu djuai Hdang [ơi tơring glông Tu Mrong, tơring ]ar Kontum mơng sui djo\p [ong huă hă mơ-ak yơh, samơ\ wa Y Bắp (să Tê Xăng) glăk pơdrong đ^ mơng phun bôh [ơi kual lon amăng plơi pla pô mơtam. }ra\n hơdră “Plơi pla phrâo” rơwang hrưi tơjuh anai lăi pơthâo gru ba jơlan hlâo anai:

            Hơdôm thun hăng anai, lom tơring glông Tu Mrong po\k pơhai pla phun sâm  hre\ (hồng đẳng sâm) [ơi đơr hơr kơ lu să le\ wa Y Bắp thâo laih pla hăng e\p hmâo hơdôm pluh klak lom sa thun mơng phun sâm anai. ~u ruai glăi, tơlơi pơmin pla sâm hre\ [lu\t đ^ lom `u ]an hăng djă pioh hmâo [ia\ ngăn rơnoh gơnang kơ blơi s^ gơnam gah đang hmua mơng neh wa djuai ania Hdang amăng kual.

            Lom anun, blơi s^, ngă đang hmua dleh tơnap biă samơ\ ăt kơnong kơ djo\p [ong djo\p huă mơn, [u hmâo prak đơi ôh. Lom anun, neh wa hyu dlai e\p phun sâm hre\ hmâo hơdôm hơpă s^ hơdôm anun kơ ara\ng, bơ\ dlai le\ [rư\ hrơi [rư\ [ia\ tui hre\ sâm anai. Hơdôm tal hyu dlai, Y Bắp [uh phun sâm anai amu` ]at biă, kơnong kơ do# amăng lăm lon pơsah hă ]a\t đ^ mơtam. Truh bơyan hlung hla, tơdơi kơ anun bluh đ^ tơdu\ mơda djư\t dơng. Tui anun na nao, hơbơi sâm prong tui mơn tơdơi kơ hlung hla - ]ăt hla mơda. Tơlơi pơmin pla phun sâm hre\ [lut đ^ amăng bôh ako# hăng Y Bắp pơ phun ngă mơtam. Lom blơi sâm hre\ mơng neh wa, Y Bắp djă pioh glăi hơdôm hơbơi ane\t, ruah kual lon hmua kơdư phrâo ngă mơtam pioh pla plah nao hơdôm phun pla pơkon, yua kơ “pioh sui akha sâm gliu [u dưi pla ôh”.

            Tơdơi kơ hơdôm hrơi pla rah mă tu\ rah tơlơi găn gao, [uh phun sâm pla trun bluh đ^ hiam klă, Y Bắp mơng pla hơdôm blah hmua 1000 – 2000 m kơrê plah nao hăng phun kơtor bo#, kơtor ta anun, hơbơi plum, pơdai hmua kơdư… po\k tơbiă lu laih [ơi rơgo#p kyâu kah hăng phun kơ phê, phun bôh bơr. Y Bắp ră ruai glăi, ră anai kâo [u thâo hmâo hơdôm hơpă ôh kual lon pla sâm, samơ\ 50 ektar phun kơ phê, bôh bơr le\ sâm anai leng kơ dưi pla plah hrom sôh.

            Lom hyu dlai e\p phun sâm ba nao s^, neh wa [ơi anai kơnong kơ ruah mă hơbơi `u prong đơ ]ơđeng ania tơngan yua kơ sâm jai hrơi hre\t tui, akă hmao prong le\ klơi mă yơh. Y Bắp pla sâm, do# tơguan hơdôm thun kah mơng klơi mă, anun hơbơi `u prong hloh 2 wot, 3 wot. Tui hăng Y Bắp, sâm hre\ jai pioh sui thun hơbơi `u jai prong, s^ jai hmâo noa hloh, djuai hơbơi prong ]ơhmu krô noa `u 500.000 – 600.000 prak lom sa kg (7-10kg hơbơi do# asăt kah mơng hmâo sa kg hơbơi krô), [ing hyu blơi s^ nao tơl sang. “Tơdah s^ abih sâm hre\ ră anai, s^t `u pơhrui hmâo lu prak biă”, Y Bắp pơmin tui anun.

            {ơi tơring glông Tu Mrông, hmâo 2 ]ô đah kơmơi pla sâm hre\ hmư\ hing, samơ\ gah hơdră pơkă hăng prak pơhrui glăi le\, Y Bắp hmâo lu hloh, anun ara\ng juăt iâu kơ `u le\ “Pơtao sâm hre\”. Rơngiao kơ prak pơhrui glăi mơng sâm hre\, Y Bắp ră anai glăk hmâo 15 ektar đang phun bôh bơr. Lăp gleng nao le\, sang ano# `u glăk hmâo hơdôm pluh ektar đang sâm Ngọc Linh dơng pla truh hrơi klơi mă hơbơi laih. Rơngiao kơ anun, đang kơ phê mơng Y Bắp hmâo bôh bơyan tal 2 laih, glăk klơi mă hơbơi. ~u do# ]em rông un, kơbao, rơmô hăng pơhrui glăi mơng bruă rông hlô ăt hmâo mơn hơdôm rơtuh klak prak lom sa thun.

            “Hăng đah kơmơi [ơi anai, hlơi kiăng pla sâm hre\, Y Bắp lăi pơthâo abih bang mơng hơdră pla truh bruă bơwih brơi, s^ hiưm hơpă kiăng hmâo kơmlai”, wa Y Bắp lăi. Tui hăng Khul mơnuih ngă đang hmua tơring ]ar Kontum, Y Bắp le\ mơnuih hiam klă, amra djru neh wa amăng kual kơ phun pla, djuai rông. Phrâo tom dih anai, Y Bắp dưi hmâo tơring ]ar pơkiăo nao pơhmư\ bruă Jơnum ngă gru hlâo mơnuih bơwih [ong huă s^ mdrô rơgơi gưl dêh ]ar ta pơ\ [ôn prong Hà Nội.

                                                                                          Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr