VOV4.Jarai - Kpan le\ anăn iâu sa djuai grê dlông mơng djuai ania Êđê pơkra hăng phun kyâu, dưi dưm amăng sang dlông, juăt yua do# ber atông ]ing hơgor amăng hơdôm tal jơnum ngui, hơdôm tơlơi ngă yang yôm phăn.

 

Mơnuih djuai ania Êđê lăng Kpan kah hăng grê kơdrưh, yua kơ kơnong kơ mơnuih pơdrong sah hmâo sang dlông gli` kah mơng dưi hmâo grê Kpan.

 

Hăng lom do# ber [ơi grê Kpan, djop tơlơi hil ne], kah pha dlông ber amra dưi sut lui, kơnong kơ hmâo pran jua sit nik đo#] do# glăi. Yua anun, pu\ grê Kpan jing sa phiăn ngă yang [u dưi kơ[ah ôh pioh pơhlôm tơlơi hơ]ih mơng Kpan.

           

Kpan jing grê sa bôh dưi trah mă mơng sa phun kyâu along, dlông mơng 5m truh kơ 15m, rơhaih năng ai `u mơng 70-90cm, hăng ano# kơpal `u mơng 8cm, `u ung [ơ [ia\ [ơi dua bôh ako# jing klă hiam hăng kơja\p phik. Dưi pơkra Kpan, khom hmâo pran kơtang lu mơnuih prong biă, pơkra amăng 7 hrơi, 11 hrơi [udah 13 hrơi.

 

Pô sang [u djơ\ kơnong kơ bơwih brơi djop kơbao, un, mơnu\, tơpai, braih pioh kơ neh wa amăng hơdôm hrơi pơkra Kpan mơ\, tui hăng phiăn juăt dong le\, khom jing pô tom hmâo pơ phun laih hơdôm tơlơi ngă yang, rơkâo tơlơi suaih pral, hmâo lu tal pơ pu\ asơi a`ăm kơ plơi pla hăng hmâo sa dua mrô ]ing ]eh prong.

 

Tha plơi Ơi Hao, [ơi [ôn Tu, să Ea Tul, tơring glông }ư\ Mgar, tơring ]ar Daklak, brơi thâo, bruă hyu hơduah e\p hăng koh kyâu pơkra grê khom hmâo pơkă hlâo hăng sang ano# gah bơnai. Tơdơi kơ anun, trah mă [ia\ kơđuh kyâu anet ba nao ngă yang, rơkâo dưi koh phun kyâu.

 

Pro\k mơng mơguah  [lăng kơ lon adai anun kah mơng nao koh kyâu. Lom nao, [ôn [u hmâo mơnuih [u hiam drơi ôh, anun kah mơng klă. Tha plơi Ơi Hao brơi thâo:

           

“Hlâo kơ koh phun kyâu pioh pơkra Kpan hă 3 ]ô đah rơkơi, 3 ]ô đah kơmơi hlăk ai amăng [ôn amra suang jum dar phun kyâu.

 

{ing tơdăm dra anai amra ]ut băn ao tui phiăn juăt djuai ania, [ing đah kơmơi băn eng mơ`ăm bơnga, tơdăm ]ut toai.

 

Tơdơi kơ anun pô ngă yang amra phai yang giong koh kyâu. Tui anun le\, pơkra Kpan hiam hloh, Kpan huăi ]ơđang, huăi pơ]ah”.

           

Pô ngă yang phai yang le\ pô amra blah jông đ^ hăng kyâu blung a. Kiăo tui anun, 7 ]ô mơnuih dưi ruah djă jông blah 3 wot. Tơdơi kơ anun hơdôm mơnuih [ôn sang amăng [ôn mơng dưi djru drôm kyâu.

 

Lom phun `u dưi ]ra\ lui abih than hla, pô sang hăng pô phai yang đ^ hăng glông kyâu 7 wot pioh pơkiăo đuăi rơhung atâo.

 

7 ]ô mơnuih dưi ruah amra jing hơdôm mơnuih phun yua jông trah kyâu jing Kpan hmâo ru\p kah hăng song hăng hơdôm jơlan trah tơpă brăng klă hiam.

           

Hăng lom Kpan pơkra giong, tơlơi ngă yang Kpan amra pơ phun kah hăng phiăn ]ơkă sa mơnuih phrâo mut hrom hăng sang ano#.

 

Tui hăng tha plơi Ơi Vui, [ơi [ôn Puôr, să Hoà Đông, tơring glông Krông Pa], tơring ]ar Daklak, hăng djuai ania Êđê, Kpan ăt kah hăng ană mơnuih, ăt hmâo bơnga] jua mơn, anun lom ba mut amăng sang phrâo khom hmâo băn mung, sum ao…

           

“Lom prăp lui kơ mông ngă yang pu\ Kpan, pô sang prăp lui lu gơnam. {ing đah kơmơi prăp lui băn khăn, eng ao mơ`am, [ing đah rơkơi prăp lui toai, ao pioh gôm đ^ hăng Kpan, ]ơkă mơnuih phrâo mut hrom hăng sang ano#. Tơpai ]eh dưi ko\ng mơng 3-5 thun”.

           

Pơ phun ngă yang pu\ đ^, [ing adơi ayong kơnung djuai mơng pô sang amra do\ng jing dua glông pah tơngan mơ-ak ]ơkă Kpan glăi pơ\ sang. Blung a Kpan pu\ truh [ơi kai rơ`an, pô phai yang amra yak tơbiă hăng sa [e\ dao [ơi tơngan, ngă phiăn hlă dao [ơi ako# Kpan.

 

Bruă ngă anai hmâo boh yôm djru pơkiăo đuăi rơhung atâo, pơkiăo đuăi [ing yang sat tơbiă mơng Kpan kiăng huăi ngă sat kơ pô sang. Tha plơi Ơi Vui brơi thâo:

           

“Glăi truh pơ\ sang, pô ngă yang ]ut ao ngă yang amra yua khiol, dao suang [ơi anăp sang dlông, tơlơi Êđê iâu le\ “Ghat” pioh pơkiăo đuăi rơhung atao. Hmâo mơnuih đa amra ayup ki pah, đing [uôt, tak tar…

 

Kơnong kơ đing năm [u dưi ayup ôh… Tơdơi kơ anun Kpan dưi ba đ^ hăng dlông sang dlông.

 

Tơlơi ngă yang pu\ Kpan amra ]uh dua drơi kơbao. Sa drơi kơbao ngă yang kơ ơi yă đưm, sa drơi kơbao ngă yang kơ pô sang amăng hrơi tơdơi. Ngă yang kơ Kpan sa drơi un ju\, sa ]eh tơpai”.

           

Amăng sang, Kpan dưi dưm amăng rơwang sang jum tuai, rôk tui pơnăng sang gah yu\. Lom anai [u hmâo hlơi dưi do# ber hăng dlông Kpan ôh. Pô ngă yang amra dui tơngan pô sang đ^ hăng dlông, trun gah yu\ Kpan 3 wot.

 

Anai le\ tơlơi pơdah ano# hơ]ih: mơng ră anai pô sang amra jing pô phrâo mơng Kpan. Tơdơi kơ anun [ing mơnuih pơkon mơng dưi do# ber [ơi Kpan.

 

Hrom hăng anun, jua ]ing rung đ^, pô ngă yang phai yang lăi pơthâo hăng yang rơbang le\ Kpan hmâo pô laih. Tha plơi Ơi Hao, [ơi [ôn Tu, să Ea Tul, tơring glông }ư\ Mgar, tơring ]ar Daklak, brơi thâo:

           

“Pô ngă yang amra iâu anăn abih bang hơdôm yang rơbang, yang ia, yang ]ư\, yang phun kyâu…, [u lui raih sa yang rơbang hơpă ôh, ăt jak iâu wot hăng bơnga] jua ơi yă đưm glăi mơ-ak hrom hrơi pu\ Kpan glăi pơ\ sang. Hăng rơkâo tơlơi đ^ kyar, trơi pơđao, ngă đang hmua ba glăi lu pơdai kơtor…

 

Amăng mông ngă yang pu\ Kpan, tơdah [ing mơnuih amăng kơnung djuai [u gum hrom amra ]uh sa drơi mơnu\ ko#, ]eh tơpai pioh ngă yang bơni kơ yang phun kyâu hmâo pla, wai lăng ba phun kyâu prong đ^, brơi sang ano# pô sang dưi mă yua phun kyâu klă hiam.

 

Lom pô ngă yang phai yang giong, ăt le\ mông pơdă asơi a`ăm hăng hơdôm bôh ]eh tơpai dưi kă lui hlâo. Pô ngă yang jak iâu rơkơi bơnai pô sang mơ`um tơpai, jak iâu neh wa amăng plơi pla gum mơ-ak hrom.

 

Lom glăi, djop mơnuih do# dưi ]ơkă mă sa anung hla anet anung a`ăm kơbao. Giong ngă yang, pô sang amra pơdơi 2 hrơi [u hmâo nao pơ\ đang hmua”.

           

Tui hăng tơlơi pơmin mơng djuai ania Êđê, grê Kpan le\ grê ơi yă đưm, kiăng lăi nao mơng pran jua mut hrom giăng mah.

 

Lom do# [ơi grê Kpan, djop tơlơi hil ne], pơareh nao rai, kah pha amra dưi sut lui abih, kơnong kơ [uh pran jua sit do# glăi.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr