VOV4.Jarai - Gơnang kơ ngă tui pran kơtang mut hrom djuai ania, ngă tui ba glăi bôh tơhnal bruă gum tơngan hrom pơdo\ng plơi pla phrâo, tơlơi hơd^p mơda m[s [ơi să djơ\ hăng tơhnal pơkă plơi pla phrâo Ka Đô, gah tơring glông plơi pla phrâo Đơn Dương mơng tơring ]ar Lâm Đồng [u pơdơi pơplih phrâo, hrưn đ^ hrim hrơi.

Jing să hmâo mrô sang ano# [un rin hloh hăng hmâo rơnoh pơhrui glăi lom sa ako# mơnuih lu hloh amăng đơ đam tơring glông.

            Sang ano# ayong Ha Ki, djuai ania K’ho, pơ\ [ôn Ta Lyu 2, să Ka Đô, tơring glông Đơn Dương (Lâm Đồng) bă kơ tơlơi mơ-ak pok phun kơ sa thun phrâo, lom sang  ano# hmâo tla abih mrô prak ]an sang prak hăng djă pioh hmâo rơbêh kơ 80 klak prak pioh tuh pơ plai dong, pơhư prong đ^ kyar bơwih [ong sang ano#.

            Ayong Ha Ki brơi thâo, hmâo bôh tơhnal anai le\ gơnang kơ sang ano# khom dưi lui hơdră ngă hơđăp hơdai nao ngă tui jơlan hơdră phrâo mơ\ gong gai tơring glông hmâo pơsur tui bruă gum tơngan hrom pơdo\ng plơi pla phrâo.

Mơng bruă pơplih ngă đang hmua, mă yua bôh thâo phrâo, 5 ar đang a`ăm djop mơta ba glăi laih mrô pơhrui glăi lăp yap ba kơ sang ano#.

Kơnong kơ yap amăng thun 2016, rơngiao kơ kah đuăi mrô prak mă yua ngă đang hmua le\ sang ano# do# pơhrui hmâo kmlai rơbêh kơ 100 klak prak. Ayong Ha Ki, ruai glăi:

            “Hlâo dih, pla kơtor, ngă hmua pơdai, anun tơlơi hơd^p mơda dleh tơnap biă, ră anai, dưi hmâo tơlơi lăng ba mơng Kơnuk kơna, neh wa thâo ngă lagim, pla trong mơxa\m, pơhăng, rơtă tui hơdră phrâo… gah tơlơi bơwih [ong, neh wa [ơi anai hmâo pơlar lu biă.

Ană amon dưi hrăm hră tui djơ\ hơdră bruă mơng Kơnuk kơna.

Bơni kơ Kơnuk kơna hmâo tuh pơ plai pơdo\ng sang hră, jơlan nao rai, plơi pla phrâo.

Ană amon hrăm hră jai hrơi jai truh kih.

Bơni kơ mơnuih apăn bruă, bơni kơ Kơnuk kơna lu biă.”

            Tui hăng ơi Ya Minh, Khoa git gai Ping gah plơi Ta Luy 1, să Ka Đô, tơring glông Đơn Dương, dong mơng bruă gum hrom pơdo\ng plơi pla phrâo pơ phun, tơlơi pơmin, bruă mă mơng neh wa amăng plơi amăng [rư\ pơplih phrâo rơđah đông.

Rơngiao kơ kơtưn ngă đang hmua, mă yua klă bôh thâo phrâo amăng bruă ngă đang hmua pioh hrưn đ^ tơtlaih mơng [un rin, pơplih phrâo tơlơi hơd^p mơda phrâo, hơdôm tơlơi ]rih ]ruai sat răm, tơlơi phiăn juăt [u hmâo bôh tu\ yua dưi pơtrut kơdun glăi, pran jua plơi pla neh wa je# giăm jai dưi ngă tui, pran jua mut hrom djuai ania jai hơkru\ đ^.

            Ăt tui hăng ơi Ya Minh, dong mơng tơlơi hơd^p mơda bơwih [ong huă mơng neh wa hơđong hăng đ^ kyar, bruă pok pơhai ngă tui hơdôm jơlan hơdră yua kơ să pơ phun ăt dưi geh gal tui mơn:

             “Blung hlâo, tui hăng hơdră pơtrun jơlan gah mơng Ping gah pioh kơ plơi, hmâo tơlơi ]rông lô bơkơtoai hăng mơnuih apăn bruă plơi pla, ala [ôn, ]rông lô wot hăng neh wa, neh wa ăt tu\ ư hrom prong mơn, gum hrom hăng mơnuih apăn bruă, anun ngă tui klă laih djop hơdră pơtrun, hơdră bruă mơng Kơnuk kơna kơ đ^ kyar bơwih [ong huă, ngă đang hmua, tơtlaih tui [ơ [rư\ tơlơi [un rin.

Hlâo dih, abih bang plơi hmâo rơbêh kơ 40 bôh sang ano# [un rin, truh ră anai kơnong kơ do# 8 bôh sang ano# [un rin, neh wa amăng plơi gum hrom hăng mơnuih apăn bruă plơi pla, sa pran jua mut hrom đ^ kyar bơwih [ong huă.”

            Ka Đô jing sa amăng hơdôm bôh să phun dưi hmâo tơring ]ar Lâm Đồng ruah pioh pơ phun ngă tui jơlan hơdră pơkă mơng lon ia pơdo\ng plơi pla phrâo amăng thun 2010.

Gơnang kơ gum pran hrom, sa jua mơng m[s, hăng pran jua pô truh rơnu] thun 2014, Ka Đô hrưn đ^ hluh gah laih tơhnal pơkă pơdo\ng plơi pla phrâo.

Truh ră anai, anom mă yua mơng să phun `u pơkra giong, djơ\ hăng bruă pioh đ^ kyar bơwih [ong mơnuih mơnam mơng să.

            Ră anai lu kual lon ngă đang hmua [ơi Ka Đô dưi tuh pơ plai, pơlar bruă ngă đang hmua tui hơdră phrâo, hăng 85% kual lon hmâo mă yua mơnil, păng rưng, [at hăng đing pơđoh ia rô mă pô.

Pơđ^ tui mrô prak pơhrui glăi hơnong `u lom sa ektar hmâo mơng 150 klak truh 200 klak prak amăng sa thun, biă `u hmâo hơdră pơhrui hmâo 500 klak prak lom sa ektar amăng sa thun.

Gơnang kơ anun, truh ră anai Ka Đô pơđ^ laih mrô prak pơhrui glăi hơnong `u lom sa ako# mơnuih truh 58 klak prak amăng sa thun, hăng mrô sang ano# [un rin kơnong kơ do# 1,33%.

            Wa Lê Thị Bích Thuỷ, Kơ-iăng Khoa Sang să Ka Đô, tơring glông Đơn Dương lăi le\, kiăng hmâo bôh tơhnal anai le\ jing sa tơlơi gir run abih bang mơng Ping gah, gong gai hăng m[s djop djuai ania [ơi să, amăng anun bruă mă m[s ngă phun dưi gleng nao hlâo hăng ngă tui.

Wa Lê Thị Bích Thuỷ, lăi tui anai:

            “Bôh than blung a [ing gơmơi hluai tui tơlơi pơtrun pơsit hăng hluai tui bôh thâo kiăng [ing gơmơi pok pơhai.

Ngă hiưm hơpă hơdôm tơlơi pơtrun pơsit khom mă yua,  nao giăm hăng bôh nik mơng m[s.

Hrom hăng anun, [ing gơmơi thâo tơlơi pơmin, tơlơi ]ang rơmang hơpă mơ\ lăp djơ\ mơng m[s laih anun pơsir hmao tlôn.

Yua kơ hơdôm bruă mă mơ\ [ing ta hmâo ngă giong klă [u dah [u klă le\ leng kơ mă m[s ngă phun akha, sit lăi m[s đăo gơnang kơ Ping gah, kơ Kơnuk kơna laih le\ djop bruă amra truh kih.”

            Hăng hơdôm bôh tơhnal dưi ngă hrom hăng tơlơi tu\\ ư sa jua tơma sa pran amăng bruă pơdo\ng plơi pla phrâo, sit `u tơlơi hơd^p mơda mơng neh wa djuai ania K’ho [ơi anai lăi ha jăn hăng m[s [ơi đơ đam să Ka Đô lăi hrom amra pơplih phrâo kơtang kơja\p dong, djru bruă đ^ kyar bơwih [ong mơnuih mơnam hrom mơng tơring glông Đơn Dương – tơring glông plơi pla phrâo blung a [ơi kual }ư\ Siăng anai.

                                                                        Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr