VOV4.Jarai - {un, miến, phở, [a` ka` hăng djo\p mơta [a` jing hơdôm mơnong [ong juăt biă biă `u amăng mông [ong huă hrim hrơi hăng hơdôm tal ngă lơphet, tết, djai bru\, pơdo# rơkơi bơnai mơng hrim bôh sang ano#. Kiăng pơsir tơlơi anai, [ơi tơring ]ar Gialai, hmâo yu\ ngo\ kơ 100 bôh anom pơkra hơdôm mơta gơnam [ong phrâo lăi anun. Khă hnun hai, gơnam lăng [uh ngă pơhư\], [âo jơman bơhmu hăng hơdôm anih anom pơkra rai gơnam tam mơng hlâo lu thun hlâo dih hăng hơdôm mơta gơnam tam anai glăk ngă lu mơnuih blơi yua hual kơdual.

            Sang ]ơ Phù Đổng jing sa amăng 5 kual sang ]ơ phrâo rơnuk anai, lu mơnuih hloh plơi prong Pleiku, tơring ]ar Gialai. {ơi anai, 1/3 kual lon le\ hơdôm anih s^ gơnam [ong huă kah hăng [un, miến, phở khô, [a` ka`, [a` xèo, … Hăng noa s^ geh bơhmu hăng noa pơkă hrom, kơnong kơ mơng 15 truh 20 rơbâo prak sa ]ơlu\, amăng mơguah, biă `u le\ hơdôm mơguah rơnu] rơwang hrơi tơjuh, anih anom anai dik dak hmâo lu mơnuih biă. Mơnuih blơi gơnam [u kơnong kơ m[s nao sang ]ơ, pô hơdôm anih pơdă gơnam s^ mdrô amăng sang ]ơ đu] ôh mơ\, do# hmâo wot mơnuih nao mă bruă kơnuk kơna mơng hơdôm bôh [irô kơnuk kơna, anom s^ mliă, siêu thị jum dar. Hrom hăng anun, hmâo truh kơ anih pơdă s^ hơdôm mơta [un, phở khô, [a` cuốn, [a` ướt,… Amai Đinh Thị Tuyết, pơ\ sang mrô 36, jơlan Ung Văn Khiêm, plơi prong Pleiku juăt [ong mơguah hăng blơi [un, phở khô [ơi anai brơi thâo, ră anai, hơdôm mơta gơnam anai dưi pơkra hiam biă, ngă ta pơhư\] biă ko# pôh, [u bro\p ôh, hwin hăng dưi djă pioh sui dong. Yua anun, amai Tuyết bơngot biă lom blơi hơdôm mơta gơnam tam anai. Amai Đinh Thị Tuyết lăi: “Djuai phở khô kâo juăt yua, kâo ]um [âo `u [u hmâo pơmao ôh, kơdung anung `u do# hơnong, lăng anih anom pơkra `u mơng hơpă,… {un phrâo pơkra, [a` ướt le\ hlâo dih [âo `u mơxa\m le\ pơkra sit hăng braih, bơ\ [un pơkra hmâo hàn the hă [uh `u ko# biă. Tơlơi găn gao mơng kâo [uh [ơi hơpă pơkra [un braih hmâo ia kôl bro\p [ơ [ia\ le\ djơ\ `u pơkra hăng braih biă yơh, bơ\ tơdah lai hăng phen ]ua, hàn the thơ `u [u kôl bro\p ôh.”

            Hơdôm hrơi anai thun hlâo, 135 ]ô mơnuih [ơi să Trang, tơring glông Đak Đoa, tơring ]ar Gialai ruă măt lu mơnuih yua kơ mơng mơnong [ong huă, tơdơi kơ nao pơdo# rơkơi bơnai [ơi sa bôh sang ano# m[s amăng Plei Blơng. Tơlơi lăp lăi le\, hrom hăng hơdră pơkra mơnong [ong huă [u hơdjă agaih, mơnuih nao [ong huă pơsit le\ [ong djơ\ [un [âo mơxa\m hling hlang biă. Ayong Hlel, do# pơ\ Plei Blơng, să Trang, tơring glông Đak Đoa, tơring ]ar Gialai, sa ]ô mơnuih ruă măt amăng mông [ong huă anun brơi thâo: “Hơtuk riă sa wot, pioh đ^ hăng glông. {un pioh gah rơngiao, [u hmâo hơtuk glăi. {ong nao hnun mơng mơguah truh kơ yang hrơi do\ng, [u [uh hne dih ôh. }ơtlam [un [ong `u mơxa\m, glăi truh pơ\ sang hlơi hlơi leng kơ ruă măt sôh. Hlơi hlơi leng kơ ba glăi brơi kơ ană amon, să Hnol, Kon Chiêng ăt hmâo ruă măt mơn, să Kđăng, să Glar ăt tui mơn.”

            Tui hăng tơlơi pơhing mơng Anom agaih hơdjă mơnong [ong huă tơring ]ar Gialai, ră anai đơ đam tơring ]ar hmâo yu\ ngo\ kơ 100 bôh anih anom ane\t prong juăt pơkra mơnong [ong mơng tơpung. Hơdôm mơta gơnam anai hmâo lu mơta, mơng [un, phở khô, [a` ướt, [a` ka`, [a` hỏi,… Mơnuih [ôn sang [u djơ\ kơnong kơ mă yua hơdôm mơta gơnam anai amăng mông [ong huă hrim hrơi ôh mơ\, anai do# jing hơdôm mơnong [ong jơnam amăng hơdôm mông hmâo mơnuih [u hiam drơi, pơdo# rơkơi bơnai,… Tơlơi lăp bơngot le\, lu anih anom pơkra `u yua kơ đuăi tui kơmlai mơ\, mă yua laih jrao ara\ng kom yua amăng hơdôm mơta gơnam [ong huă. Amăng anun, dưi mă yua lu hloh le\ jrao Tinopal ([u dah ara\ng do# iâu le\ huỳnh quang) hăng hàn the. Tinopal le\ jrao hmâo sa dua pơsơi pơsa\, juăt mă yua amăng sang măi pơkra ia ping tuir, pơkra bơnal, hla pơ-ar,… hmâo bôh yua le\ pơjing gơnam tam hlơ hlong, dơnar gah rơngiao. Hàn the dưi mă yua pioh ngă `u hwin, dưi pioh lui sui. Lăi kơ ano# sat răm mơng huỳnh quang hăng hàn the amăng hơdôm mơta gơnam tam dưi pơkra mơng tơpung truh tơlơi suaih pral mơnuih blơi yua, kah hăng amai Nguyễn Thị Hoa, mơnuih mă gah Anom kơsem min mơnong ngă bơbuă drơi jăn, Sang ia jrao prong tơring ]ar Gialai brơi thâo: “Hơdôm ia jrao anun bơdjơ\ nao tơlơi suaih pral ană mơnuih lu biă, đa le\ ngă ruă măt ta`, lok nao lok rai dong. Biă `u ngă bơdjơ\ nao ara\ drah, ngă drơi jăn kiăn pruăi tơnap hr^p mă mơnong [ong huă hăng mơnong bơbuă amăng hlung asơi. Tơdah yua sui thơ amra ngă bơdjơ\ nao bôh [leh, hơtai, đa le\ ngă bơbru\ asar.”

            Kiăng dưi ruah mă hơdôm mơta mơnong [ong huă pơkra rai mơng tơpung braih pơdai, hơbơi pơtơi pơhlôm, mơnuih blơi yua ta#u hloh hyu hơduah e\p lăng to\ng anih anom pơkra rai `u, ruah mă hơdôm gơnam `u do# kôl ko# mơng braih, [âo mơxăm pha ra mơng tơpung kah hăng asơi đih,… kiăng pơgang tơlơi suaih pral mơng pô hăng mơnuih amăng sang ano#.

                                                                        Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr