VOV4.Jarai - Wa Mlop (52 thun) – Khoa Anom mă bruă hrom gah đang hmua hăng Rơngaih mơ`am băn ao Glar, tơring glông Đak Đoa, tơring ]ar Gialai le\ mơnuih hor kơ bruă rơngaih mơ`am abăn ao mơng do# anet.

Hăng tơngan [at bruă, `u rơngaih mơ`am lu mơta abăn, eng, ao bơnai hăng rơkơi, kơdung băk… hmâo bơnga hiam biă, hiam mơta lăng dưi hmâo lu mơnuih hor blơi yua amăng lon ia ta hăng dêh ]ar ta] rơngiao.

~u do# jing “Nai pơtô” mơ`am rơngaih abăn ao hmư\ hing, abih pran jua pơtô glăi kơ hơdôm rơtuh ]ô bơnai dra Bahnar, Jarai bruă rơngaih mơ`am abăn ao đưm anai.

-Tơ`a: Kơkuh kơ ih wa Mlop. Hmư\ lăi ih le\, pô hor kơ bruă rơngaih mơ`am abăn ao, hrom hăng anun wai lăng Anom mă bruă hrom, ih dưi mơn, lăi pơthâo brơi [ing gơyut hmư\ bro# kơ bruă mă mơng ih hă?

-Wa Mlop: Hai, drơi pô kâo hor biă kơ bruă mă đưm adih truh kơ ră anai, ră anai ăt hor kơ `u mơn, ăt gir run hyu hơduah e\p lăng mơn, pơjing rai bơnga mơ`am phrâo, kiăng hmâo abăn, ao hiam, djơ\ hăng pô kiăng.

Bơ\ bruă mă mơng Anom mă bruă hrom le\ [ing gơmơi ăt djă pioh mơn, thun anai dưi ngă lu hloh, abăn ao rơngaih mơ`am leng kơ dưi s^ kloh abih, hmâo lu mơnuih kiăng blơi samơ\ ră anai [u hmâo abăn ao pioh s^ dong tah.

-Tơ`a: Dưi thâo Anom mă bruă hrom ta, rơngaih mơ`am, s^ lu mơta gơnam kah hăng: Ao đah rơkơi, ao đah kơmơi, abăn eng, toai, abăn sum, kơdung bak, kơdung pioh prak, kơdung anung telephone… dưi hmâo lu mơnuih hor blơi. Hơdôm gơnam anai ră anai dưi s^ pơ\ hơpă?

-Wa Mlop: Kâo s^ pơ\ Daknông, Daklak, Kontum, djơ\ ano# `u pơ\ Nha Trang, Đà Nẵng [udah Sài Gòn yua anun ră anai hmâo telephone laih, kâo pơhiăp nao rai blơi s^ gơnam, mơ-^t tui rơdêh ăt amu` mơn.

Mơnuih blơi le\ mơ-^t prăk tui mrô pơkă gah sang prăk, anun bruă s^ mdrô `u gêh gal hloh.

Gơnam s^ ara\ng blơi biă, biă `u: Abăn eng, ao, ao đah rơkơi, kơdung bak, kâo mơ`am, tơ]ôh tui hơdră phrâo, lăng hiam mơta biă samơ\ ăt do# djă pioh mơn gru grua đưm anun lu mơnuih hyu hơduah blơi.

Hmâo mơnuih đa mơng Mi, mơng dêh ]ar ta] rơngiao gơ`u rai ngui pơ\ anai, ăt lăi pơtă hlâo mơn kiăng blơi lu gơnam rơngaih mơ`am. 

-Tơ`a: Hai, dưi djă pioh bruă mơ`am abăn ao tơnap laih, kiăng `u đ^ kyar kơtang dong le\ jai kraih tơnap tap. Tui hăng ih kiăng bruă rơngaih mơ`am anai đ^ kyar klă thơ kiăng hơdôm tơlơi hơge\t le\?

-Wa Mlop:  Biă `u le\ kiăng prăk tuh pơ plai. Amăng hơdôm hrơi hông bruă đang hmua, bơyan hơjan, lu adơi amai hmâo văn le\ kâo dong [u hmâo prăk pioh tla pran kơ gơ`u gum hrom rơngaih mơ`am anun truh rơnu] thun [u djop abăn ao pioh s^.

Anom mă bruă hrom [ing gơmơi do# kơ[ah prăk tuh pơ plai, akă hmâo tơlơi gum djru ]an prăk pioh đ^ kyar.

Amăng hơdôm mông tơnap tap kah hăng anun le\, sang ano# kâo hyu ]an mă sang prăk, samơ\ [u hmâo lu đơi ôh, kơnong kơ djă pioh bruă mă đo#], anun yơh tơnap tap biă.

-Tơ`a: Hai, ơ ơi pang, yă dôn hăng [ing gơyut khăp! Kah hăng wa Mlop phrâo lăi pơthâo, hơdôm mơta abăn ao mơ`am mơng Anom mă bruă hrom hmâo ba s^ [ơi lu anih anom, yap wot tuai mơng dêh ]ar ta] rơngiao hai.

Anai le\ gru nam klă amăng bruă ngă tui phiăn juăt bruă mă đưm.

Khă hnun hai, kiăng `u đ^ kyar kơtang thơ kiăng biă hơdôm hơdră bruă djru gum prăk ]an mơng Kơnuk kơna.

Hăng, rơkâo dưi tơ`a kơ ih kơ bruă pơtô rơngaih mơ`am abăn ao. Hmâo rơbêh kơ 25 thun pơtô bruă rơngaih mơ`am, dưi hmâo neh wa iâu pơgui le\: “Nai pơtô rơngaih mơ`am abăn ao đưm”, ih hmâo pơtô brơi hơdôm rơtuh ]ô bơnai dra Bahnar, Jarai mơng hơdră rơngaih mraih, pơjing bơnga truh kơ hơdră mơ`am… Bruă mă anai ih ăt ngă tui na nao mơn hă?

-Wa Mlop: Bơ\ bruă pơtô rơngaih mơ`am abăn ao kâo ăt djă pioh mơn, hrom hăng rơngaih mơ`am kâo ăt hơne] pơtô brơi dong kơ [ing ]ơđai muai amăng tal pơdơi prong.

Amăng thun do# hyu pơtô brơi kơ [ing ]ơđai djuai ania Bahnar, Jarai [ơi An Khê dong, [ơi kual anun đưm hlâo adih lu mơnuih ăt thâo mơ`am mơn, samơ\ lui h^ sui laih, wor bit h^ laih. Thun anai kâo amra pơtô brơi rơngaih mơ`am pơ\ anun. Kâo amra hyu ataih pioh pơtô.

Bơ\ [ơi anai le\ huăi ôh, pơtô mơguah tlam [ơi sang, [u hmâo tơlơi hơget ôh.

-Tơ`a: Wai lăng rah anom mă bruă hrom, gum hrom rah bruă pơtô rơngaih mơ`am, ih [uh tơnap tap, dleh glar mơn?

-Wa Mlop: Bruă pơtô rơngaih mơ`am abăn ao đưm hlâo adih tơnap, dleh glar biă, samơ\ ră anai amu` laih, yua kơ dưi hmâo Kơnuk kơna pơdo\ng brơi hơdôm bôh sang anai (Sang mă bruă mơng Anom) anun lom Kơnuk kơna pok anih pơtô le\ kâo tum pơ[u\t [ing ]ơđai pơtô sa wot mơng 5 truh kơ 6 ]ô, amu` biă, hlâo adih khom hyu rim sang, pơtô rim ]ô mơnuih anun tơnap tap biă.

Tơdah do# hmâo pran jua suaih pral thơ kâo hor pơtô mơn, lăi nao hơget dong ră anai hmâo kơnuk kơna pok anih pơtô hăng do# djru brơi prăk dong jai kraih yơh gir run hloh.

-Tơ`a: Tui hăng ih hmâo hơdôm tơlơi pơkă lăng hlâo hơget pioh to# tui bruă rơngaih mơ`am abăn ao đ^ kyar kơtang hloh?

-Wa Mlop: {ơi anăp kâo amra pok anih pơtô s^t, tơ]ôh. Ma\i tơ]ôh, măi s^t sum ao hmâo laih, samơ\ [u hmâo mơnuih s^t anun [u dưi ngă rai abăn ao ta`, kơnong kơ hmâo sa dua ]ô đo#] mă bruă [u abih ôh.

Kâo amra gir run rơngaih mơ`am lu, kiăng kơ ara\ng rai pơ\ anai kiăng blơi hơget thơ mơng hmâo gơnam pioh s^.

Kah hăng hơdôm hrơi hlâo hmâo mơnuih kiăng blơi lu kơdung mơ`am mơ\ [u djop pioh s^ ôh, lu mơnuih tơ`a blơi samơ\ [u hmâo ôh anun ko\p glăi tơngan sôh đo#].

Yua anun, pơ\ anăp anai kâo amra gir run rơngaih mơ`am lu hloh dong kah hăng: kơdung, abăn eng, ao, abăn su\m, kơnong kơ kơdung bak le\, lu mơta biă, rơbêh kơ 20 mơta gru grua, kiăng djop brơi kơ tuai ]i blơi…

            -Hai, bơni kơ ih hmâo pioh laih mông kơ bruă bơkơtuai anai./.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr