VOV4.Jarai - Tơlơi adôh đưm (Nău Mpring), mơng mơnuih djuai ania M’nông ƀơi tơring čar Dak Nông lĕ tơlơi adôh pơtưh tui boh pia (ƀu kiăng pĕ gông brô̆ ôh). Hơdôm tơlơi adôh hơmâo pơčeh rai mơng tơlơi hơdip bơwih ƀong huă rĭm hrơi hăng hơmâo djă pioh mơng rơnuk anai nao rơnuk adih. Anai lĕ anŏ yôm phara mơng gru grua sô hơđăp mơng mơnuih djuai ania M’nông ƀơi Dak Nông.

Ơi Y Tai (djuai ania M’nông) lĕ tha plơi, hăng ñu ăt lĕ mơnuih rơgơi kơhnâo amăng plơi Phú Lợi, să Quảng Phú, tơring glông Krông Nô, tơring čar Dak Nông brơi thâo: Mơng đưm đă ră hlâo, mơnuih djuai ania M’nông thâo adôh hơdôm tơlơi adôh pơtưh nao rai kiăng kơ pơdah pran jua, tơlơi hok mơ-ak, hning rơngŏt amăng tơlơi hơdip mơda, anai lĕ tơlơi adôh Nău Mpring. Tơlơi adôh pơtưh mơng Nău Mpring jê̆ giăm hăng tơlơi hơdip rĭm hrơi hăng tui boh pia pơčeh tui hluai hor. Tơlơi adôh đưm mơng djuai ania M’nông lĕ hơdôm tơlơi adôh pơpŭ, lăi nao ană mơnuih, rup rap, đĭ trun mơ-ak, tơlơi pơtưh nao rai hăng lăi nao lu mơta tơlơi. Ơi Y Tai ăt brơi thâo: Tơlơi adôh pơpŭ, lăi nao amăng tơlơi adôh hơmâo lu mơta mơn, kiăng pơdah hrơi ngă yang rơbang, ngui mơ-ak, pơbưp tơdruă hăng tơlơi adôh kơwưh yang rơbang, čok hia:

“Nău Mpring lĕ tơlơi adôh kiăng kơ pơhrô̆p, pơhmutu bruă bowih ƀong huă rĭm hrơi. Pơhmutu lĕ adôh kơ tơlơi suaih pral, amra lăi nao rơnuk tơdăm hơmâo pran bơ ră anai thun tha rơma ƀu pral kar hăng đưm dong tah. Lăi nao kơ tơlơi suaih pral ăt hlơi hlơi lêng kơ truh thun tha rơma soh; akô̆ dlô pơmĭn ƀu răng kơđiăng dong tah. Amăng tơlơi hơdip rĭm hrơi lơ̆m adôh đĭ kiăng kơ pơhmutu tơlơi yôm mơng pơtô hrăm, pran hơdip hiam mơng mơnuih. Ƀing amĭ ama pơtô kơ ană bă hăng hơdôm tơlơi adôh “Nău Mpring”. Tơlơi adôh đưm ăt pơtă pơtăn thâo gum pơgôp, djru tơdruă”.

Mơnuih thâo adôh Yă H’Bơh dŏ ƀơi tơring glông Dak Song, tơring čar Dak Nông

Amăng hơdôm tơlơi adôh đưm (Năi Mpring) mơng djuai ania M’nông hơmâo lu mơta tơlơi pơčeh lĕ tơlơi adôh pơhmutu, kơwưh đĭ yang rơbang, pơtưh tơdăm dra, adôh pơngui čơđai…hơdôm tơlơi adôh anai juăt glông biă mă. Bơ hơdôm tơlơi adôh kiăng lăi nao hơdôm bruă mă, hlô mơnong, kyâo pơtâo, čim brim, ia krông čroh hnoh juăt ber đôč. Sit biă ñu, tơlơi adôh Nău Mpring mơng djuai ania M’nông ăt kiăng pơdah pran pơkhăp tơdăm dra dong. Tơlơi adôh anai juăt mă rup rap rơhuông adai lŏn mơnai, ia krông čroh hnoh, hơjan pơ-iă kiăng kơ pơdah pran hning rơngŏt. Yă H’Bơh lĕ mơnuih thâo adôh suang, dŏ ƀơi Ƀon Njang Lu, să Dak Ndung, tơring glông Dak Song, tơring čar Dak Nông brơi thâo, Nău Mpring mơng djuai ania M’nông hơmâo adôh lu biă mă amăng hơdôm hrơi ngă yang rơbang, mơ hrơi ngă yang mơng djuai ania M’nông juăt pơphun lu mơn.

“Kâo juăt adôh amăng hơdôm hrơi ngă yang rơbang, anai lĕ hrơi ngă yang đang hmua anun lĕ: hrơi aruač pơdai arăng juăt adôh kiăng aruač pơdai tañ bă hơkă, hlơi tañ ƀiă, hlơi hơmâo pran ƀiă; amăng hrơi hơtem pơdai arăng adôh rơkâo yang rơbang pơgang brơi sa bơyan pơdai jor kơtor mơboh, pơgang anăm hŭi hlăt mŏt pơčrăm, hăng rơkâo yang pơgang pơgăn brơi. Lơ̆m hơtem pơdai giong ăt adôh pơdah tơlơi hok mơ-ak amăng hrơi pơgiong hơtem pơdai. Hăng truh pơdai giăm hrôh mơnuih djuai ania M’nông pơkra phun drai pioh ngă yang, tơdơi anun adôh hơdôm tơlơi adôh jum dar phun drai kiăng kơwưh đĭ yang rơbang. Yôm biă ñu truh bơyan juă hơpuă giong, pơphun ngă yang pơpŭ hăng sa drơi un, kơbao amăng hrơi ƀong asơi hle, amăng mông mơñum ƀong amra adôh “Nău Mpring” kiăng kơ pơhmutu amăng ha thun hlơi yuă hơpuă hmâo hmăi hăng arăng adôh pơtưh hmư̆ mơ-ak biă mă yơh”.

Mơnuih thâo adôh Y Tai dŏ ƀơi tơring Krông Nô, tơring čar Dak Nông

Ơi Y Kroăk dŏ ƀơi tơring kual Ea Tling, tơring glông Čư̆ Jut, tơring čar Dak Nông brơi thâo Nău Mpring mơng djuai ania M’nông lĕ tơlơi adôh pơdah pran jua. Anai lĕ kiăng adôh ngui mơ-ak, samơ̆ ăt kiăng pơtô pơhrăm, lĕ gru grua yôm mơng djuai ania M’nông. Amăng hơdôm gru grua anun, yôm hloh lĕ hơdôm tơlơi adôh pơdah pran khăp hăng hơdôm boh pia jê̆ giăm, bă blai tơlơi kiăng khăp ƀu-eng, ba glăi tơlơi yôm prong prin amăng tơlơi hơdip mơda, bơwih ƀong huă.

“Tơlơi adôh đưm mơng djuai ania M’nông hmư̆ mơ-ak biă mă. Mơng đưm đă ră hlâo ƀu kơƀah ôh tơlơi adôh, jua čing hơgor. Rĭm wŏt pơphun ngui ngor, mơñum tơpai čeh mơnuih djuai ania M’nông Preh khŏm atông čing hring hơgor, adôh mơ-ak, ayun suang. Amăng hơdôm tơlơi adôh “Nău Mpring” mơng djuai ania M’nông hơmâo lu mơta mơn anun lĕ adôh pơngui čơđai, pơtưh tơdăm dra, kơwưh yang rơbang, adôh pơhmtu…kiăng kơ pơdah pran gum pơgôp mut hrŏm, thâo djru tơdruă amăng tơlơi hơdip rĭm hrơi”.

Samơ̆, yua tơlơi hơdip ră anai pơplih laih, lu hlăk ai ƀu đing nao gru grua djuai ania pô dong tah, hăng hlăk ai djuai ania M’nông ăt tui anun mơn, mơnuih thâo adôh suang Y Tai dŏ ƀơi plơi Phú Lợi, să Quảng Phú, tơring glông Krông Nô, tơring čar Dak Nông bơngŏt lăi nao tơlơi anai.

“Kâo čang rơmang dưi djă pioh na nao gru grua yôm mơng djuai ania pô. Ƀơi anai ăt dŏ lu mơnuih thâo adôh tơlơi adôh đưm “Nău Mpring” anun lĕ: Adôh pơngui čơđai, pơtưh tơdăm dra, kơwưh yang rơbang, samơ̆ ƀing hlăk ai ră anai ƀu hor hmư̆ dong tah, ƀu gưt hmư̆ hơdôm tơlơi adôh đưm mơng ơi yă dong tah. Kâo bơngŏt biă mă, kâo čang rơmang dưi pơtô glăi kơ ană tơčô thâo ƀu djơ̆ kơnong thâo adôh hơdôm tơlơi adôh đưm đôč ôh mơ̆ wŏt djop mơta bruă pơkra pơjing tui gru grua sô hơđăp mơng djuai ania pô dong”.

Kiăng kơ djă pioh gru grua djuai ania M’nông lăi hrŏm, tơlơi adôh đưm lăi phara, thun 2020, Ding jum gru grua, bơrơguăt drơi jăn hăng tuai čuă ngui hơmâo tŭ yap Nău Mpring mơng djuai ania M’nông lĕ gru grua gah bơngăt kơ dêh čar lĕ tơlơi adôh suang ngui mơ-ak amăng tơlơi hơdip ană mơnuih.

Siu Đoan: Pơblang