VOV4.Jarai - Hlâo adih djuai ania Êđê tui kơ lu yang rơbang, djop mơta ra mơnong leng kơ hmâo bơngat jua sôh, anun hmâo lu phiăn ngă yang bơdjơ\ nao bruă đang hmua hăng ha rơnuk ană mơnuih.

 

Lom ngă yang, hmâo sa gơnam [u dưi kơ[ah, anun le\ ]eh đ^ tơpai (ko\ng tơpai). Hăng lu mơnuih djuai ania Êđê, ]eh [u djơ\ kơnong kơ sa gơnam mă yua đo#] ôh mơ\, `u do# jing gơnam hơ]ih dong, jing gơnam pioh bơkơtuai, pơke\ hrom amăng khul mơnuih, kơnung djuai.

           

Amăng sang dlông sang ano# ơi Y Bhiâo Mlô (ơi Hiêm), [ơi [ôn Tring 2, phường An Lạc, plơi prong {uôn Hồ, tơring ]ar Daklak, lu djuai ]eh, hăng anet prong pha ra dưi dăm lui dem.

 

Hmâo ]eh pioh lui hong, hmâo ]eh glăk ko\ng tơpai. Ơi Y Bhiâo Mlô brơi thâo, anai le\ hơdôm bôh ]eh mơng sang ano# do# djă pioh hăng blơi glăi mơng m[s [ơi hơdôm bôh plơi; rim bôh ]eh hmâo noa mơng hơdôm rơtuh rơbâo truh hơdôm pluh klăk prăk (pơplih nao rai le\ sa drơi rơmô).

Hơdôm bôh ]eh yôm dưi dăp dem amăng sang dlông

Hlâo adih, [ơi hơdôm bôh plơi, ]eh yôm do# lu biă, khă hnun hai ră anai, hăng tơlơi rơngiă tui mơng hơdôm tơlơi ngă yang tui phiăn juăt hăng tơlơi blơi s^ gơnam đưm [ơi sa dua bit anih, hơdôm bôh ]eh yôm [ơ [rư\ jing [ia\ tui hloh, djơ\ ano# `u kiăng blơi hă ăt [u hmâo mơn.

           

“Amăng sang hmâo mơn mơng 4-5 djuai ]eh hăng năng ai `u 20 bôh, amăng anun hmâo lu bôh ]eh phrâo blơi glăi.

 

Hơdôm bôh ]eh yôm, ]eh đưm kah hăng ]eh Tang le\ phrâo blơi prăp glăi đo#]. Bơ\ hơdôm bôh ]eh đưm mơng rơnuk ơi yă ta đưm pioh glăi [u bưng apui [ong abih mơng thun 1973. Ră anai [u hmâo lu ôh, kiăng blơi hai ăt [u hmâo mơn.

 

Ră anai tơdah [uh hlơi thơ s^ [ing gơmơi amra blơi glăi mơtăm yơh, yua kơ kiăng biă, kiăng djă pioh glăi kông ngăn yôm mơng djuai ania pô, lăih anun mă yua amăng hơdôm phiăn ngă yang dong, [u dưi lui ôh phiăn juăt, phiăn ngă yang anai, laih anun kiăng djă pioh kơ ană tơ]ô tơdơi anai dong, kiăng gơ`u do# hmâo ano# pioh ko\ng tơpai, mă yua kah hăng ră anai [ing gơmơi glăk yua”.

 

}eh [u djơ\ kơnong kơ gơnam dưm gơnam yôm ôh mơ\ `u do# jing kông ngăn pơkrem pioh, pơdah anih gơgrong hăng ano# kơdrưh  mơng pô sang dong

Mơnuih djuai ania Êđê gơ`u pơ pha ]eh jing 4 djuai phun le\: ]eh Tuk, ]eh Tang, ]eh Ba, ]eh Bô.

 

Rơngiao kơ anun do# hmâo djop djuai ]eh Jăn, ]eh Duê, ]eh Kriăk,… Yua hmâo lu plơi pla anih anom, anun lom sa djuai ]eh mơ\ iâu pha ra.

 

Hlâo adih, bruă pơplih ]eh dưi yap hăng hơdôm mơta gơnam tam mơng sang ano# kah hăng un, rơmô [udah kơbao.

 

Amăng hơdôm djuai ]eh, ]eh Tuk jing yôm hloh, khom pơplih mă sa drơi rơman [udah 8 drơi kơbao.

 

Djuai anai kơnong mă yua amăng hơdôm phiăn ngă yang yôm phăn, hmâo hlô pioh ngă yang le\ un bong kreo 50 kg hăng lu hloh.

           

Ơi Y Blih Mlô, [ơi [ôn Pưk Prong, să Ea Hning, tơring glông }ư\ Kui` brơi thâo, ]eh [u djơ\ kơnong kơ gơnam pioh dưm gơnam yôm ôh mơ\, `u do# jing kông ngăn pơkrem tui mơng sang ano#, pơdah ano# pơdrong hăng ano# kơdrưh `u dong.

 

~u jing gơnam no#p phak hăng hlơi pô `u ngă soh tơlơi phiăn mơng plơi pla, gơnam pioh djă kông, pơdo# rơkơi bơnai, kông ngăn kơ ană bă hăng jing kông ngăn pha brơi kơ mơnuih djai dong. Yua anun, sang hơpă jai hmao lu ]eh le\ jai pơdrong hăng dưi lăng pơ pu\ yôm phăn.

           

“Mơng rơnuk ơi yă đưm ]eh Tuk dưi lăng yôm hloh, sang ano# hlơi pơdrong kah hmâo, bơ\ sang hơpă [un rin thơ [u hmâo ôh, ara\ng blơi plih mă hăng 5 drơi kơbao kah mơng hmâo sa bôh ]eh, djơ\ ano# plih mă sa drơi rơman kah mơng hmâo sa bôh ]eh, anun sang [un rin [u dưi blơi ôh, kơnong kơ pơdrong kah djop kông ngăn pioh blơi, anun dưi lăng hơdôm mơnuih hmâo ara\ng đăo gơnang, hmâo bruă apăn prong.

 

Hlơi pô `u jai pơdrong le\ jai hmâo lu ]eh, bơhmu tu `u kah hăng amăng plơi [ing gơmơi sang hlơi lu hloh le\ hmâo mơn 12 bôh ]eh, anun le\ lu biă mă yơh, bơ\ do# glăi rim sang hmâo mơng 2-3 bôh ]eh đo#]”.

          

Hrom hăng ]ing, ]eh le\ gơnam [u dưi kơ[ah amăng bruă ngă yang

Hăng djuai ania Êđê, hrom hăng ]ing, ]eh le\ sa gơnam [u dưi kơ[ah amăng hơdôm phiăn ngă yang.

 

Yua kơ ]eh juăt pioh ko\ng tơpai, jing gơnam mơ`um pioh pơ pu\ kơ yang rơbang hăng yua amăng hơdôm hrơi jơnum ngui plơi pla. Anai ăt le\ sa gơnam pioh bơkơtuai nao rai hăng yang rơbang, pơdah gru grua hăng bôh thâo mơng djuai ania Êđê.

 

Amai H’ }i Niê, [ơi [ôn Ako# Siêr, phường Tân An, plơi prong {uôn Ama Thuo#t, tơring ]ar Daklak brơi thâo:

           

“Tui hăng phiăn juăt mơng djuai ania Êđê le\ ]eh juăt yua pioh đ^ tơpai, djuai tơpai dưi yua kơ hơdôm tal jơnum ngui, mông [ong huă yôm phăn, ngă yang kơ sa rơnuk ană mơnuih, phiăn ngă yang kơ đang hmua [udah ngă yang mơ-ak sang phrâo”.

   

}eh pioh ko\ng tơpai ngă yang hăng yua amăng hơdôm mông jơnum ngui plơi pla mơng djuai ania Êđê 

Kiăng ko\ng rai sa ]eh tơpai jơman pioh kă kơ tuai [udah pioh ngă yang le\ [u amu` lơi, hăng lu ]ra\n ngă to\ng ten. Rim ]eh tơpai ko\ng yua amăng hơdôm tal pha ra.

 

Tui hăng ơi Y Bhiâo, ]eh jai yôm yua ko\ng tơpai kơ hơdôm tal ngă yang yôm phăn, pioh pu\ kơ tuai yôm.

           

“Djuai ania Êđê mơng đưm hlâo pơkra mă tơpai pioh yua, ]eh biă `u pioh yua ko\ng tơpai đo#].

 

}eh hmâo lu djuai, ăt [u dưi yap abih mơn, kơnong yap mă kah hăng ]eh Ba, ]eh Ba theng, ]eh Duê, ]eh Tang, ]eh Bô,… lu biă, rim djuai ]eh le\ yua kơ hơdôm tal pha ra, ]eh yôm hmâo noa prong le\ yua kơ hơdôm tal jơnum ngui prong, yôm phăn, ]eh anet, hmâo noa [ia\ hloh le\ amăng hơdôm tal [ia\ yôm hloh”.

    

}eh yôm dưi rơnăk hăng djă pioh kơđiăng biă

Ră anai, yua kơ bơdjơ\ nao mơng tơlơi pơhrua nao rai, tơlơi pơplih bôh thâo, bruă blơi s^, pơplih nao rai hăng mă yua ]eh amăng tơlơi hơd^p djuai ania Êđê [u do# lu kah hăng hlâo adih dong tah.

 

Khă hnun hai amăng hơdôm phiăn ngă yang hăng jơnum ngui plơi pla mơng neh wa [u dưi kơ[ah ôh ]eh tơpai – djuai ia mơ`um dưi dưm amăng hơdôm bôh ]eh yôm.

 

Anun jing tơlơi djă pioh, pơgang gru grua bôh thâo đưm klă hiam mơng djuai ania Êđê lăi ha jăn, djuai ania [ia\ kual }ư\ Siăng lăi hrom./.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih pơblang hăng pôr