VOV4.Jarai-Amăng tơlơi hơdip mơda r^m hrơi, hơmâo lu mơta tơlơi ba truh măt mơnong [ong huă, măt ia jrao [ơi ]ơđai muai.

 

Tơlơi juăt hơmâo lu biă mă kah hăng: yua mơnuih prong [u kơđiăng, kơ[ah tơlơi thâo, măt mơnong [ong huă [u djơ\ rong kiăng ôh, măt yua [ong djơ\ mơnong ngă măt, đơ đa yua kiăng ngă sat glăi kơ drơi jăn pô, măt yua [ing ơi ia jrao ngă rai.

 

Măt mơnong [ong huă mơ\ng [ing ]ơđai muai ngă rai lu tơlơi sat kơ bru\ prong tơdơi anai.

 

Yua kơ anun, [ing am^ ama ]ơđai muai khom kơđiăng amăng bruă pơhlôm, pơgang tơlơi măt mơnong [ong huă [ơi ]ơđai muai.

 

{ing ]ơđai muai măt mơnong [ong huă yua lu mơta ngă rai. Juăt `u hơmâo hơdôm mơta tơlơi tui anai:

 

-Yua kơ[ah tơlơi thâo hăng kơ[ah tơlơi kơđiăng mơ\ng mơnuih prong: Sit ]ơđai duăm ruă, [ing am^ ama juăt nao blơi mă ia jrao mơ`um brơi kơ ]ơđai tui tơlơi ta thâo mă hơjăn [udah hmư\ arăng lăi pơthâo hơdră anai, hơdră anun…

 

Dơ\ng mơ\ng ba truh bruă mă yua ia jrao lu đơi, mơ`um ia jrao [u djơ\ hơdră, [u djop [udah rơgao ano\ pơkă, ia jrao amra pơ glăi kơ ]ơđai muai.

 

Rơngiao kơ anun, tơlơi [ing am^ hyu blơi mă ia, pơđ^ kơtang hloh hră ơi ia jrao pơjrao hlâo kơ anun, mă ia jrao anai brơi ]ơđai pơko\n mơ`um, tăp năng mă ia jrao mơnuih prong brơi ]ơđai mơ`um ba truh măt jrao yơh.

 

-Măt [u djơ\ rong ngă ôh: Măt gơnam [ong huă, ]ơđai hơpai [ong mă gơ`u pô gơnam [ong huă, mă mơ`um ia jrao, [ong mơnong [ong am^ ama pioh glăi, am^ ama [u kơđiăng, juăt `u hơmâo [ơi ]ơđai phrâo thâo rơbat.

-Măt jrao yua kiăng pơdjai drơi pô: Juăt `u [ing tơdăm ngek dra muai rơbêh 10 thun.

 

{ing anai khom pơkă lăng hơmâo tơlơi pơtô brơi djơ\ kiăng hơđong pran jua tơlơi pơmin thâo kơ tơlơi mơnuih mơnam.

 

-Măt jrao yua ơi ia jrao: Hơmâo mơ\n măt jrao yua ơi ia jrao brơi ia jrao soh glăi, rơgao hnong pơkă, soh jơlan yua, u\k ia jrao yua hrom aka [u djơ\.

 

Khă hnun, ăt hơmâo mơ\n măt jrao lơ\m yua djơ\ laih ia jrao samơ\ pô anun hơmâo ia jrao ngă bor [u ư hăng ]ơđeh asar, drơi jăn. Ia jrao amra ngă măt sat hu\i rơhyưt biă mă kah hăng: Dioxin….

 

Lu mơta măt gơnam[ong huă, ia jrao juăt mưn pơ[uh tui anai:

 

-Jơlan kian pruăi: Ruă kian, [le\ pơtah, pơtah ]roh

 

-Jơlan suă jua; Pơtu\k, tơdlăk, bro\p tơ[ông, suă jua tơnap

 

-Gah arăt areo: ngă rơbah [u hơdor dă, pit hăng kơh`ăk tơkai tơngan, tơtư\ tơkai tơngan, ruă amăng ]ơđeh asar tăp năng rơwen mơtam. Kơtang hloh le\ [u truh suă jua, hơtai boh kong h^.

 

-{le\ ia bah, ia khak, [le\ ia ho\u…

 

Sit đăo đing ]ơđai măt gơnam [ong huă [udah ia jrao ngă le\, am^ ama khom e\p lăng hơmâo gơnam hơge\t mơ\n jum dar laih anun iâu telephôn pơ sang ia jrao brơi pơtô hơdră ngă tơdu [iă ano\ măt lơ\m aka ba nao pơ sang ia jrao. Sit ba nao pơ sang ia jrao, djă ba yơh gơnam ]ơđai djă ngui kiăng thâo.

 

 

-Iâu telephom rơdêh ia jrao pơgiăng mơnuih ruă nao pơ sang ia jrao.

 

-Brơi ]ơđai ple\ pơtah h^, o# h^ lu hloh klă hloh, kiăng tơdu [iă măt mơnong [ong huă, brơi gơnam măt tơbiă rơngiao.

 

Giong anun brơi mơ`um ia hra tơba [iă, tuah mă dua [uông hra lu\k hăng ia sa kơ]ok prong, [u brơi [le\ pơtah ôh tơdah măt ia axit, kiềm, ia săng.

 

-Brơi ]ơđai pơdơi, đih pit laih anun krăo lăng tơdah măt djong, giong [le\ pơtah, eh pơ]roh laih anun brơi mơ`um glăi ia lu [iă thu ia amăng drơi jăn.

 

Tơdah [uh ]ơđai duăm hor đ^ amăng drơi jăn le\ brơi mơ`um ia jrao kơnin ơi ia jrao brơi, brơi mơ`um ia jrao than hoạt tính mơ\ng 5-10 gram brơi hrip h^ ia măt.

 

-Pơdơi brơi [ong mơ`um mơtam [udah ia jrao glăk mơ`um, djă pioh ba pơdah kơ ơi ia jrao thâo.

 

Gơnam [ong rơbêh, eh, djah [le\ pơtah, ia jrao  ngă măt brơi ơi ia jrao lăng hăng thâo hơdră pơhlôm.

 

Tơdah măt jrao mơ\ng kl^ kliăng khom mơnơi hăng ia ]ơ[u, ia rơgoh rao h^ ia măt.

 

 

Pơhlôm pơgang kơ ]ơđai anăm hơmâo măt gơnam:

 

-Anăm blơi mă ôh ia jrao mơ`um brơi kơ ană bă. Anăm brơi mơ`um ia jrao [u thâo krăn djuai, [u thâo phun tơdu\.

 

Khom yua ia jrao djơ\ hăng tơlơi pơtô mơ\ng ơi ia jrao r^m wơ\t nao pơkă lăng.

 

Anăm mă yua ôh ia jrao tal nao khăm hlâo, ba mơ`um kơ tal khăm tơdơi [udah mă ia jrao pơjrao mơnuih prong mơ\ brơi ]ơđai mơ`um khă hơmâo tơlơi ruă hrup tu\ mơ\n.

 

-Ia jrao răk pioh klă, rơgoh anih thu rơhaih, hơmâo blo\ dưm jrao, hip dưm jrao hơmâo anăn rơđah rơđong.

 

Dưm ia jrao ataih mơ\ng ]ơđai dưi yơr mă, klă [iă dưm amăng hip dưm ia jrao amăng sang ano\, hơmâo kăl khoă khoă h^ krep.

 

Sui ha wơ\t sut uă rơgoh hip dưm ia jrao sang ano\, djop ia jrao abih hrơi blan yua, mă glom abih hu\i ngă măt kơ ]ơđai muai.

 

-Rao tơngan rơgoh hăng ia ]ơ[u hlâo kơ mă [ong gơnam [ong huă. {u lui ]ơđai huă [ong hơjăn ôh tơdah [u hơmâo mơnuih prong do\ giăm, krăo lăng tong ten.

 

-Răk lui gơnam [ong huă klă, djah laih [ong huă hnun mơ\n, dưm amăng him hơjăn tơdah aka [ong abih.

 

Tơdah gơnam [ong tơsă laih dưi răk pioh amăng hip pơđao djă pioh klă  hơđong pioh [ong glăi tal tơdơi amăng ha hrơi.

 

-Anăm mă yua ôh gơnam [ong lui rơgao mlam, rơgao hrơi mlam [udah [âo mơ-ih laih. E|p lăng tong ten hrơi blan pơkă ]ih amăng hruh, gêt ]ai blo\ gơnam yua s^ mơdrô.

Nay Jek: Pơblang hăng pôr