VOV4.Jarai - Djuai ania Bơnông Gar [ơi să Nam Ka, tơring glông Lak (Daklak) ră anai ăt djă pioh mơn phiăn dor kông ngăn nao hrom hăng mơnuih djai.

Khă hnun hai, bruă “pơpha kông ngăn” anai ră anai kơnong kơ ngă tui phiăn pơdah mă sa dua mơta gơnam đo#]. Phiăn juăt anai pơphun mơng tơlơi pơmin “djai djă ba” mơng djuai ania Bơnông.

Hăng tơlơi pơmin hmâo lu yang rơbang, gơ`u lăi le\, bruă dor nao hrom gơnam tam kơ mơnuih djai, bơngat jua anun amra pơgang hăng djru ba mơnuih amăng sang ano# hmâo sa tơlơi hơd^p trơi pơđao, yâu mơ-ak.

Tui hăng tha plơi Y E| Bon Choih, [ơi [ôn Rjai, să Nam Ka, tơring glông Lak, tơring ]ar Daklak, phiăn dor nao hrom kông ngăn kơ mơnuih djai hmâo dong mơng đưm laih, hăng ră anai ăt do# mơn sa dua bôh sang ano# djuai ania Bơnông Gar djă pioh.

Rơngiao kơ hơdôm mơta gơnam pơhro#p anet hloh truh kơ gơnam mă bruă, kông ngăn, kah hăng sum ao, băn khăn, gơnam pơhro#p drơi jăn, hlô rông… amra dưi dor nao hrom amăng bong mơnuih djai.

Tui hluai tơlơi hmâo mơng sang ano# mơ\ bruă dor nao hrom hăng gơnam tam, kông ngăn kơ mơnuih djai dưi ngă tui pha ra.

Hơdôm sang ano# hmâo hmăi [ia\ le\ rơngiao kơ kông ngăn hmâo hơđăp amăng sang ano#, [udah sang pơkon ngă yang kơ bơngat jua mơnuih djai, lom dor, djuai ania Bơnông do# pơpha gơnam [ong [ơi anih jôk atâo kơ mơnuih djai dong, hăng tơlơi ]ang rơmang mơnuih djai amra dưi mơ-ak, dưi trơi pơđao, buh pơđao.

Tha plơi Y E| Bon Choih, [ơi [ôn Rjai, să Nam Ka, tơring glông Lak, tơring ]ar Daklak brơi thâo, hmâo phiăn dor nao hrom gơnam tam kơ mơnuih djai le\ pơphun mơng tơlơi pơmin “djai khom djă ba” mơng djuai ania Bơnông Gar.

“Tơdah hmâo le\ pơpha [ia\ kơ bơngat jua pô rơngiă. Tơdah kah hăng amăng sang ano# ơi, yă duam ruă rơngiă h^ le\, ană bă ngă yang pơpha brơi kơ ơi yă.

Kah hăng drơi pô kâo hlâo adih, ơi yă rơngiă, kâo pơpha kơ ơi yă sa bôh ]eh pioh dưm gơnam [ong huă, gơnam mă yua, a`ăm mơnong ako#, tơkai un mơnu\. Phiăn juăt anai [u dưi lui ôh yua kơ hmâo dong mơng đưm laih.”

Djuai ania Bơnông pơmin tơdơi kơ djai, pơ\ dêh ]ar atâu adih, mơnuih djai kiăng hmâo djop gơnam tam mă yua hăng bơwih [ong huă.

Yua anun, lom hmâo mơnuih amăng sang ano#, kơnung djuai rơngiă, gơ`u leng kơ pơphun pơpha kông ngăn, ba nao pơ\ pơsat hăng dor nao hrom amăng bong.

Đưm hlâo adih, hơdôm gơnam tam dưi pơpha brơi kơ mơnuih djai hmâo wot hơdôm gơnam juăt mă yua rim hrơi, kah hăng ]eh tơpai, kiơng, bôh dreo, hrăo truh gơnam tam mă bruă ngă đang hmua kah hăng: ]ong, [ơ`, đao, thong, gă… hăng hơdôm gơnam tam mă yua amăng tơlơi hơd^p rim hrơi, kah hăng sum ao, muk, đuan, go\ mo\, mong ]ơlu\, [uông, a`ăm mơnong, akan, tơpai, hra, ngok…

Hơdôm gơnam tam anai [u tui tơlơi pơkă kơ mrô hơdôm hơpă ôh tui hluai kơ tơlơi pơkă mơng rim sang ano#, mơnuih djai ăt dưi ]ơkă mă mơn [ia\ lu pha ra.

Khă hnun hai, tui hăng ơi Y Chung Buôn Dap, Kơ-iăng Khua Khul mơnuih tha rơma să Nam Ka, tơring glông Lak, tơring ]ar Daklak, ră anai bruă “pơpha kông ngăn” anai kơnong kơ ngă tui tu\ mơng hmâo đo#], kiăng pơdah pran jua hơdor kơ pô rơngiă.

Rơngiao kơ sa dua mơta gơnam tam, djuai ania Bơnông đưm do# dor wot 2 drơi mơnu\.

Amăng anun, sa drơi dưi dor nao hrom hăng bong, sa drơi tlaih hăng dlông pơsat tơdơi kơ dor giong.

“Hăng mơnuih rơngiă le\ khom hmâo dua drơi mơnu\ hơd^p, [u kiăng khom hmâo prong [udah anet, ania [udah ông mơn.

Ano# anun ara\ng iâu le\ mơnu\ pioh ]oh rơnăng arong aroă] amăng pơsat kơ bơngat jua mơnuih djai.

Sa drơi mơnu\ tlaih hăng dlông le\ kiăng paih lo\n hăng dlông pơsat hăng mơnu\ `u do# hơd^p amăng dlai hlao.”

Tơdơi kơ dor giong, 7 hrơi tơdơi kơ ba nao asơi ia gơnam [ong tu\] rơnu] le\ sang ano# amra [u hmâo ngă yang dong tah.

Gơ`u lăi le\, hơdôm gơnam mă yua mơ\ gơ`u dor nao hrom dưi ]ơkă mă hăng djop pioh bơwih [ong hăng hơd^p mơda pơ\ dêh ]ar atâu adih.

Tha plơi Y E| Bon Choih, [ơi [ôn Rjai, ăt brơi thâo mơn: Djuai ania Bơnông Gar đưm hlâo pơmin le\, lom sang ano# hmâo mơnuih djai mơ\ brơi [u djop thơ pô djai amra pơwo\t glăi, tư\ hnưh.

Khă hnun hai, tơlơi pơmin anun [u djơ\ hăng bôh nik ôh, anun ră anai djuai ania Bơnông [ơi tơring glông Lak, tơring ]ar Daklak kơnong kơ djă pioh phiăn dor sa dua mơta gơnam tam bơhmu nao đo#] kiăng hơdor kơ mơnuih djai.

“Ră anai ăt do# mơn samơ\ [ia\, ră anai phiăn juăt mơng djuai ania pô pioh glăi mơng đưm, kah hăng ơi yă pơtô glăi kơ ană bă, djă pioh phiăn juăt mơng djuai ania pô.

Tui hluai tơlơi pô hmâo, `u khom djop kiăng ngă yang kơ mơnuih rơngiă, kah hăng ama kâo đưm hlâo sang ano# pha brơi ]eh tơpai dưm gơnam [ong huă, ]eh prong [udah anet tui hluai kơ sang ano#.

Khom pơpha djop gơnam mă yua, gơnam [ong hăng mơnuih rơngiă hăng djă pioh kơ mơnuih do# hơd^p dong, abih bang khom pơpha dưm kơnar ta#o klă tui anun.”

Bruă hmư\ tui tơlơi do# glăi mơng bơngat jua gah djuai ania Bơnông Gar sa ]ra\n gơ`u lăi le\, bơngat jua mơng mơnuih djai amra pơgang hăng djru ba kơ mơnuih amăng sang ano#, gơ`u hmâo sa tơlơi hơd^p trơi pơđao, yâu mơ-ak.

Ăt pơphun mơng hơdôm tơlơi pơmin anun mơn djuai ania Bơnông Gar, Rlâm lăi ha jăn hăng djuai ania Bơnông [ơi tơring glông Lak, tơring ]ar Daklak lăi hrom ăt djă pioh mơn phiăn dor nao hrom gơnam tam, mơnong [ong huă tui mơnuih djai kiăng pơdah pran jua thâo tơngiă, hơning rơngôt hăng mơnuih rơngiă./.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih pơblang