VOV4.Jarai - Hơdôm thun je# hăng anai, jai hrơi jai lu neh wa djuai ania Bahnar [ơi tơring ]ar Kontum ngă tui phiăn pơdo# rơkơi bơnai  (Et rok).

Anai le\ hơdră pơ phun pơdo# rơkơi bơnai [u dleh tơnap ôh, [u rơngia lu prak kak mơ\, tum pơ[ut hmâo lu neh wa kơnung djuai.

{ơi yu\ anai, [ing ta hơduah e\p lăng kơ tơlơi pơdo# rơkơi bơnai gah djuai ania Bahnar [ơi tơring ]ar Kontum.

Phiăn pơdo# rơkơi bơnai gah djuai ania Bahnar [u dleh tơnap ôh, [u hmâo pu\ pơnu\ ôh, hmâo kông ngăn pioh glăi kah hăng hơdôm djuai ania [ia\ pơkon amăng kual }ư\ Siăng.

Tơlơi pơdo# rơkơi bơnai dưi pơ phun tui tơlơi dưi hmâo mơng 2 bôh sang ano#, tơlơi rơkâo kiăng hmâo le\ ]eh tơpai, a`ăm mơnu\, a`ăm un.

Hăng phiăn pơdo# dưi pơ phun amăng sa wot [ơi sang đah rơkơi [u dah gah sang đah kơmơi leng kơ dưi sôh.

Kiăng pơ phun pơdo# rơkơi bơnai, sang đah rơkơi hăng sang đah kơmơi khom prăp lui [ia\ biă mă `u 5 bôh ]eh tơpai, tui hăng anun le\ 5 anăn păn: ]eh tơpai rui ra, ]eh tơpai rơkơi bơnai, ]eh tơpai tha plơi, ]eh tơpai hlăk ai, ]eh tơpai tuai jak iâu.

Hăng tui hluai sang pô hmâo, pơkra sa [u dah dua drơi un kiăng pu\ asơi a`ăm  kơ tuai hăng pơ pha  kơ tuai ba glăi.

Tơdah sang ano# pơdrong [ia\ le\, neh wa ]uh rơmô [u dah kơbao pioh pơdo# rơkơi bơnai.

Tơdah dua bơnah sang rơkơi hăng bơnai leng kơ tơnap tap le\, tơlơi pơdo# ăt pơ phun mơn, yua kơ hmâo tom ană plơi, kơnung djuai, hrim mơnuih pơgo#p tom [ia\ amăng bruă pơ phun pơdo# rơkơi bơnai.

Tui hăng yă Pưk, pơ\ plơi Do\n, phường Quang Trung, plơi prong Kontum, tơring ]ar Kontum: Lom jak iâu tuai le\ pô rơkơi hăng bơnai anun nao hlâo hăng abih bang adơi ayong dua bơnah kiăo tui tlôn.

{ing tơdăm le\ kiăo tui tlôn gah rơkơi, bơ\ [ing dra le\ kiăo tui tlôn bơnai. To# tui tlôn gru\p rơkơi bơnai le\ truh gru\p dua bơnah rui ra.

Am^ ama rơkơi, bơnai nao hlâo, abih bang kơnung djuai dua bơnah nao hrom Et rok.

Hơdôm mơnuih nao pơdo# rơkơi bơnai djă ba ]ok tơpai, jao gơnam tam kơ rơkơi bơnai, gum hrom pơ phun pơdo# rơkơi bơnai. Yă Pưk, ruai glăi:

“Pơdo# rơkơi bơnai hmâo mơng ơi yă am^ ama đưm laih. Hlâo dih nao pơdo# rơkơi bơnai hăng kơnung djuai tlâo rơnuk le\ [ia\ biă mă `u khom hmâo ]eh tơpai, mơnu\, bơ\ kơnung djuai giăm hloh le\ khom hmâo un.

Tơdah sang ano# tơnap tap đơi ăt khom hmâo sa drơi mơnu\ mơn. Samơ\ ră anai amu` hloh, sa ge\t tơpai, bôh mơnu\ hơtuk, [u dah ke\o hă dưi mơn”. 

Pơdo# rơkơi bơnai [u dleh tơnap mơ\ hmâo tơlơi mut hrom prong biă. Yua anun, khă neh wa djuai ania Bahnar [ơi phường Quang Trung, plơi prong Kontum, tơring ]ar Kontum, hmâo tui đăo Ơi Adai ha rơtuh thun hăng anai hai, samơ\ tơlơi pơdo# rơkơi bơnai Et rok ăt djă pioh laih sa hơdră pơhlôm ako# tlôn.

Hăng yua kơ djuai ania Bahnar “{u hmâo phung”, kiăng be\ tơlơi “Io\k hơgăm” (do# bơnai, do# rơkơi giăm drah kơtak), pơdo# rơkơi bơnai jing tal pioh neh wa thâo nao rai go\p djuai, khă hmâo nao mă bruă, do# hơd^p mơda pơ\ plơi pla pơkon hai. Amai Mari, pơ\ plơi Do\n, ră ruai:

“{ing adơi ayong pơ\ plơi ataih hmâo bưp nao rai lu wot samơ\ [u thâo adơi ayong ôh. Lom nao pơdo# rơkơi bơnai kah mơng thâo.

Dong mơng ơi yă am^ ama pioh glăi truh kơ ră anai, kâo ăt amra pơtô glăi mơn kơ ană tơ]ô pô tơdơi anai, kiăng phiăn klă hiam anai [u rơngiă h^ hăng kiăng kơnung djuai pơ\ djop anih anom 4, 5 rơnuk ăt thâo nao rai mơn, nao ]ua\ tơ`a bla nao rai, lăi pơthâo nao rai lom hning rơngo#t ăt kah hăng hơdôm hrơi mơ-ak klă mơn”.

Hăng mơnuih djă pioh bôh thâo phiăn juăt hăng thâo hluh kơ phiăn juăt mơng djuai ania Bahnar, ơi A Jar, [ơi plơi Do\n, phường Quang Trung, plơi prong Kontum, tơring ]ar Kontum, brơi thâo, pơdo# rơkơi bơnai hlâo dih hmâo hơdôm bôh plơi kual yu\ plơi prong Kontum kah hăng plơi Do\n, plơi Tơngia… pơ phun.

Samơ\ hơdôm thun je# hăng anai, sa dua bôh plơi mơng djuai ania Bahnar gah ngo\ plơi prong Kontum ăt hơkru\ glăi laih mơn Et rok. Ơi A Jar pơblang:

“Yua hơge\t phiăn anai ăt do# djă pioh truh kơ ră anai? Sa le\ tơlơi mut hrom djop mơnuih jing prong biă; dua le\ [u rơngiă lu kông ngăn djơ\ hăng tơlơi hơd^p mơda do# tơnap tap mơng neh wa pô.

Dong mơng pơdo# rơkơi bơnai anai, neh wa kơnung djuai dua bơnah thâo nao rai, hmâo tơlơi anet prong leng kơ glam ba hrom.

Kâo ]ang rơmang, phiăn Et rok anai dưi hmâo neh wa mă yua djă pioh kiăng pơ phun brơi hrim pơdo# rơkơi bơnai”.

Hăng “Hơdôm mơnuih [u hmâo phung” kah hăng djuai ania Bahnar, neh wa tơnap biă thâo adơi ayong kơnung djuai tơdah pơ\ plơi ataih, [ia\ bưp nao rai, [ia\ lăi pơthâo nao rai, biă `u hăng  rơnuk ană tơ]ô.

Yua anun, pơdo# rơkơi bơnai jing sa amăng hơdôm glông pôr pơhing kiăng ană tơ]ô thâo nao rai, thâo adơi ayong drah kơtak pô.

Anai ăt le\ hơdôm bruă mă pơke\  hrom [ing go\p, [u djơ\ kơnong kơ tơlơi rô nao rai rui ra kơplah wah sang ano# đo#] ôh mơ\, wot kơnung djuai mơng dua bơnah ăt jing “Rui ra” adơi ayong je# giăm mơn.

Yua anun mơ\ phiăn pơdo# rơkơi bơnai dưi hmâo neh wa djuai ania Bahnar pơ pu\, djă pioh, biă `u amăng tơlơi hơd^p mơda rơnuk anai.

            Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr