VOV4.Jarai - Kiăng pơhư prong bruă bơkơtuai, kơtưn tơlơi pơlir hơbit kơplah wah hơdôm kơnung djuai, hơdôm bôh plơi pla, djru gum nao rai tơdruă lom tơnap tap, djuai ania Êđê hmâo tơlơi phiăn ngă adơi ayong, anun amra le\ kơplah adơi ayong đah rơkơi, adơi amai đah kơmơi, [udah ngă am^ ană, ama ană.

 

Tơdah đưm hlâo adih, bruă ngă adơi ayong kơnong kơ hmâo kơplah wah hơdôm mơnuih sa kơnung djuai le\, ră anai djuai ania Êđê do# ngă adơi ayong hăng ană bă djuai ania pơkon dong, ngă tơlơi mut hrom amăng plơi pla 54 adơi ayong Việt Nam jai kơja\p hloh.

           

Phiăn ngă adơi ayong dưi pơ phun amăng sang glông gah djuai ania Êđê. Tha plơi Ama Loan, [ơi [ôn Ako\ Dhong, plơi prong {uôn Ama Thuo#t, tơring ]ar Daklak, brơi thâo, phiăn ngă adơi ayong dưi pơ phun hăng ]ang rơmang [u djơ\ kơnong kơ dua ]ô mơnuih, dua sang ano# ôh mơ\, wo\t dua plơi pla mơng ră anai gum hrom kah hăng adơi ayong sa bôh sang, gum djru nao rai yak rơgao tơlơi tơnap, dưi trơi pơđao yâu mơ-ak:

             

“Phiăn ngă adơi ayong ră anai ăt do# mơn, biă `u le\ mơnuih mơng anih pơkon rai, mut hrom gum djru nao rai tơdruă jing tơlơi kiăng mơng rim ]ô mơnuih.

 

Mơng tơlơi rô nao rai je# giăm, gơ`u [uh [u dưi kah đuăi anun kah mơng ngă adơi ayong tui phiăn juăt đưm. Adơi ayong [u dưi lui raih nao rai, lom hmâo tơlơi tơnap tap khom gum djru nao rai”.

   

Sa dua ru\p amăng phiăn ngă adơi ayong pơ phun [ơi [ôn Ako\ Dhong amăng tal Festival ]ing hơgor kual }ư\ Siăng thun 2017.

Gơnam pioh ngă adơi ayong [u tơnap hyu hơduah e\p mơn, kơnong kơ sa drơi mơnu\, sa ]eh tơpai hăng dua ara\ kông kom dưi prăp lui giăm phun go\ng drai amăng anih jum tuai mơng sang dlông.

 

{u djơ\ kơnong mơnuih mơng dua bôh sang ano#, kơnung djuai ôh mơ\, phiăn ngă adơi ayong do# hmâo tơlơi gum hrom mơng neh wa amăng plơi pla dong. Tha plơi Ama Loan lăi tui anai:

           

“Gơnam ngă yang [u lu ôh, yôm phăn le\ kơplah dua ]ô mơnuih ngă adơi ayong hăng kơnung djuai mơng dua bơnah do\ng yua hăng ană plơi khom thâo.

 

Gơ`u [uh dua mơnuih anun ngă adơi ayong tui anun, tơdơi anai `u hơd^p, do# hiưm hơpă tơdruă, sit nik kah hăng tơlơi pơhiăp mơn.

 

Gơnam pioh yua ngă adơi ayong kơnong kơ kiăng sa drơi mơnu\ hăng 2 ara\ kông kom ăt dưi mơn, [udah sa drơi un hăng 2 ara\ kông kom klă mơn, tơdah hmâo tơlơi gal le\ ngă prong hloh dong; samơ\ juăt `u gơ`u [u kiăng ngă prong ôh”.

           

Tui hăng phiăn juăt, dua mơnuih ngă adơi ayong khom [uh [o# amăng mông ngă yang mơng mơguah kiăng pô sang kă ]e tơpai hăng prăp lui gơnam ngă yang. Lom djop mơnuih tum pơ[u\t djop le\, phiăn ngă yang mơng pơ phun.

 

Tơdơi kơ jua ]ing atông, pô ngă yang yak tơbiă, jak iâu dua ]ô mơnuih tơbiă [ơi anăp phun gong drai hăng tơ`a: Dua gih tu\ ư ngă adơi ayong mơn? Lom dua gơ`u tu\ ư, pô ngă yang iâu pô phai yang.

           

Dua ]ô mơnuih ngă adơi ayong do# giăm nao rai gah tlôn ]eh tơpai. Pô phai yang [ơi anăp, tơngan djai kông hăng mơnu\, phai yang rah ruaih rah ]ăng mơnu\ 7 wo\t [ơi ]eh tơpai laih phai yang.

           

Tơlơi phai yang anun le\ jak iâu yang rơbang mơng djop anih hrom hăng bơngat jua ơi yă đưm rai lăng brơi phiăn ngă adơi ayong mơng dua ]ô mơnuih, mơng ră anai pơ\ anăp jing adơi ayong sa bôh sang, gum hrom lom tơnap tap hăng jơnap, djai hơd^p hmâo hrom.

           

Tơlơi phai yang mơng tha plơi amăng phiăn ngă adơi ayong dưi pơ phun [ơi [ôn Ako\ Dhong amăng tal Festival ]ing hơgor kual }ư\ Siăng thun 2017 kiăng lăi le\: “Ơ… Yang! Anai kơnung djuai Niê ngă adơi ayong hăng kơnung djuai Mlô. Kiăng khăp nao rai truh kơ djai, mơ`um tơpai ]eh truh kơ rơba, atông ]ing truh tha plơi lăi lui.

 

Yap mơng ră anai dua gih jing adơi ayong sa bôh sang, khom thâo khăp nao rai, pơtô lăi nao rai bruă bơwih [ong, hmâo bruă hơge\t tơnap khom djru nao rai, [u dưi kah pha ôh, hmâo tơlơi jơnap ]ơkă hrom, hmâo tơlơi tơnap gum hrom bơwih brơi, gum hrom bơwih [ong pơplih phrâo hăng pơdo\ng plơi pla trơi pơđao.

           

Tơdơi kơ phai yang lăi pơthâo kơ yang rơbang hăng ơi yă, pô phai yang djă kông ]ut mut tơngan dua ]ô mơnuih ngă adơi ayong. Jao rah, phai rah: “Ơ yang, dua bôh kông anai le\ gơnam ngă go\ng jơlan mơng dua gơ`u [uan nao rai, hăng abih bang kơnung djuai plơi pla, hơdôm mơnuih nao hmư\ lăng hrơi anai, anai le\ gơnam ngă go\ng jơlan dua gơ`u hmâo jing adơi ayong sa bôh sang laih, pơke\ hrom na nao truh kơ djai, khom  kiăng khăp pơtô lăi nao rai tơdruă, bơwih [ong hmâo bruă hơget tơnap khom gum djru nao rai [u dưi kah pha ôh, hmâo tơlơi jơnap ]ơkă hrom, hmâo tơlơi tơnap djru nao rai”.

           

Mo# H’ Hoa Niê, [ơi [ôn Ako# Dhong, phường Tân Lợi, plơi prong {uôn Ama Thuo#t, tơring ]ar Daklak, brơi thâo, tơlơi phai yang anai ăt jing tơlơi lăi lui hlâo pơtô lăi dơlăm amăng tơlơi pơmin dua ]ô mơnuih ngă adơi ayong gah pran jua mut hrom tơdơi anai:

           

“Yôm phăn le\ lom phai yang brơi dua ]ô mơnuih hlăk ai ngă adơi ayong, amăng anih hơ]ih hrơi anun, abih bang hơdôm gơnam ngă yang leng kơ hơ]ih, djuai ania Êđê pơ pu\ biă, [u dưi lăi tơlơi [u klă hiam ôh.

 

Tơdơi kơ ngă adơi ayong le\ `u pơke\ hrom wo\t dua ]ô mơnuih, dua bôh sang ano# hăng dua bôh plơi pla nao rai, `u amra ba glăi lu tơlơi mơ-ak”.

           

 Pô phai yang jao kông, pơtă pơtăn dua gơ`u, hăng jak iâu gơ`u mơ`um tơpai hlâo. Kiăo tui anun le\ am^ mơng dua gơ`u, laih anun mơnuih amăng sang ano# hăng hơdôm mơnuih nao hmư\ kiăng pơdah pran jua je# giăm.

           

Tơdơi kơ mơ`um tơpai, pô phai yang hăng dua ]ô mơnuih ngă adơi ayong hrom hăng sang ano# hăng djop mơnuih nao pơ\ lan sang pioh ngă tui phiăn pla kyâu.

 

Phun kyâu dưi ruah pla le\ phun Tơngia, djuai phun hmâo pran kơtang gơgrong, pơdah tơlơi kơja\p phik mơng pran jua adơi ayong.

           

Mo\ H’ Hoa Niê, brơi thâo:

           

“{u hmâo djuai phun hơpă kah hăng phun Tơngia, pran hơd^p kơtang biă hăng kơjăp sui thun dong.

 

Yua kơ lom ngă adơi ayong anai le\ ruah phun pla pơke\ kơplah wah dua adơi ayong le\ phun Tơngia yua kơ bôh than tui anun”.

           

Pla phun kyâu ăt le\ phiăn tu\] rơnu] amăng phiăn ngă adơi ayong mơng djuai ania Êđê. Dua adơi ayong anai mă mơng ră anai amra kah hăng adơi ayong sa bôh sang.

 

Tơdơi kơ hơdôm phiăn ngă yang, ană plơi mơ`um hrom tơpai ]eh, [ong a`ăm mơnong, asơi `ar hăng adôh suang bơkơtuai pioh hơ-ư\] hmưi kơ [ing mơnuih dưi ngă adơi ayong, rơkâo brơi gơ`u mut hrom na nao, gum hrom na nao.

           

Phiăn ngă adơi ayong mơng djuai ania Êđê kiăng pơdah pran jua mut hrom amăng tơlơi hơd^p mơda, bruă mă kơplah wah plơi pla djop djuai ania.

 

Djuai ania Êđê pơ pu\ hăng djă pioh găn rơgao lu rơnuk, bruă mă anai ro\ng ngă mă pô, [u hmâo tơlơi pơgo#, hưp mă ôh.

 

Phiăn ngă yang hmâo bôh tu\ yua klă hiam, ]ang rơmang djop mơnuih hơd^p mơ-ak klă, je# giăm kah hăng adơi ayong sa kian pruăi, gum djru nao rai yak rơgao djop tơlơi tơnap, tơlơi gun pioh pơdo\ng plơi pla jai hrơi jai trơi pơđao, yâu mơ-ak klă hiam./.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr