VOV4.Jarai - Djuai ania Bahnar pơmin le\ sa ]ô ]ơđai phrâo tơkeng rai mơ\ akă hmâo anăn thơ akă dưi lăng ană mơnuih mơn.

 

Yua kơ tui anun anăn hăng bruă pơ anăn brơi anăn jing tơlơi yôm phăn biă, djru ]ơđai anun sit nik jing mơnuih amăng sang ano#, kơnung djuai hăng plơi pla.

 

Samơ\ pha ra hăng sa dua djuai ania [ia\ kual }ư\ Siăng, mơng đưm đă ră hlâo djuai ania Bahnar [u hmâo phung kơnung ôh.

 

Yua anun, bruă pơanăn brơi anăn ]ơđai hiưm hơpă kiăng pơdah tơlơi ha kiăn pruăi hăng kơnung djuai, jing tơlơi dưi lăng yôm biă.

           

Tui hăng phiăn juăt, rim kơnung djuai Bahnar juăt pơanăn kơ ]ơđai tui sa bôh hră phun hăng kiăo tui anun yơh truh kơ rơnuk tơdơi anai.

 

Hrom hăng pơanăn brơi tui bôh hră blung a, djuai ania Bahnar do# pơanăn brơi tui ano# hling hlang lom tơkeng rai ană nge anun, [udah pơanăn brơi tui [ơi anih tơkeng, gru ru\p, rơwen rơwo, đa le\ tui tơlơi rơpơi [uh…

 

Khă hnun hai, gơ`u [u dưi pơanăn brơi hlâo kơ ană pô ôh, lom am^ `u do# pikian. Tơdơi kơ tơkeng, sang ano# ăt [u hăt pơanăn brơi mơn.

 

Kơnong kơ tơdơi ană nge anun hlung phun asăt, gơ`u mơng ngă yang [ơhet tơngia pioh pơanăn brơi anăn ană nge.

           

Lom pơanăn brơi, sang ano# hăng hơdôm mơnuih amăng sang ano# gum hrom bơkơtuai, tu\ ư hrom anăn iâu kơ ană nge le\ lăi pơthâo kơ pô mă [uai, ngă yang [ơhet tơngia pơanăn brơi anăn kơ ană nge hăng lăi pơthâo mơnuih phrâo amăng sang ano# hăng kơnung djuai, plơi pla.

 

Wa Yao, [ơi plơi Piơm, tơring kual Đak Đoa, tơring glông Đak Đoa, tơring ]ar Gialai, brơi thâo:

           

“Lom ană nge phrâo hlung phun asăt le\ ngă yang [ơhet tơngia, jak iâu pô mă [uai ngă yang hăng pơanăn brơi anăn kơ ană nge.

 

Tu\ ư hrom ruah anăn laih anun mơng ngă yang, lom ngă yang khom iâu anăn phrâo pơ anăn brơi anun kơ ană nge, kiăng lon adai pơgang ba, hmâo tơlơi suaih pral klă, triăng mă bruă, hơđong rơnuk rơnoa amăng tơlơi hơd^p ha rơnuk. Giong ngă yang djop mơnuih [ong huă, ngui ngor, hơ-ơ\] hmưi kơ ană nge anun hmâo anăn”.

           

Yua [u hmâo phung kơnung, djuai ania Bahnar juăt pơanăn tui bôh hră blung a mơng anăn ơi yang, am^ ama pioh djă lui kơnung djuai.

 

Bruă pơanăn brơi anăn kơ ană [u kiăng khom pơanăn tui gah am^ mơ\, pơhư prong tui wot djuai gah ama hăng gah am^.

 

Amăng tơlơi pơmin mơng neh wa, wot dua bơnah kơnung djuai gum hrom bơwih brơi kơ ană nge anun, anun gah ama – gah am^ leng kơ dưi lăng yôm sôh, thâo kiăng sôh.

           

Yua anun, bruă pơanăn brơi kơ ană amra dưi ruah mă tui sa mơnuih hơpă amăng dua bơnah kơnung djuai mơ\ gơ`u [uh kiăng hloh, je# giăm hloh, [udah ]ang rơmang ană bă thâo rơgơi, jing mơnuih kah hăng pô anun. Ơi Suck, sa ]ô mơnuih thâo hluh kơ bôh thâo phiăn juăt mơng djuai ania Bahnar, brơi thâo:

           

“Djuai ania Bahnar juăt pơanăn brơi ană tui bôh hră ơi yă, am^ ama yơh phun `u hăng lom pô pơkon lăng nao bôh hră anun amra thâo gơ`u le\ kơnung djuai, adơi ayong…

 

Bơhmu tu `u anăn ama pơ phun hăng bôh hră D le\ adơi ayong, kơnung djuai leng tui bôh hră D sôh.

 

Mơng ơi [udah yă đưm hlâo truh kơ ană tơ]\ô leng kơ [u pơplih ôh, djă pioh na nao bôh hră D truh kơ rơnuk tơ]ô tơ]e\...

 

Yua anun amăng sa bôh plơi hơdôm mơnuih hmâo anăn hăng bôh hră D kah hăng 90% le\ adơi ayong, kơnung djuai”.

           

Hơdôm anăn pơanăn brơi tui bôh hră mơng djuai ania Bahnar juăt `u [u khom hmâo tơlơi ]i lăi nao ôh, kơnong kơ hrom sa bôh hră blung a le\ dưi yơh.

 

Rơngiao kơ anun do# hmâo hơdôm anăn pơanăn tui tơlơi pơdah brơi lom ană nge anun phrâo tơkeng rai, [udah tui gru ru\p, rơwen rơwo…

 

Yua dưi pơanăn tui bôh hră pia phun sit hlơi amăng dua kơnung djuai, hăng [u kiăng hmâo tơlơi ]i lăi nao rơđah đông, anun anăn kiăng pơanăn brơi lu biă.

 

Yua kơ anun, djuai ania Bahnar [u hmâo anăn djơ\ hrom anăn pô ană nge anun ôh amăng plơi, amăng kual tơdah thâo hmâo mơnuih hmâo anăn tui anun. Gơ`u ăt kom mơn [u pơanăn djơ\ hrom hăng pô djai ôh.

           

Tui hăng tha plơi ơi Vên, [ơi Plơi Piơm, tơring kual Đak Đoa, tơring glông Đak Đoa, tơring ]ar Gialai, bruă [u pơanăn tui anăn pô djai yua kơ neh wa pơmin ba glăi tơlơi [u bưng kơ ană nge anun; amra ngă ara\ng hơdor glăi tơlơi hning rơngôt, rơngiă ngiom mơng sang ano# hmâo mơnuih djơ\ anăn hrom; [udah klah piah ană nge anun khăng ako# am^ ama pơhiăp, hơtom hơtoh thơ… kah hăng hơtoh hơtom kơ phun wang kiăng kor ara\ng…

 

Yua kơ hơdôm tơlơi tui anun yơh, djuai ania Bahnar juăt pơ plih anăn amra mă yua hrom hrom dua anăn phrâo hăng anăn hơđăp.

           

Amăng tơlơi tơdah dua ]ô mơnuih djơ\ anăn hrom do# hơd^p, tơdah thun blan tơkeng dưm kơnar thơ amra ngă adơi ayong (iâu nao rai le\ gle\). Tơdah thun blan tơkeng hleh hloh lu le\ ngă ama ană [udah ngă am^ ană hăng iâu le\ “ană rông”.

 

Kiăng dưi kơnung djuai tu\ yap tơlơi adơi ayong, am^ ama anai, gơ`u pơ phun sa mông [ong huă mơ`um tơpai pioh jak iâu adơi ayong, neh wa amăng plơi thâo hăng mơ-ak hrom hăng dua ]ô mơnuih anun. Tha plơi ơi Vên brơi thâo:

           

“Lom hmâo anăn djơ\ hrom, hrom sa anăn khă pha ra bôh plơi [udah plơi ataih hai lom thâo le\ gơ`u amra ngă adơi ayong mơtăm.

 

Ngă adơi ayong anai [u djơ\ yua kơ kông ngăn hơget ôh, anai jing tơlơi mơ-ak yua kơ dua gơ`u djơ\ anăn hrom, jing hre\ pơ]uai adai pơkă gơ`u.

 

Hăng 2 ]ô mơnuih djơ\ anăn hrom anai lom ngă yang giong amra djă pioh tơlơi adơi ayong na nao, đa le\ do# kiăng khăp nao rai hloh kơ adơi ayong kian pruăi dong”. 

           

Amăng tơlơi hơd^p mơda rơnuk anai, hrom hăng tơlơi luk nao rai bôh thâo, rô nao rai lu kual hơdră pơanăn kơ ană gah djuai ania Bahnar hmâo tơlơi pơplih mơn.

 

Sa dua anih anom pơnăn bôh hră A, Y, H gah anăp anăn phun kiăng thâo akra\n đah kơmơi hăng đah rơkơi. Sa dua kual pơanăn brơi dong kơnung le\ Đinh, Brôn, Hoang…

 

Đa le\ hmâo anih đa neh wa mă anăn mơyang, anăn dêh ]ar ta] rơngiao, anăn [ing hmư\ hing… pioh pơanăn kơ ană bă pô.

           

Khă hmâo dong anăn kơnung djuai pơkon, lu mơnuih djuai ania Bahnar [ơi hơdôm bôh plơi pla kual }ư\ Siăng ăt djă pioh mơn hơdră pơanăn brơi ană tui bôh hră phun mơng anăn ơi yang, am^ ama, kơnung djuai.

 

Yua gơ`u lăi le\ pơanăn brơi tui anun kiăng pơdah pran jua ư-ang, kiăng khăp kơnung djuai, [u wor bit phun akha djuai ania pô./.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr