VOV4.Jarai - {u djơ\ hăng phiăn tu\ rơkơi tui djuai ania mă kơnung am^ mơng lu djuai ania [ia\ [ơi kual }ư\ Siăng anai ôh, hăng djuai ania Hơdang, lom truh tơdăm dra, ană đah rơkơi, đah kơmơi leng kơ dưi hyu hơduah mă bơnai [udah rơkơi sôh.

 

Đah rơkơi, đah kơmơi pơkhăp nao rai laih le\, sang ano# dua bơnah [u hmâo pu\ pơnu\ prong ôh mơ\ kơnong kơ ba tơbiă hơdôm gơnam tam ngă yang hă bruă pơkôl pơdah tơlơi pơkhăp mơng dua bơnah.

 

Tơdơi kơ pơdo# rơkơi bơnai, rơkơi do# sang bơnai [udah bơnai do# sang rơkơi leng kơ dưi sôh, tui hluai pô.

 

Biă `u amăng hơdôm hrơi lông lăng hlâo kơ pơdo#, tơdah sa amăng dua ]ô mơnuih anun ngă soh phiăn pơdo# rơkơi bơnai amra hmâo plơi phak tơhmal kơtang biă.

           

Hăng djuai ania Hơdang, đah rơkơi, đah kơmơi truh tơdăm dra (năng ai `u 18 thun) dưi hyu hơduah e\p kơ pô mơnuih pô khăp. Tơdah pơkhăp nao rai thơ, gơ`u lăi pơthâo kơ am^ ama thâo, gơ`u pơkhăp nao rai biă mă, hăng gơnang kơ am^ ama lăi ara\ng kiăo gong jơlan.

           

Tui hluai tơlơi dưi mơng hrim bôh sang ano# mơ\ đah rơkơi dưi tu\ bơnai glăi [udah đah kơmơi dưi tu\ rơkơi glăi pơ\ sang. Wa Y Yêm, pơ\ plơi Deak Lơ Leang Hai, să Ea Uy, tơring glông Krông Pa], tơring ]ar Daklak brơi thâo:

           

“Tui hăng phiăn juăt djuai ania Hơdang [ing gơmơi `u pha ra hăng sa dua djuai ania pơkon gah bruă ba truh pơdo# rơkơi bơnai dưi pơ phun dưm kơnar, do# gah sang rơkơi to# gah sang bơnai to#. Tui hluai pô, sang rơkơi [udah sang bơnai nao tơ`a djă kông.

 

Đam [ơi plơi mơng [ing gơmơi anai, hmâo sang đah rơkơi đa nao tơ`a djă kông, ăt hmâo mơn đa sang đah kơmơi nao tơ`a djă kông.

 

Tui hluai bơnai [udah rơkơi nao tơ`a djă kông kâo [uh gơ`u leng hmâo tơlơi pơmin le\ pơkhăp nao rai hăng hơd^p hrom.

 

Ră anai, lu sang ano# hlăk ai hmâo tơlơi hơd^p mơda hơđong hăng gơ`u hmâo bruă gơgrong bơwih brơi kơ am^ ama dua bơnah klă biă”.

           

Tui hăng ơi A I Hat, [ơi [ôn Kon Wang, să Ea Yiêng, tơring glông Krông Pa], tơring ]ar Daklak, phiăn pơdo# rơkơi bơnai gah djuai ania Hơdang [u hmâo kiăo tui djuai am^ [udah djuai ama ôh, [u đing nao prong kơ tơlơi pu\ pơnu\ ôh.

 

Yua kơ anun mơ\ kơnong kơ kiăng dua bơnah rơkơi hăng bơnai pơkhăp le\ amra dưi pơdo# yơh, khă sang ano# [un rin [udah pơdrong sah:

           

“Tui phiăn juăt djuai ania Hơdang [ing gơmơi mơng đưm truh kơ ră anai [u hmâo pu\ pơnu\ ôh, kah hăng sang bơnai pu\ pơnu\ kơ sang rơkơi kơbao, rơmô, đa le\ [u thâo pu\ pơnu\ ôh, wot băn khăn, ]ing ]eh, go\ mo\... abih bang leng kơ [u hmâo pu\ pơnu\ ôh.

 

Phiăn juăt mơng djuai ania [ing gơmơi pha ra hăng phiăn juăt sa dua djuai ania pơkon.

 

Tơlơi yôm phăn le\ dua bơnah pơkhăp nao rai sit le\, gơ`u khom lăi pơthâo hăng am^ ama dua bơnah thâo, lom am^ ama tu\ ư le\ ngă yang tơ`a djă kông hăng pơ phun pơdo# rơkơi bơnai kơ [ing ană bă gơ`u”.

           

Hrơi tơ`a djă kông, sang rơkơi ba gơnam ngă yang nao pơ\ sang bơnai, [u dah kơđai glăi sang rơkơi. Hơdôm gơnam ngă yang juăt `u le\ sa drơi mơnu\, sa ]eh tơpai, sa bôh jông, sa [e\ thong, sa blah abăn mơ`am, hăng 2 bôh kông kom.

 

Sang bơnai [u dah rơkơi ]ơkă mă gơnang ngă yang hăng pơsit tu\ yap bruă gai ană đah kơmơi kơ sang rơkơi, [u dah gai ană đah rơkơi kơ sang bơnai.

 

Dong mơng hrơi tơ`a djă kông, dua gơ`u lăng kah hăng rơkơi bơnai akă pơdo# yơh. Am^ ama dua bơnah pơ phun pơiâu nao rai rui ra yơh.

 

Găh phiăn ngă yang tơ`a djă kông, ơi A I Hat brơi thâo, djuai ania Hơdang lăng yôm biă tơlơi pơkhăp, anun phiăn ngă yang [u dleh tơnap mơn:

           

Tơdơi kơ am^ ama dua bơnah tu\ ư, pô kiăo gong jơlan nao pơ\ sang đah rơkơi, tơ`a: Ih tu\ ư to# đah kơmơi anun ngă bơnai mơn? Pô đah rơkơi [uan [ơi anăp am^ ama: - Ih kiăng do# đah kơmơi dra anun biă yơh.

 

Dong mơng hrơi ih truh tơdăm, ih hmâo pơmin nao laih đah kơmơi dra anun hăng dưi hmâo đah kơmơi anun tu\ ư.

 

Truh hrơi anai [ing gơmơi [u dưi tlaih nao rai dong tah. Yang brơi laih [ing gih bơ bư\p nao rai, ih kiăng khăp pô anun, hăng pô anun ăt khăp kơ ih sit mơn”.

           

Tơdơi kơ hrơi tơ`a kăng kông, khă dua bơnah lăng nao rai kah hăng rui ra laih, pô tơdăm hăng bơnai dra dưi lăng kah hăng rơkơi bơnai akă pơdo# laih, samơ\ gơ`u [u dưi nao rơgao hơnong pơkă mơn gah bơnai hăng rơkơi.

 

Mơng hrơi djă kông truh hrơi pơdo#, tui hluai tơlơi dưi hmâo mơng hrim sang ano#, amra sa [udah hơdôm blan samơ\ [u rơgao kơ sa thun ôh.

 

Anai le\ hrơi lông lăng prong hloh pioh kơ rơkơi bơnai djuai ania Hơdang pơgi kơdih anai; gơ`u khom rơnăk drơi klă hiam, [u ngă hơdôm tơlơi sat ôh, soh hăng tơlơi phiăn mơng plơi.

 

Ơi A Djoa, pơ\ thôn 3, să Tân Cảnh, tơring glông Đak Tô, tơring ]ar Kontum brơi thâo: Tơdah sa amăng dua ]ô mơnuih hmâo bruă ngă soh phiăn hlâo kơ pơdo# amra plơi phăk kơtang biă:            

“Djop phiăn mơng djă kông truh kơ pơdo# khom ngă tui phiăn juăt mơng plơi. Tui phiăn juăt djuai ania Hơdang [ing gơmơi, đah rơkơi đah kơmơi hlăk ai tơdah hmâo pơje# pơgiăm nao rai [u djơ\ phiăn, hmâo ană hlâo kơ pơdo# thơ tha plơi pơkiăo đuăi dua gơ`u tơbiă gah plơi mơtam, pơgo# gơ`u pơdo\ng mă rơnưh [ơi gah rơngiao kơ plơi hăng hơd^p mơda [ơi anun.

 

Lom ngă tui djop bruă phak tơhmal mơng plơi kah ngă yang hăng sa drơi un, sa drơi mơnu\... tui anun kah mơng dưi mut amăng plơi”.

           

Lăng yôm tơlơi pơkhăp amăng pơdo# rơkơi bơnai, anun djuai ania Hơdang biă `u lăng yôm pran jua tơpă sit.

 

Tơdah mơnuih hmâo sang ano# laih le\ hyu piô dê amra plơi phak tơhmal kơtang biă.

 

Ơi A Luô, tha plơi Kon Pâu, [ôn Kon Wang, să Ea Yiêng, tơring glông Krông Pa] (Daklak) brơi thâo:

           

“Mơnuih ba truh tơlơi soh khom duh noa kơ bơnah răm rai mơng 2 truh 3 ]eh tơpai đưm, pơmă biă. Anun le\ tơlơi soh hmâo [uh sui laih [ơi plơi kâo.

 

Đưm hlâo adih, tha plơi [u phak hăng rơmô kơbao, hăng un ôh pioh kơ tơlơi soh anai mơ\ phak hăng ]eh tơpai đưm, anun le\ kiăng pơhu^ pô anun [u dưi ngă glăi tơlơi soh anun dong tah, khom hmâo pran jua klă hiam, [u ngă hơdôm bruă tă tăn ôh.

 

Bruă phak tơhmal hăng gơnam tam tơnap hơduah e\p tui anun le\ djơ\ biă pioh ngă yang kơ tơlơi suaih pral gah pô răm rai, sut lui abih tơlơi hơ[ak jrăk hmâo amăng drơi jăn, pran jua mơng pô hmâo ara\ng ngă sat”.

           

Yua kơ tơlơi phak tơhmal tui anun yơh dưi ngă plai [ia\ [ing hlăk ai amăng hơdôm bôh plơi pla djuai ania Hơdang je# giăm bơnai rơkơi hlâo kơ pơdo# rơkơi bơnai, djă pioh phiăn juăt klă hiam, hrom hăng anun pơhlôm klă tơlơi suaih pral [a\ ană kơ pô am^ hăng ană bă tơdơi anai.

           

Gah tơlơi pơdo# rơkơi bơnai le\, dua bơnah sang ano# ]rông lô ruah hrơi pơ phun hrom [ơi sang jơnum plơi pla.

 

Tui hăng wa Y Yêm, [ơi plơi Deak Lơ Leang Hai, să Ea Uy, tơring glông Krông Pa], tơring ]ar Daklak, phiăn pơdo# le\ tal mơ-ak mơ-ai mơng abih bang kơnung djuai hăng plơi pla djuai ania Hơdang:

           

Tui hăng phiăn juăt mơng [ing gơmơi [ơi anai, mơ`um [ong mơ-ak hrơi pơdo# rơkơi bơnai le\ pơ phun hrom [ơi sang rông, abih bang hơdôm gơnam [ong mơ`um dua bơnah sang ano# leng kơ ba tơbiă [ơi sang rông.

 

Tuai mơ-ak brơi kơ dua rơkơi bơnai juăt `u le\ sa ]eh tơpai hăng sa drơi mơnu\, gơ`u brơi [ơi anăp kơ am^ ama pô đah kơmơi [u dah am^ ama đah rơkơi.

 

Sang ano# dua bơnah ]ơkă mă hơdôm gơnam tam ba nao pơ\ sang rông pioh mơ-ak hrom hăng plơi. Gơ`u [ong mơ`um, mơ-ak mơ-ai hăng adoh suang, pe\ gông atông hơgor mơ-ak hơ-ư\] hmưi kơ rơkơi bơnai phrâo pơdo# hmâo tơlơi yâu mơ-ak na nao”.

           

Tơlơi yôm phăn mơng djuai ania Hơdang le\, hlâo kơ pơdo# rơkơi bơnai, sang rơkơi sang bơnai ]rông sai hrom kơ tơlơi hơd^p mơda, lăi pơthâo rơđah tơlơi mơng hrim sang ano#, kah hăng thun yun, tơlơi suaih pral mơng am^ ama, tơlơi hơd^p mơda kông ngăn…

 

Gah hơpă tơnap tap hloh le\ rơkơi bơnai hlăk ai tơdơi kơ pơdo# giong glăi pơ\ sang pô anun hlâo (hmâo mơng 2-3 thun), bôh than le\ djru pran jua mă bruă kơ sang ano# yak rơgao hơdôm tơlơi tơnap tap hlâo, amăng [rư\ hơđong tơlơi hơd^p mơda.

 

Tơdơi kơ anun dua rơkơi bơnai glăi pơplih nao rai nao sang pô anai hăng sang pô adih. Dơnong tui anun, lom dưi dăi [ia\ le\, dua rơkơi bơnai mơng trun sang pha.

           

Ră anai, [ơi hơdôm bôh plơi pla neh wa djuai ania Hơdang amăng kual }ư\ Siăng, phiăn juăt pơdo# rơkơi bơnai ăt hmâo bôh yôm dơlăm mơn, lăng yôm pran jua khăp kiăng ană mơnuih, djru pơjing sa bôh sang ano# kơja\p phik amăng tơlơi rô nao rai hăng mut hrom hơdôm kơnung djuai hăng plơi pla.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr