VOV4.Jarai - Hơdôm thun laih rơgao, tui hăng tơlơi git gai, c\râo ba mơng djop gưl Ping gah, Kơnuk kơna, [ing mơnuih Ping gah djuai ania Êđê, kah hăng [ing mơnuih arăng đăo gơnang amăng plơi pla;

Anai le\ mơnuih djuai ania [iă [ơi tơring glông C|ư\ Mgar, tơring c\ar Daklak hơmâo ngă tui na nao tơlơi gơgrong mơng [ing gơ`u pô, gum pơgôp pơplih phrâo amăng pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong huă – mơnuih mơnam, biă mă `u le\ bruă man pơdong plơi pla phrâo [ơi sa, dua boh plơi pla djuai ania [iă:

{uôn Kroa B, să C|uôr Đăng le\ plơi pla ba gru amăng pơplih phrâo mơng jơlan hơdră man pơdong plơi pla phrâo. {u djơ\ kơnong man pơkra jơlan plơi pla lêng kơ tuh [êtông soh, hơdôm jơlan bơnga ngă hiam amăng plơi đôc\ ôh mơ\ ăt pơđo\m glăi amăng pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong huă tong ten [ơi r^m boh bơbung sang.

Plơi hơmâo 480 boh sang ano\, hlâo adih hơmâo rơbêh 70 boh sang ano\ [un rin, ră anai do\ kơnong 21 boh sang đôc\. Boh than dưi ngă anai yua kơ hơmâo tơlơi git gai mơng anom bruă Ping gah {uôn Kroa B.

Anom bruă hơmâo 14 c\ô mơnuih mut Ping gah le\ djuai ania Êđê. Amăng thun blan laih rơgao, anom bruă hơmâo djă pioh tơlơi gogrong ba gru hiam mơng mơnuih Ping gah amăng bruă pơplih phun pla, hlô rông, mă yua boh thâo phrâo amăng bruă ngă hmua pla pơjing ba glăi tu\ yua amăng tơlơi bơwih [ong huă.

Y Nghiêl Êban (arăng juăt iâu le\ Ama H’Ngap), Kơ-iăng khua apăn bruă Ping gah plơi le\ mơnuih juăt pơtô pơblang hăng pơsur mơnuih Ping gah [ơi anom bruă pơplih tơlơi pơm^n kah hăng bruă mă, pơjing hơdôm hơbô| bruă pơđ^ kyar ngă hmua, hlô rông ba glăi boh tu\ yua.

Mơng anun, anom bruă git gai djop khul grup gum hro\m hyu pơtô pơblang, pơsur mơnuih [on sang pơplih phrâo bruă ngă hmua pla pơjing. Truh ră anai, 100% mrô sang ano\ amăng plơi lêng kơ thâo mă yua boh thâo phrâo lơ\m pla pơplah phun pla kiăng hơmâo lu dong gơnam pơhrui, s^ nua yôm;

Anun le\ phun tiu, sầu riêng, [ơr pla pơplah amăng đang kơphê; blơi rơmô, bê ba glăi rông amăng drông war prong … Kơ-iăng khua apăn bruă Ping gah Y Nghiêl Êban brơi thâo:

Le\ sa c\ô mơnuih Ping gah amăng plơi kâo hyu pơsur neh met wa anăm hmư\ tui [ing mơnuih hyu pơc\ut pơc\ao, plư plec\ kiăng ngă sat. Yua anun amăng plơi [u hơmâo hlơi hlơi ôh hmư\ tui [ing mơnuih anai kiăng đuăi hyu do\ c\a c\ot pơ tac\ rơngiao.

Kâo pơtô pơblang na nao amăng plơi tui hăng tơlơi c\râo trun mơng kơnuk kơna. Kâo le\ mơnuih hơdip jê| giăm neh met wa yua anun kho\m gir run ba gru hiam.

Y Đhiăm Ayun (Ama Nghiêm) do\ [ơi plơi Tu, să Ea Tul, tơring glông C|ư\ Mgar, tơring c\ar Daklak le\ sa c\ô mơnuih Ping gah hơmâo gir run na nao amăng bruă pơsur neh met wa gum tơngan hro\m man pơdong plơi pla phrâo.

Y Đhiăm Ayun bơră ruai, `u le\ mơnuih Ping gah, laih dong mơnuih arăng đăo gơnang amăng plơi yua anun `u pơm^n, tơdah kiăng boh pơhiăp mơng `u mơnuih [on sang hmư\ tui, `u pô kho\m gir kơtir bơwih [ong huă kiăng ba gru kơ neh met wa.

R^m thun sang ano\ `u pơhrui giăm 400 klăk prăk mơng 2 ektar đang kơphê pla pơplah hro\m hăng phun sầu riêng, [ơr, tiu hăng rông wo\t un, rơmô dong. ~u hơmâo pơtrut pơsur neh met wa amăng plơi mut hro\m, pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong huă.

Hlâo adih mrô sang ano\ [un rin amăng plơi truh pơ 50%. Thun anai amăng mrô 216 boh sang ano\, do\ 15 boh sang ano\ [un rin, Ama Ngiêm brơi thâo:

Amăng djop mơta bruă kâo ngă blung hlâo kiăng plơi pla gơmơi pơđ^ kyar. Kâo djru neh met wa thâo mă bruă kiăng pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong huă. Pla pơplah lu phun kyâo s^ mơdrô nua yôm.

Laih dong kâo ăt pơtô pơblang brơi neh met wa mut hro\m hăng ană plơi pla, kơđiăng hăng hơdôm tơlơi pơc\ut pơc\ao mơng [ing mơnuih sat hluai tui tơlơi đăo kiăng ngă soh kơdong glăi Kơnuk kơna ta. Mơnuih [on sang amăng plơi ăt hơmâo pơgôp hrơi mă bruă, pơc\ruh prăk kak tuh [êtông jơlan plơi ataih rơbêh 2 km.

H’Bo Êban (Am^ Danh) thun tơkeng 1984 le\ sa mơnuih Ping gah do\ dra amăng plơi C|uôr Đăng B, să C|uôr Đăng, tơring glông C|ư\ Mgar, tơring c\ar Daklak. Yua kơ do\ dra, H’Bo hur har pran jua na nao, thâo pơc\eh phrâo kiăng hmao tlôn hơmâo hơdră bruă lăp djơ\ gum pơgôp hrưn đ^ tu\ yua amăng bruă mă.

Laih dong pơtrut pơsur [ing tơdam dra amăng plơi gum tơngan hro\m man pơdong plơi pla phrâo, pơjing tơlơi hơdip hiam klă, be\ h^ ho\t ma tuý, pơđ^ kyar tơlơi hơdip mơda kơ mơnuih djuai ania [iă. H’Bo brơi thâo:

Le\ sa c\ô mơnuih Ping gah do\ dra, blung hlâo kâo ăt pơtô brơi neh met wa hơdip djơ\ hăng tơlơi c\râo trun, tơlơi phiăn mơng kơnuk kơna. Pơsur [ing tơdam dra gum tơngan hro\m man pơdong plơi pla phrâo.

Jak iâu djop sang ano\ pla bơnga, wai pơgang ayuh hyiăng rơhuông adai…Kâo ăt pơsur [ing hlăk ai gir kơtir hrăm hră rơgơi kiăng kơ pơgi kơdih tơlơi hơdip jơnap [iă dong.

C|ư\ M’gar ră anai hơmâo giăm 5000 c\ô mơnuih Ping gah, amăng anun rơbêh 1000 c\ô le\ mơnuih djuai ania [iă, truh pơ 20,3%. Hăng tơlơi pơphun “Mơnuih Ping gah nao hlâo, ană plơi pla kiăo tui tlôn”, lu mơnuih Ping gah djuai ania Êđê [ơi tơring glông C|ư\ Mgar hơmâo ngă tui djơ\ tơlơi gơgrong ba jơlan hlâo;

Laih dong ba gru amăng pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong huă – mơnuih mơnam, man pơdong plơi pla phrâo, pơplih phrâo tơlơi hơdip mơda, gum pơgôp hơkru\ tơlơi đăo gơnang nao rai kơplah wah mơnuih [on sang hăng Ping gah.

Siu Đoan: Pô pơblang hăng pôr