VOV4.Jarai - Dă Rsal lĕ să blung a mơng tơring glông Đam Rông (Lâm Đồng) ngă giong Jơlan hơdră pơkă mơng lŏn ia pơdŏng plơi pla phrâo thun 2017. 3 thun tơdơi, să dưi ngă dong tơhnal phrâo lom djơ̆ hăng să plơi pla phrâo pơđĭ dlông. Hơdôm hrơi truh mông Ping gah, Gong gai hăng mơnuih ƀôn sang Dă Rsal glăk hrưn đĭ anăp nao pơdŏng să plơi pla phrâo, hơdôm mơta tơlơi nhơdip mơda – bơwih ƀong – bôh thâo mơng plơi pla hmâo laih hăng glăk pơplih rơđah rơđông.

Nao pơ̆ plơi Phi Jut, să Dă Rsal, tơring glông Đam Rông (Lâm Đồng) hơdôm hrơi giăm Tết Nhâm Dần 2022, ƀing gơmơi ƀuh rơđah tơlơi pơplih mơng sa bôh plơi ƀơi Dăp Kơdư. Rôk tui dua bơnah jơlan ataih rơbêh kơ pluh rơwang km mut amăng plơi, bă kơ đang kơ phê, tiu, kơbuă; ƀơi kơdư̆ lĕ dlai klô; mut nao ƀơi krah lĕ hơdôm bôh sang pơdŏng klă hiam biă; hơdôm jơlan amăng plơi pla, ala ƀôn dưi pơhrôp nao lu mơta khăn gru. Abih bang pơjing rai sa plơi pla klă hiam, phrâo hăng hmâo lu mơta ia.

Ơi Triết K’Soong mơnuih ƀôn sang plơi Phi Jut brơi thâo, thun 2021 klin Covid-19 ngă tơnap, plơi bưng lĕ ƀu hmâo hlơi ƀă klin ôh, mơnuih ƀôn sang ăt tlâ̆o djop mơn vaccine. Klin ruă ngă nua gơnam tam yua kơ đang hmua đĭ lu, samơ̆ gơnam mă mơng đang hmua djơ̆ bơyan rơngiă nua, anun sang anô̆ ăt djă pioh hơnong mơn prăk pơhrui glăi hơđong, đa lĕ đĭ giăm truh 10% bơhmu hăng thun hlâo. Mơng 4 ektar đang kơ phê hăng čơkă bruă jao wai lăng pơgang ba 25 ektar dlai klô, ñu pơhrui hmâo 300 klăk prăk. Hmâo prăk pơhrui glăi hơđong, thun anai sang anô̆ amra čơkă Tết trơi pơđao, tum jơngum.

“Thun anai, neh wa plơi pla ăt kah hăng sang anô̆ kâo pơhrui prăk hơđong, amăng anun ƀing gơmơi dưi čơkă mă wot prăk apah pơgang dlai klô dong. Tết thun anai sang anô̆ pơphun tết mơ-ak hloh djop thun, sang anô̆ kâo mă yua sa mrô prăk blơi phun đào ngui tết, braih ñar anung ƀañ čưng, mơnong un pioh čơkă thun phrâo. Yua kơ klin ruă ăt ngă tơnap mơn, anun sang anô̆ kâo hrom hăng plơi pla ngă tui tơpă bruă pơgang klin ruă. Čơkă thun phrâo, sang anô̆ kâo hrom hăng neh wa ƀong tết pơđao, rơnuk rơnua hăng rơnak drơi jăn suaih pral, ƀong tết mơ-ak mơ-ai”.

Plơi Phi Jut hăng giăm truh kơ 200 bôh sang anô̆, hmâo rơbêh kơ 450 ektar đang kơ phê, tiu, bôh ñông, phun kơbuă; bruă rông rơmô, be ăt pơlar tañ mơn; rơngiao kơ 22 grŭp sang anô̆ dô̆ čơkă bruă jao pơgang 450 ektar dlai klô hăng apah bơni prăk pơgang dlai klô. Pơhrui glăi hơnong ñu mơng hơdôm bôh sang anô̆ hmâo mơng 100 – 120 klăk prăk sa thun. Plơi kơnong kơ dô̆ hơdôm bôh sang anô̆ ƀun rin.

Ơi Pang Pế Y Nhanh – Khua plơi Phi Jut lăi pơthâo, anăp nao bruă pơdŏng plơi pla phrâo, hơdôm thun rơgao neh wa ƀu djơ̆ kơnong kơ pơtrut kơtang mă yua bôh thâo phrâo amăng bruă rông hlô mơnong, tơjŭ pla pơđĭ kyar tơlơi bơwih ƀong ôh mơ̆, dô̆ pĕ pha giăm truh 2.700 met kơ rê lŏn, djru 700 klăk prăk hăng rơbêh kơ 400 hrơi bruă pơkra jơlan nao rai, pơdŏng sang jơnum plơi pla ƀudah hơdôm ring bruă mă yua kơ plơi pơkon; pơdŏng tơlơi hơdip tâ̆o yâu kual mơnuih ƀôn sang dô̆, rơnăk anih anom dô̆... Tết Nhâm Dần thun 2022 anai, khă klin Covid-19 ăt ngă tơnap mơn, Grŭp wai lăng mă plơi pla glăk lăi pơhing klă, pơsur pran jua neh wa mơ-ak čơkă Tết pơhlôm, pơkrem.

“Thun 2021, klin ruă Covid-19 lar hyu dlêh tơnap ƀơi abih bang hơdôm anih anom, Grŭp wai lăng mă pô plơi pla pơsur pran jua lăi pơhing truh kơ neh wa thâo bơwih ƀong huă, pơđĭ kyar bơwih ƀong sang anô̆, plơi pla. Bơyan kơ phê thun 2021 phrâo rơgao, neh wa amăng plơi pơhrui glăi lu biă bơhmu hăng hơdôm thun hlâo adih, laih anun sĭ hmâo nua dong anun tơlơi hơdip mơda hăng prăk pơhrui glăi mơng neh wa ăt pơhlôm mơn. Čơkă Tết thun anai, Grŭp wai lăng mă pô plơi pơsur neh wa ƀong tết pơđao, pơkrem pơhlôm bruă pơgang, pơgăn klin ruă. Thun 2022 anai, Grŭp wai lăng mă pô plơi pla pơtă pơtăn neh wa gir run bơwih ƀong huă, rơnăk drơi jăn, djă kơjăp hăng hrưn đĭ pơdŏng jơlan hơdră să plơi pla phrâo tui gru phrâo”.

Dă Rsal lĕ să ataih hloh mơng tơring glông Đam Rông, giăm hăng tơring glông Krông Nô tơring čar Daknông hăng tơring glông Lak gah tơring čar Daklak. Să hmâo 7 bôh plơi, hăng 2.742 bôh sang anô̆, giăm truh 10.000 čô mơnuih, 80% lĕ mơnuih djuai ania Bơnông, K’ho. Tui hăng yă Siu H’ Bing – Kơ-iăng Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang să, lom pơphun bruă pơdŏng plơi pla phrâo thun 2011, să kơnong kơ hmâo 12/9 tơhnal pơkă dưi ngă. Hơdôm tơhnal pơkă kiăng ngăn rơnoh mă yua prong kah hăng: Jơlan nao rai, hnoh ia, sang čơ, sang hră, sang ia jrao... leng kơ akă giong. Hrom hrom hăng anun, să hmâo lu neh wa djuai ania ƀiă dô̆ djă pioh phiăn juăt ngă đang hmua hơđăp, bơdjơ̆ nao pơđĭ kyar bruă bơwih ƀong huă ngă đang hmua, prăk pơhrui glăi.

Ƀơi anăp hơdôm tơlơi lông, Ping gah hăng Gong gai Dă Rsal hmâo pơdŏng laih Tơlơi pơtrun pơsit, hơdôm jơlan hơdră kơčăo bruă mă rơđah rơđông pioh ngă tui. Hơdôm grŭp, gơnong bruă khul grŭp pơtrut kơtang klă bruă lăi pơhing truh kơ mơnuih ƀôn sang pơplih tơlơi pơmin, hơdră ngă amăng pơlar bruă rông hlô mơnong, tơjŭ pla; mă yua abih ngăn rơnoh tuh pơplai mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna; ngă tui đut hlah pran kơtang abih bang mơnuih ƀôn sang gum pơdŏng hơdôm tơhnal ba tơbiă.

Hrom hăng 4.200 klai prăk yua mơng ngăn drăp, să hmâo iâu pơhrui hmâo giăm truh 500 klai prăk pơkra kơjăp jơlan ƀê tông mơng 7/7 bôh plơi; pơdŏng sang jơnum plơi pla, sang čơ, sang ia jrao, sang hră... Djru mơnuih ƀôn sang pơdŏng 150 hơdră bơwih ƀong huă ngă đang hmua, rông hlô mơnong. Pơhrui glăi hơnong ñu sa čô mơnuih thun 2021 hmâo 62 klăk prăk, mrô sang anô̆ ƀun rin dô̆ yŭ kơ 7%. Tơlơi pơtrun pơsit Ping gah să hmâo ba tơbiă amăng rơwang mơng 2021-2023, să amra jing anih anom djơ̆ hăng tơhnal pơkă plơi pla phrâo tui gru phrâo gưl tơring čar. Gah bruă bơwih brơi Tết Nhâm Dần 2022, să glăk iâu pơhrui hơdôm ngăn rơnoh djru mơnuih ƀôn sang mơ-ak Bơyan bơnga čơkă Tết, biă ñu hơdôm sang anô̆ ƀun rin, sang anô̆ gah hơdră bruă.

“Bơwih brơi Tết kơ neh wa thun 2022, ƀing gơmơi đing nao djru hơdôm bôh sang anô̆ ƀun rin, ƀun rin ƀơ ƀiă, sang anô̆ gah hơdră bruă. Ră anai să glăk iâu pơhrui hmâo sa mrô prăk mơng ƀing thâo tơngia lĕ anom bơwih ƀong, mơnuih thâo khăp păp, khul grŭp kiăng blơi 60-100 anung gơnam ƀơk brơi hơdôm mơnuih anai. Ƀing gơmơi ăt pơpha mơn hơdôm rơnoh gơnam pha ra djơ̆ hăng rim mơnuih pioh djru gum, ngă hiưm hơpă neh wa hmâo Tết mơ-ak, pơđao hăng tâ̆o yâu".

Bơyan bơnga Nhâm Dần 2022 glăk truh ƀơi djop kual lŏn ia mơng bul ia rơsĭ ataih yaih truh kual čư̆ siăng guai lŏn ia. Ping gah, Gong gai hăng mơnuih ƀôn sang Dă Rsal glăk bă kơ pran đăo gơnang hăng hơdôm bôh tơhnal dưi ngă kiăng anăp nao sa thun phrâo trơi pơđao, yâu mơ-ak. Pran jua mut hrom amăng pơdŏng plơi pla phrâo ba truh pran jua phrâo kơ mơnuih ƀôn sang ƀơi anai, jing pran gơgrong tô̆ tui pioh plơi pla dưi pơplih phrâo dong djơ̆ hăng să plơi pla phrâo tui gru phrâo mơng tơring čar Lâm Đồng./.

            Tuấn Long: Čih – Siu H’ Prăk: Pơblang