Tơring glông Xín Mần, tơring čar Hà Giang truh mông anai hơmâo ngă giong laih rơbêh 80% rơnoh pơkă djru sang dŏ kơ hơdôm boh sang anŏ djuai ƀiă, kual čư̆ siăng. Ƀu kơnong tui anun đôč ôh, tơring glông ăt gir hyu ĕp hơbô̆ bruă bơwih brơi neh met wa đĭ kyar tơlơi bơwih ƀong. Gong gai ƀu thâo kơ hrơi mlăm dong tah hyu ĕp mơnuih gum djru, pơđĭ tui gơnam pơhrui glăi mơ̆ng phun pla. Hơdôm mông jơnum pơčrông sai bruă hơmâo ngă na nao. Ƀing khua kah hăng Khua anom bruă Mơnuih mă bruă tơhan rơka hăng mơnuih mơnam tơring glông Xín Mần Đặng Thu Chang khŏm lăi pơthâo akŏ bruă, hrơi mông brơi prăk laih anun ƀuăn ha wơ̆t hrơi tơjuh ha wơ̆t:“Tơring glông ngă bruă kơtang biă. Hơdôm boh să khŏm pơhlôm hăng hơmâo tơlơi lăi pơthâo glăi, khŏm hơmâo tơlơi ƀuăn, jao tơlơi grong bruă kơ ƀing khua, mơnuih ngă akŏ amăng abih bang bruă ngă tui Jơlan hơdră dêh čar. Amăng anun thâo rơđah tơlơi gơgrong bruă mơ̆ng pô amăng hrơi blan ngă bruă, ƀu dưi ngă djơ̆ hơnong pơkă lĕ thâo pơmin mă pô čŏm puang rơnuč thun ăt kah hăng hơmâo tơlơi rơkâo đĭ kơ bruă ruah mơnuih ngă khua”.

Mơ̆ng tơlơi krăp lăng sit nik 3 jơlan hơdră dêh čar pơtrun ƀơi hơdôm boh plơi pla, Kơ-iăng khua Khul wai lăng Djuai ania mơ̆ng Ƀirô khua pơ ala mơnuih ƀôn sang dêh čar Trần Thị Hoa Ry lăi rơđah phun tơhnal ba tơbiă bruă hơmâo tơring ngă klă samơ̆ ăt hơmâo mơn tơring ƀu dưi ngă:“Hơdôm boh tơring pơpă mơ̆ hơmâo ping gah, gong gai lăng ba lĕ git gai kơtang biă, pơkiăo nao mơnuih mă bruă rơgơi. Mơ̆ng bruă hơmâo djŏp mrô mơnuih mă bruă rơgơi tui anun, anun jing amăng bruă git gai, ngă hrŏm klă biă, laih anun pơphô bruă čih pơkra hơdôm djuai hră pơ-ar yua anom bruă dưi pơkra hơmâo ngă tañ biă. Kâo lăng ƀu tơguan bưp tơnap tap kah mơ̆ng pơsir ôh, sit mơ̆ng ƀing khua hơmâo tơlơi pơmin hơđăp laih akŏ pơdong grup mă bruă, tap năng djă tơngan pơtô brơi bruă kơ ƀing khua amăng plơi pla”.

Pơwơ̆t glăi hăng tơlơi hơmâo ƀơi tơring glông rin Xín Mần, Hà Giang. Pơtrut tui tơlơi gơgrong bruă, tơlơi pơčeh phrâo mơ̆ng mơnuih ƀôn sang, ngă gru ba jơlan hlâo mơ̆ng ƀing khua, mơnuih ping gah hăng tơlơi gum djru mơ̆ng abih bang anom bruă kơđi čar jing tơlơi yôm phun pơsit tŭ yua hơdôm jơlan hơdră dêh čar pơtrun. Tui hăng Khua jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar Hà Giang Nguyễn Văn Sơn, anai ăt jing phun tơhnal kiăng Hà Giang jing sa amăng klâo boh tơring mơ̆ng dêh čar nao hlâo rơkâo ngă tui jơlan hơdră jao bruă kiăo tui tơlơi dưi:“Tơring čar ƀu dưi ngă pơ ala brơi tơring glông ôh, tơring glông ƀu dưi pơ ala brơi kơ să ôh hăng kơđai glăi, kơnuk kơna gơnong dlông ƀu dưi ngă brơi tơring čar ôh. Sit ƀơi tơring čar ră anai ăt hŭi ngă soh mơn, ƀơi anŏ ñu ngă dưm kơnar ƀu rơđah ôh, anun adơi ayong ƀơi tơring glông ăt hŭi soh glăi ăt ngă hrŏm hrŏm jing jao bruă pơ să ăt hnun mơn. Yua hnun, akŏ pơdong jơlan hơdră phara hơjăn mơ̆ng Ƀirô khua pơ ala mơnuih ƀôn sang, giong anun Kơnuk kơna rơđah rơđông abih bang bruă, kah pơpha jao bruă kiăo tui kual. Lơ̆m anun, ƀing khua ƀu hŭi ngă soh ôh mơ̆ ƀing khua amra thâo prăp mă hơdôm bruă či ngă”.

Pơđĭ tui tơlơi jao bruă kiăo tui gưl, brơi tơlơi đăo kơnang. Tơring čar amra khin ngă, khin pơplih, gơgrong bruă hloh đah mơ̆ng dưi ngă 3 jơlan hơdră dêh čar pơtrun. Anun lĕ tơlơi pơsit mơ̆ng Kơ-iăng khua gơnong bruă man pơphô hăng tuh pơ alin tơring čar Quảng Bình Mai Hồng Ngọc:“Khă hnun, bruă ngă lăng hlâo kah pơpha jao bruă kơ tơring glông ăt kiăng kơđiăng, khŏm hơmâo tơlơi wai lăng klă hloh mơ̆ng anom bruă git gai kah pơpha hơdôm jơlan hơdră laih anun djru ba tañ, pơtô ba hơdôm boh tơring glông, să, pô tuh pơ alin mơ̆ng bruă čih pơkra, kĭ hră, jao prăk kăk kiăng bruă pơphun ngă ăt kah hăng bruă pơhrui, tla prăk mơ̆ng mơ̆ng hơdôm kơčăo bruă”.

Hăng tơlơi pơmin ngă bruă thâo pơmin, krăp lăng khŏm tong ten, tơpă, ƀu dưi bĕ đuăi, tañ ƀuh hơdôm tơlơi tơnap, tơlơi pơgăn, Khua mua pơ ala mơnuih ƀôn sang ăt amra gum hrŏm hăng Kơnuk kơna ngă 3 Jơlan hơdră dêh čar pơtrun thun 2021-2025 dŏ kơnong kơ 2 thun đôč khŏm ngă giong. Lơ 29 blan 11 thun 2023, Jơnum lok 6, Khua pơ ala mơnuih ƀôn sang dêh čar tal 15 hơmâo pơsit Tơlơi pơtrun yôm kơ tơlơi anai. Anai jing tal blung a sa akŏ bruă krăp lăng mơ̆ng Khua mua pơ ala mơnuih ƀôn sang dêh čar hơmâo ngă tong krah rơwang bruă, “hră brơi ngă bruă” nao hrŏm hăng bruă pok pơhai. Tal blung a, sa akŏ bruă krăp lăng prong pơƀut 3 jơlan hơdră dêh čar pơtrun yôm pơphăn mơ̆ng lŏn ia. krăp lăng hăng pran jua ngă na nao anun lĕ akŏ pơjing hăng pơgăn, amăng anun akŏ pơjing lĕ bruă kiăng ngă rim hrơi đah mơ̆ng klă hloh. Khua git gai pơ ala mơnuih ƀôn sang dêh čar Vương Đình Huệ lăi tui anun amăng lu mông jơnum laih anun brơi thâo:“Khua mua pơ ala mơnuih ƀôn sang tŭ ư kiăng Kơnuk kơna tañ čih pơkra, pơdah pơ Khua mua pơ ala ƀơi mông jơnum jê̆ hloh Tơlơi pơtrun ngă lăng hlâo hơdôm tơlơi pơkă, jơlan hơdră phara hơjăn hăng bruă jao bruă kiăo tui gưl kơ tơring glông pơsit hơdôm bruă kiăng ngă, mă yua prăk kơnuk kơna amăng bruă ngă Jơlan hơdră dêh čar”.

Lu khua mua pơ ala mơnuih ƀôn sang čang rơmang, tơlơi pơtrun mơ̆ng Khua mua pơ ala mơnuih ƀôn sang amra pơsir hĭ hơdôm tơlơi aka ƀu djơ̆ amăng bruă pok pơhai 3 jơlan hơdră dêh čar pơtrun. Pô pơ ala Rơ Châm Hphik, grup mơ̆ng Gia Lai lăi:“Tơlơi pơtrun jing bruă kiăng ngă tañ, ngă hmao tlôn, lăp djơ̆ hăng tơlơi kiăng mơ̆ng mơnuih ƀôn sang, phun ñu amra pơsir hĭ hơdôm tơlơi pơgăn, tơlơi ngă tơnap amăng bruă pơphun ngă 3 jơlan hơdră dêh čar pơtrun".

Hrŏm hăng bruă pơsit Tơlơi pơtrun krăp lăng prong kơ “Bruă pok pơhai ngă tui hơdôm tơlơi pơtrun mơ̆ng Khua mua pơ ala mơnuih ƀôn sang kơ Jơlan hơdră dêh čar pơtrun kơ man pơdong plơi pla phrâo thun 2021-2025; hrŏ trun mrô sang anŏ rin hơđong rơwang thun 2021-2025; pơđĭ kyar bơwih ƀong huă - mơnuih mơnam kual mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă hăng čư̆ siăng thun 2021-2030”, Khua mua pơ ala mơnuih ƀôn sang hơmâo jao kơ Kơnuk kơna pơdah thâo pơ Khua mua pơ ala mơnuih ƀôn sang amăng tal jơnum giăm anai hloh sa Tơlơi pơtrun Phara hơjăn kơ bruă kah pơha, jao bruă, jao tơlơi dưi, plai ƀiă glêh tơnap amăng bruă ngă hră pơ-ar đah mơ̆ng tañ pơsir hơdôm tơlơi tơnap, djru bruă pok pơhai hơdôm Jơlan hơdră dêh čar pơtrun tŭ yua, dưi ngă giong djơ̆ hrơi pơkă, djru ană plơi đăo kơnang hăng hơdip yâo mơ-ak.