Hrom hăng boh phao kơnong, ƀôm ayăt plĕ trun wơ̆t jrao hret pơdjai ană mơnuih đut djuai hăng kyâo pơtâo rơ̆k tơ̆k ƀơi anai. 48 thun tơdơi kơ lŏn ia ta dưi pơklaih rơngai, hơdôm hrơi hăng anai, glăi pơ kual lŏn jing anih tơkuh klâo jơlan guai dêh čar či Ngọc Hồi ƀuh yơh lŏn rai djai glai răm đưm adih hlăk tơgŭ hơdip glăi.

Mơ̆ng plơi prong Kon Tum tui jơlan amur Hồ Chí Minh pơwơ̆t glăi pơyŭ nao gah kơdư năng ai 60 km truh yơh pơ tơring glông Ngọc Hồi, kual lŏn jing anih tơkuh klâo ling jơlan guai dêh čar. Ƀơi tơring kual Plơi Kân amăng đang bơnga tong krah, arăng hlăk tuh pơ alin man pơkra glăi pơnăng čih anăn yap glăi djă pioh bruă ngă hơdôm thun blan tŭ tơlơi răm ƀăm yua ƀôm ayăt plĕ, boh phao kơnong ayăt pơnah djơ̆ răm ƀăm : “Jơlan Hò Chí Minh Ngŏ Trường Sơn črăn găn nao pơ Ngọc Hồi-Lộc Ninh. Jơlan 18 A, 18 B pơtruh nao rai Ngŏ –Yŭ čư̆ siăng Trường Sơn: Ngọc Hồi Atôpơ thun 1967-1975. Khua git gai anom bruă tơhan pơgang mrô 37. Anih ayăt pơnah đam nao, phă pơrai kơtang tit mơ̆ng rơdêh por plĕ ƀôm, tơhan Mi-Ngŭi pô ngă kiăng pơgăn jơlan”.

Ataih mơ̆ng pơnăng čih anăn anai năng ai 3,5 km tui jơlan mrô 40 anăp nao pơ anih tơkuh jơlan guai klâo boh dêh čar Việt Nam-Lao-Kur jing anih anom hơmâo nam gru phun blah dưi ƀơi Plơi Kân, gah să Đak Sŭ. Anih anai thun 1967, Mi-Ngŭi akŏ pơdong puih kơđông tơhan kiăng krăo lăng ƀơi jơlan tơkuh klâo boh dêh čar anăn bah amăng jơlan čơlah klâo Đông Dương, kiăng pơgăn jơlan tơhan hơkrŭ dêh čar rai mơ̆ng Tong keng jing mơ̆ng kual Kơdư, mut nao pơ dêh čar Lao, Kur laih anun pơwơ̆t glăi amăng dêh čar ta pô.

Yă Lưu Thị Minh Giang, Khua git gai ping gah să Đak Sŭ, tơring glông Ngọc Hồi brơi thâo, Ping gah să đing nao biă mă, akŏ pơjing bruă mă kơ hlăk ai mơnuih či pơhrua bruă ngă khua tơdơi anai, kiăng djă pioh thâo hluh gru grua hing ang kơtang blah ayăt mơ̆ng kual lŏn jơlan guai tơkuh klâo boh dêh čar:

“Amăng hơdôm thun rơgao, Ping gah să ăt hur har akŏ pơjing bruă mă, ngă kjăp tui anom bruă kiăng kơtang. Akŏ pơdong hăng pơkjăp bruă ngă mơ̆ng ană mơnuih, pơđĭ tui mrô mơnuih mă bruă mơ̆ng khul tơdăm dra mut phung, pơđĭ kyar mơnuihh ping gah amăng djop plơi pla. Hrom hăng anun, pơhrăm bruă kơđi čar, tơlơi pơmin pran jua mơ̆ng hlăk ai, tơdăm dra mut phung laih anun djop sang hră hnun mơ̆n khom pơtô lăi na nao kiăng hơmâo tơlơi pơblih klă mơ̆ng tơlơi thâo hluh rơnoh yôm, gru grua hiam klă ƀơi plơi pla anih hơkrŭ đưm hing ang”.

Pă hơpluh čơpăn thun pơ klôn adih lŏn ia ta dưi lir hơbit, kual lŏn anih tơkuh klâo jơlan guai dêh čar ƀơi Ngọc Hồi, tơring čar Kon Tum rŭ pơdong dưi pơhơdip glăi. Ƀơi treng tơkai čư̆ Sak Ly ƀing Mi-Ngŭi pruih ia jrao hret pơdjai đut djuai kyâo pơtâo rơ̆k tơ̆k ră anai hlip hla hngô bluh glăi mơtah mơda. Giăm 25.000 ha đang kyâo phrâo pla glăi lu biă mă phun kơsu, hmua đang kơphê hlăk ba glăi lu thun bơyan trơi pơđao kơ 60.000 čô mơnuih ƀôn sang  mơ̆ng 17 djuai ania adơi ayong amăng tơring glông. Truh ră anai, tơring glông Ngọc Hồi hơmâo 5/8 boh să, tơring kual dưi tŭ yap djơ̆ hnong plơi pla phrâo hiam, mrô sang anŏ ƀun rin đơ đam tơring glông hrŏ tui hnong pơkă phrâo dŏ 4,5% mrô sang anŏ.

Hrom hăng čuk pơkra 34 km jơlan guai dêh čar sô̆ hăng lŏn ia Lao hăng 13 km sô̆ hăng dêh čar Kur jing jơlan guai dêh čar rơnuk rơnua mơak klă, giăng mah, hơđong, ngă hrom pơđĭ kyar hơbit, ping gah, gong gai kơnuk kơka, ling tơhan hăng mơnuih ƀôn sang tơring glông Ngọc Hồi ăt hlăk man pơdong tơring glông Ngọc Hồi jing anih bơngač kual guai dêh čar. Ơi Đinh Cao Cường, Khua git gai ping gah tơring glông Ngọc Hồi brơi thâo, Hră pơtrun mơ̆ng Ping gah tơring glông tal 7, rơwang bruă thun 2020-2025 pơkă tơhnal kơtưn nao truh abih rơwang bruă man pơdong tơring glông Ngọc Hồi dưi ngă djơ̆ tơhnal pơkă plơi prong hñg mrô IV:

“Khua mua git gai phun ping gah tơring glông hơmâo git gai khut khăt ngă tui tơhnal pơtrun man pơdong jing plơi prong hnong mrô IV tui Hră pơtrun mrô 26, lơ 21/9/2022 mơ̆ng Khua mua jơnum min apăn bruă phun anom bruă pơ ala mơnuih ƀôn sang dêh čar. Khua mua git gai ping gah tơring glông brơi pok pơhai ngă tui kơčăo bruă ming pơkra glăi tơring kual Plơi Kân, kah hăng akŏ bruă pok pơhư prong tui plơi prong. Iâu pơthưr tuh pơ alin hơdôm kơčăo bruă pơprong. Boh tơhnal čom puang tui tơhnal pơkă 76,6 puang. Tui anun yơh djop laih anŏ gêh găl pioh đĭ nao jing plơi prong hnong mrô IV”.

Kiăng hneč mă anŏ gêh găl jing anih pơtruh nao rai, jơlan tơkuh yŭ ngŏ găn nao pơ amăng jang jơlan guai dêh čar ƀơi Bơ Y mut nao pơ dêh čar Lao, Kuê, Thai Lan, Myanmar, hơdôm thun giăm anai, tơring čar Kon Tum hăng tơring glông Ngọc Hồi hơmâo tuh pơ alin lu prăk gơnam tam kông ngăn ngă anŏ yak hrưn đĭ kơtang mơ̆ng tơring kual Plơi Kân. Hrom hăng bruă pok pơhư prong đơ đam ngă hmua đĭ giăm truh 2.900 ha, tơring glông Ngọc Hồi pơtum pran jua ngă tui kơčăo bruă man pơdong ngă pơhiam glăi tơring kual jing plơi prong phun anet ƀiă hnong mrô IV. Pok jơlan prong gah Dơnung kiăng tơring kual prong tui, ming pơkra glăi đang bơnga…laih anun iâu pơthưr tuh pơ alin hơdôm kơčăo bruă pơprong kah hăng ngă anih sĭ mơdrô prong-pơdong lu ruăi sang dlông tal amăng plơi prong, sang čơ; kơčăo bruă pơdong plơi pla phrâo amăng tơring kual pPơi Kân. Găn rơgao 32 thun laih dŏ ƀơi kual lŏn jơlan guai dêh čar tơkuh klâo mơ̆ng hrơi phrâo akŏ pơdong tơring glông Ngọc Hồi, ơi Nguyễn Hữu Tiến, sang  gơñu ƀơi tơring kual Plơi Kân brơi thâo:

“Ră anai anih dŏ plơi pla ƀôn ƀut amăng tơring kual pok pơhư prong tui. Jơlan glông nao rai, đang bơnga hyu ĕp lăng anih dŏ jum dar hiam klă laih. Ră anai, dŏ hơdôm ring bruă yôm phara kah hăng ring bruă bơwih bơwang brơi kơ ană plơi pla hlăk pơkra glăi hăng man pơdong phrâo. Sit năng ai ƀu sui lơi plơi pla ƀôn ƀut amăng tơring kual Plơi Kân amra hiam rô̆ prong tui hloh, hiam klă, rơgoh mơtah mơda hla kyâo tơ-ui”.

Ơi Trần Sỹ Hải, Khua jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring kual Plơi Kân, tơring glông Ngọc Hồi, brơi thâo truh abih thun 2022 rơnoh pơhrui glăi mơ̆ng sa thun rĭm čô mơnuih mă bruă amăng mrô 20.000 čô anun, rơnoh pơhrui 52 klăk prăk sa čô sa thun. Gong gai kơnuk kơna tơring kual pơkă tơhnal kiăng pơtrut đĭ kyar mrô pơđĭ tui jing plơi prong khom lir hơbit hăng bruă pơtrut tui hăng rơnoh pơhrui glăi prăk kăk hăng gơnam yua mơak pran jua kơ ană plơi pla:

“Hăng sa boh anih lŏn mơnai glai klô giăm guai dêh čar, biă mă ñu ngă anih phun pơtruh nao rai, Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring kual ăt pok pơhai klă boh yôm phun dưi hơmâo tơring čar pơsit brơi laih hăng ngă hrom tong ten hăng djop sang bruă ƀơi tơring glông, kiăng lăi pơthâo Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring glông tuh pơ alin pok pơhư prong tui lu arăt jơlan pioh bơwih brơi kơ bruă pơđĭ kyar laih anun pơtrut bơwih ƀong huă brơi mơnuih mơnam hrom hăng pơgang hơđong dêh čar. Rơngiao kơ anun, Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring kual ăt pơtô lăi mơnuih ƀôn sang, jak iâu mơnuih ƀôn sang pơtum pơđĭ kyar bơwih ƀong huă, man pơdong plơi pla phrâo thâo rơgơi, pơđĭ tui tơlơi hơdip mơda mơnuih ƀôn sang”.

Jing anih phun, bruă ngă pơgăn kơtang tit mơ̆ng lu khul ling tơhan rơdêh por hăng tơhan  rŭi ƀơi lŏn Mi-Ngŭi ngă rai, tơl rơ̆k tơ̆k phun kyâo pơtâo djai răm abih yua phao kơtuang jrao hret gơñu pruih hyu, kual lŏn tơkuh klâo jơlan guai dêh čar či Ngọc Hồi ră anai hlăk rŭ đĭ pơhơdip glăi  ƀuh ia mơtah mơdah hlơ hlip, hyơ hyơr hla kyâo. Ping gah, gong gai kơnuk kơna, ling tơhan hăng mơnuih ƀôn sang tơring glông Ngọc Hồi hlăk man pơdong kjăp tui anih či rơnuč gah yŭ, jơlan tơkuh klâo lŏn ia, jing anih bơngač ƀơi jơlan guai dêh čar črăn găn nao ƀơi tơring čar Kon Tum hơmâo ling glông ataih 292 km sô̆ hăng dêh čar Lao laih anun dêh čar Kur.